- New Vietnamese Bible 2014
Sáng Thế
SÁNG THẾ
Sáng Thế
Sáng
SÁNG THẾ
Giới Thiệu
Sách Sáng Thế là sách nói về cuộc sáng tạo vũ trụ, nguồn gốc của loài người, tội lỗi, sự đau khổ trên thế giới và cách Đức Chúa Trời đối xử với loài người. Sách Sáng Thế có thể được chia thành hai phần chính:
1. Chương 1–11 Cuộc sáng tạo thế giới và lịch sử nhân loại thời cổ đại. Phần Kinh Thánh này nói về thủy tổ loài người, A-đam và Ê-va, Ca-in và A-bên, Nô-ê và trận đại hồng thủy, biến cố tháp Ba-bên.
2. Chương 12–50 Lịch sử tổ tiên người Do Thái. Quốc tổ của người Do Thái là Áp-ra-ham, gương đức tin và sự tuân phục Đức Chúa Trời của ông. Thứ đến là câu chuyện của Y-sác, con trai Áp-ra-ham, Gia-cốp (hay Y-sơ-ra-ên), cháu nội Áp-ra-ham và mười hai con trai của Gia-cốp tức là mười hai tộc trưởng của mười hai bộ tộc Y-sơ-ra-ên. Cuộc đời của Giô-sép, một trong mười hai con trai của Gia-cốp được ghi nhận; câu chuyện này dẫn đến việc Gia-cốp và gia đình xuống sống ở Ai-cập.
Mặc dù sách Sáng Thế nói về cuộc sống của một số người nhưng thực ra sách nói về hoạt động của Đức Chúa Trời. Trước hết sách xác nhận rằng Đức Chúa Trời sáng tạo vũ trụ và kết thúc với lời hứa rằng Ngài vẫn tiếp tục quan tâm đến loài người. Nhân vật chính của sách Sáng Thế là Đức Chúa Trời; Ngài xét xử và trừng phạt những kẻ phạm tội, đồng thời hướng dẫn và giúp đỡ dân của Ngài. Sách cổ này ghi chép lịch sử đức tin của một dân tộc và giúp gìn giữ, duy trì đức tin ấy sống mãi.
Bố Cục
1. Cuộc sáng tạo vũ trụ và loài người 1:1–2:25
2. Tội lỗi và sự đau khổ 3:1-24
3. Từ A-đam đến Nô-ê 4:1–5:32
4. Nô-ê và trận đại hồng thủy 6:1–10:32
5. Tháp Ba-bên 11:1-9
6. Từ Sem đến Áp-ra-ham 11:10-32
7. Các tổ phụ Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp 12:1–35:29
8. Dòng dõi Ê-sau 36:1-43
9. Giô-sép và các anh em người 37:1–45:28
10. Dân Y-sơ-ra-ên tại Ai-cập 46:1–50:26
Sáng Tạo Trời Đất
Ban đầu, Đức Chúa Trời sáng tạo trời đất. Lúc ấy, đất không có hình thể và còn trống không. Bóng tối, bao trùm vực thẳm và Thần Linh của Đức Chúa Trời vận hành trên mặt nước. Bấy giờ, Đức Chúa Trời phán: “Phải có ánh sáng!” Ánh sáng liền xuất hiện. Đức Chúa Trời thấy ánh sáng là tốt. Đức Chúa Trời phân rẽ ánh sáng khỏi bóng tối. Đức Chúa Trời gọi sáng là Ngày và tối là Đêm. Đó là buổi chiều và buổi sáng ngày thứ nhất. Đức Chúa Trời phán: “Phải có khoảng không phân cách nước với nước”.
Vậy, Đức Chúa Trời tạo khoảng không phân cách nước dưới khoảng không với nước trên khoảng không, thì có như vậy. Đức Chúa Trời gọi khoảng không là bầu trời. Đó là buổi chiều và buổi sáng ngày thứ nhì.
Đức Chúa Trời phán: “Nước dưới bầu trời hãy tụ lại một chỗ và đất khô phải xuất hiện”, thì liền có như thế. Đức Chúa Trời gọi đất khô là Đất, và vùng nước tụ lại là Biển. Đức Chúa Trời thấy điều ấy là tốt. Đức Chúa Trời phán: “Đất phải sinh cây cỏ; cỏ kết hạt và cây kết quả có hạt tùy theo loại” thì có như vậy. Đất sinh sản cây cỏ, cỏ kết hạt tùy theo loại, cây kết quả có hạt tùy theo loại. Đức Chúa Trời thấy điều ấy là tốt. Đó là buổi chiều và buổi sáng ngày thứ ba.
Đức Chúa Trời phán: “Phải có các vì sáng trên bầu trời để phân biệt ngày và đêm, làm dấu cho thì tiết, ngày và năm, và hãy có những vì sáng trên bầu trời để soi sáng trái đất,” thì có như vậy. Đức Chúa Trời tạo hai vì sáng lớn, vì sáng lớn hơn cai quản ban ngày; vì sáng nhỏ hơn cai quản ban đêm, và các tinh tú. Đức Chúa Trời đặt các vì sáng trên bầu trời để soi sáng trái đất, cai quản ngày và đêm và phân rẽ ánh sáng với bóng tối. Đức Chúa Trời thấy điều đó là tốt. Đó là buổi chiều và buổi sáng ngày thứ tư.
Đức Chúa Trời phán: “Nước phải đầy dẫy sinh vật và phải có chim bay trên trời!” Đức Chúa Trời tạo các loài thủy quái, mọi loài sinh vật đầy dẫy dưới nước tùy theo loại, và các loài chim có cánh tùy theo loại. Đức Chúa Trời thấy điều đó là tốt. Đức Chúa Trời ban phước cho chúng và bảo: “Hãy sinh sản, nhân lên; làm đầy dẫy biển. Các loài chim hãy gia tăng trên đất.” Đó là buổi chiều và buổi sáng ngày thứ năm. Đức Chúa Trời phán: “Đất phải sinh các sinh vật tùy theo loại, các súc vật, các loài bò sát và thú rừng tùy theo loại!” thì có như vậy. Đức Chúa Trời tạo nên các thú rừng tùy theo loại, súc vật tùy theo loại và mọi loài bò sát trên đất tùy theo loại. Đức Chúa Trời thấy điều đó là tốt đẹp.
Sáng Tạo Loài Người
Đức Chúa Trời phán: “Chúng ta hãy tạo nên loài người như hình Ta và giống như Ta, để quản trị các loài cá biển, chim trời, súc vật trên cả trái đất và các loài vật bò trên đất.” Đức Chúa Trời tạo loài người theo hình ảnh Ngài. Ngài sáng tạo loài người như hình ảnh Đức Chúa Trời. Ngài tạo nên người nam và người nữ. Đức Chúa Trời ban phước cho loài người và phán: “Hãy sinh sản, nhân lên nhiều, làm gia tăng đầy dẫy đất và thống trị đất. Hãy quản trị loài cá biển, chim trời và tất cả các loài vật chuyển động trên đất.” Đức Chúa Trời phán: “Ta ban cho các ngươi mọi thứ rau cỏ kết hạt mọc trên đất và mọi thứ cây cối ra quả kết hạt, để dùng làm thức ăn cho các ngươi. Ta cũng ban tất cả cây cỏ xanh cho các thú vật, chim trời và mọi loài vật bò trên đất, mọi loài có sinh khí làm thức ăn thì có như vậy.” Đức Chúa Trời nhìn mọi vật Ngài dựng nên và thấy là rất tốt. Đó là buổi chiều và buổi sáng ngày thứ sáu.
Thánh Hóa Ngày Thứ Bảy
Thế là hoàn thành trời, đất và tất cả vạn vật. Đức Chúa Trời hoàn tất công việc Ngài đã làm vào ngày thứ bảy, Ngài nghỉ mọi công việc Ngài đã làm. Đức Chúa Trời chúc phước cho ngày thứ bảy và thánh hóa nó vì vào ngày ấy Đức Chúa Trời nghỉ ngơi mọi công việc sáng tạo.
Đó là gốc tích trời đất khi được sáng tạo, trong ngày CHÚA, Đức Chúa Trời dựng nên trời đất.
Bấy giờ chưa có cây cối và rau cỏ mọc lên ngoài đồng trên mặt đất, vì CHÚA, Đức Chúa Trời chưa cho mưa xuống đất, và cũng chưa có người cầy bừa đất đai. Một nguồn nước từ mặt đất dâng lên và tưới toàn thể mặt đất. CHÚA, Đức Chúa Trời nắn lên loài người từ bụi đất, hà sinh khí vào lỗ mũi và người trở nên một linh hồn sống.
Vườn Ê-đen
CHÚA, Đức Chúa Trời trồng một khu vườn tại Ê-đen ở phía đông và đặt người Ngài đã dựng nên tại đó. CHÚA, Đức Chúa Trời khiến từ đất mọc lên mọi cây cối đẹp mắt và ăn ngon. Giữa vườn có Cây Sự Sống và Cây Biết Thiện Ác.
Một dòng sông chảy ra từ Ê-đen để tưới vườn và từ đó chia làm bốn nhánh. Nhánh thứ nhất tên Phi-song, chảy quanh đất Ha-vi-la là nơi có vàng, vàng xứ này rất tốt, cũng có nhũ hương và bích ngọc. Nhánh sông thứ hai tên Ghi-hôn chảy quanh xứ Cút. Nhánh sông thứ ba tên Ti-gơ chảy về phía đông A-si-ri. Nhánh sông thứ tư tên Ơ-phơ-rát.
CHÚA, Đức Chúa Trời đem người đặt vào vườn Ê-đen để canh tác và chăm sóc vườn. CHÚA, Đức Chúa Trời truyền lệnh cho người rằng: “Con có thể ăn bất cứ trái cây nào trong vườn, nhưng về ‘Cây Biết Thiện Ác’ thì không được ăn, vì ngày nào con ăn trái đó chắc chắn con sẽ chết.”
Hôn Nhân Đầu Tiên
CHÚA, Đức Chúa Trời lại nói: “Con người ở một mình không tốt! Ta sẽ dựng nên cho người một kẻ giúp đỡ thích hợp.”
CHÚA, Đức Chúa Trời lấy đất nắn nên mọi thú đồng và mọi chim trời rồi đem đến cho người để xem người đặt tên chúng là gì; và bất cứ tên gì người gọi mỗi sinh vật đều thành tên riêng của nó. A-đam đặt tên cho tất cả các loài gia súc, chim trời và thú rừng.
Nhưng về phần A-đam thì không tìm được một người giúp đỡ thích hợp với mình. CHÚA, Đức Chúa Trời khiến A-đam ngủ mê. Khi người đang ngủ, Ngài lấy một chiếc xương sườn của người rồi lấp chỗ thịt đó lại. Từ xương sườn lấy nơi A-đam, CHÚA, Đức Chúa Trời dựng nên một người nữ và đem đến cho người.
A-đam nói:
“Bây giờ đây là xương từ xương tôi,
Thịt từ thịt tôi,
Người này được gọi là người nữ
Vì từ người nam mà ra.”
Vì thế, người nam sẽ rời cha mẹ để kết hiệp với vợ và hai người trở thành một thân.2:24 Nt: một thịt
A-đam và vợ, cả hai đều trần truồng nhưng không thấy xấu hổ.
Loài Người Bị Cám Dỗ Và Phạm Tội
Trong tất cả các thú rừng mà CHÚA, Đức Chúa Trời tạo nên, rắn xảo quyệt hơn cả. Rắn nói với người nữ: “Có phải Đức Chúa Trời cấm bà không được phép ăn bất cứ thứ cây nào trong vườn không?”
Người nữ đáp cùng rắn: “Chúng tôi được ăn các cây trong vườn, nhưng về trái của cây trồng ở giữa vườn, Đức Chúa Trời đã phán: Các con không được ăn trái cây đó, cũng không được động đến nữa, kẻo các con sẽ chết!”
Rắn bảo người nữ: “Chắc chắn không chết đâu!3:4 Nt: các ngươi chắc sẽ không chết Vì Đức Chúa Trời biết ngày nào đó ông bà ăn trái ấy mắt ông bà sẽ mở ra, ông bà sẽ trở nên giống như Đức Chúa Trời, biết điều thiện, ác.”
Người nữ thấy trái cây vừa ăn ngon vừa đẹp mắt, lại quý3:6 Nt: đáng chuộng vì mở mang trí khôn, liền hái và ăn rồi trao cho chồng đang ở đó; chồng cũng ăn nữa. Mắt cả hai người đều mở ra và nhận biết mình đang trần truồng. Họ kết lá vả làm khố che thân.
Khi nghe tiếng CHÚA, Đức Chúa Trời đi lại trong vườn lúc chiều mát, A-đam và vợ ẩn nấp giữa lùm cây trong vườn để tránh mặt CHÚA, Đức Chúa Trời. CHÚA, Đức Chúa Trời gọi A-đam hỏi: “Con ở đâu?”
A-đam thưa: “Con nghe tiếng Ngài trong vườn nên sợ vì con trần truồng nên trốn!”
Đức Chúa Trời hỏi: “Ai nói cho con biết con trần truồng? Con đã ăn trái cây Ta dặn đừng ăn phải không?”
A-đam thưa: “Người nữ Ngài đặt bên con đã đưa cho con trái cây đó và con ăn rồi!”
CHÚA, Đức Chúa Trời hỏi người nữ: “Con đã làm gì vậy?”
Người nữ thưa: “Con rắn lừa gạt con nên con ăn!”
CHÚA, Đức Chúa Trời bảo con rắn:
“Vì mày đã làm điều đó nên mày bị rủa sả giữa tất cả các loài gia súc và thú rừng.
Mày sẽ bò bằng bụng
Và ăn bụi đất trọn đời.
Ta sẽ làm cho mày và người nữ,
Dòng dõi mày và dòng dõi người nữ thù nghịch nhau.
Người ấy sẽ chà đạp3:15 Nt: làm cho bị thương đầu mày,
Còn mày sẽ cắn gót chân Người.”
Ngài nói với người nữ:
“Ta sẽ tăng thêm nhiều đau đớn khi con thai nghén,
Con sẽ đau đớn khi sinh nở;
Dục vọng con sẽ hướng về chồng
Và chồng sẽ quản trị con!”
Ngài phán với A-đam:
“Vì con đã nghe lời vợ, ăn trái cây Ta đã truyền lệnh đừng ăn nên đất đai bị rủa sả vì con;
Cả đời con phải làm lụng khó nhọc mới có miếng ăn.
Đất sẽ sinh các loài gai góc
Và con sẽ ăn cây cỏ ngoài đồng.
Con phải đổ mồ hôi trán mới có thức ăn,3:19 Bánh
Cho đến ngày con trở về đất,
Vì con từ đất mà ra.
Vì con là bụi đất,
Con sẽ về với đất bụi!”
A-đam đặt tên vợ là Ê-va, vì nàng3:20 Nt: nàng trở thành sẽ là mẹ của cả loài người.3:20 Nt: sinh vật
CHÚA, Đức Chúa Trời lấy da thú làm áo mặc cho A-đam và vợ người. CHÚA, Đức Chúa Trời phán: “Này, loài người đã trở nên một bậc giống như chúng ta, biết phân biệt thiện ác, bây giờ coi chừng nó cũng đưa tay ra hái trái cây sự sống mà ăn và sống mãi mãi!” Vì thế, CHÚA, Đức Chúa Trời đuổi A-đam ra khỏi vườn Ê-đen để canh tác đất đai vì loài người từ đó mà ra. Ngài đuổi loài người ra và đặt các chê-ru-bim và một thanh gươm sáng lòa đưa qua đưa lại ở phía đông vườn Ê-đen để canh giữ con đường dẫn đến cây sự sống.
A-đam ăn ở4:1 Nt: “biết” Ê-va với Ê-va, vợ mình. Nàng thụ thai và sinh Ca-in. Nàng nói: “Nhờ CHÚA, tôi đã sinh được một người.” Nàng lại sinh A-bên, em Ca-in.
A-bên chăn chiên còn Ca-in canh tác đất đai. Sau một thời gian, Ca-in đem hoa lợi đồng ruộng dâng lên cho CHÚA. A-bên cũng mang con vật đầu lòng luôn với mỡ4:4 Ctd: mập béo nhất dâng cho CHÚA. CHÚA chiếu cố đến A-bên và lễ vật của ông, nhưng Ngài không chiếu cố đến Ca-in và lễ vật của ông. Vì thế Ca-in rất giận và sầm mặt xuống.
CHÚA hỏi Ca-in: “Tại sao con giận? Tại sao con sầm mặt xuống? Nếu con làm phải, lẽ nào không được chấp nhận? Còn nếu con làm không phải4:7 Nt: không làm điều tốt thì tội ác đang rình rập trước cửa, thèm con lắm, nhưng con phải quản trị nó.”
Ca-in nói chuyện với A-bên, em mình,4:8 Các bản dịch cổ Samaritan, LXX, Vul. và Syr đều có câu: “chúng ta hãy ra ngoài đồng” khi hai anh em đang ở ngoài đồng, Ca-in tấn công và giết A-bên em mình.
CHÚA hỏi Ca-in: “A-bên, em ngươi ở đâu?” Ca-in thưa: “Con không biết! Con là người giữ em con sao?”
CHÚA tiếp: “Ngươi đã làm chi vậy? Tiếng của máu em ngươi từ dưới đất đang kêu van cùng Ta. Bây giờ, ngươi bị rủa sả từ đất, đất đã hả miệng uống máu em ngươi từ tay ngươi đổ ra! Khi ngươi canh tác, đất sẽ không sinh hoa lợi cho ngươi nữa. Ngươi sẽ lang thang phiêu bạt trên đất.”
Ca-in thưa với CHÚA: “Hình phạt con nặng quá, mang không nổi. Này, ngày nay CHÚA đuổi con đi ra khỏi đất này, con sẽ trốn tránh mặt CHÚA. Con sẽ lang thang phiêu bạt trên đất, có ai gặp con, họ sẽ giết con đi.” CHÚA đáp: “Không đâu, nếu ai giết Ca-in sẽ bị báo thù gấp bảy lần.” CHÚA cũng đánh dấu trên người Ca-in để có ai gặp người, sẽ không giết. Ca-in đi khỏi mặt CHÚA và sống tại xứ Nốt ở phía đông Ê-đen.
Ca-in ăn ở với vợ, nàng thụ thai, sinh Ê-nóc. Ông xây một thành và đặt tên là Ê-nóc, theo tên con trai mình. Ê-nóc sinh I-rát, I-rát sinh Mê-hu-gia-ên; Mê-hu-gia-ên sinh Mê-lu-sa-ên; Mê-lu-sa-ên sinh Lê-méc.
Lê-méc cưới hai vợ, vợ cả tên A-đa, vợ thứ tên Xin-la. A-đa sinh Gia-banh; Gia-banh là ông tổ4:20 Nt: tổ phụ của dân ở lều trại, nuôi gia súc. Em Gia-banh là Giu-banh, ông tổ của mọi người chơi đàn hạc và thổi sáo. Xin-la cũng sinh Tu-banh Ca-in, ông tổ của những người rèn mọi thứ dụng cụ bằng đồng, bằng sắt và em gái của Tu-banh Ca-in tên là Na-a-ma.
Lê-méc bảo hai vợ là A-đa và Xin-la, hỡi các bà vợ của Lê-méc, hãy lắng nghe tiếng ta! Hãy nghe lời ta! Ta đã giết một người, vì làm ta bị thương tức là một thanh niên vì gây thương tích cho ta! Nếu Ca-in được báo thù bảy lần thì Lê-méc phải được báo thù gấp bảy mươi bảy lần.
Sết Và Dòng Họ Sết
A-đam lại ăn ở với vợ, nàng sinh một trai, đặt tên là Sết vì nàng nói: “Đức Chúa Trời đã ban cho tôi một con trai4:25 Nt: dòng dõi khác thay cho A-bên đã bị Ca-in giết!” Sết cũng sinh con trai đặt tên là Ê-nót. Từ đó, người ta bắt đầu cầu khẩn danh CHÚA.4:26 Nt: Yahweh
Đây là sách ghi dòng dõi A-đam khi Đức Chúa Trời tạo nên loài người, Ngài làm nên loài người giống Đức Chúa Trời. Ngài tạo nên người nam và người nữ, ban phước cho họ và gọi họ là “người” khi Ngài sáng tạo nên họ.
A-đam được một trăm ba mươi tuổi sinh một con trai giống như hình dạng mình và đặt tên là Sết. Sau khi sinh Sết, A-đam còn sống được tám trăm năm, sinh con trai con gái. A-đam sống tất cả được chín trăm ba chục năm, rồi qua đời.
Sết được một trăm lẻ năm tuổi sinh Ê-nót. Sau khi sinh Ê-nót, Sết còn sống tám trăm lẻ bảy năm, sinh con trai con gái. Sết sống tất cả được chín trăm mười hai năm, rồi qua đời.
Ê-nót được chín mươi tuổi sinh Kê-nan. Sau khi sinh Kê-nan, Ê-nót còn sống tám trăm mười lăm năm, sinh con trai con gái. Ê-nót sống tất cả được chín trăm lẻ năm năm, rồi qua đời.
Kê-nan được bảy mươi tuổi sinh Ma-ha-la-ên. Sau khi sinh Ma-ha-la-ên, Kê-nan còn sống được tám trăm bốn mươi năm sinh con trai con gái, rồi qua đời.
Ma-ha-la-ên được sáu mươi lăm tuổi, sinh Giê-rệt. Sau khi sinh Giê-rệt, Ma-ha-la-ên còn sống tám trăm ba mươi năm, sinh con trai con gái. Ma-ha-la-ên sống tất cả được tám trăm chín mươi lăm năm, rồi qua đời.
Giê-rệt được một trăm sáu mươi hai tuổi sinh Hê-nóc. Sau khi sinh Hê-nóc, Giê-rệt còn sống tám trăm năm, sinh con trai con gái. Vậy Giê-rệt sống tất cả được chín trăm sáu mươi hai tuổi rồi qua đời.
Hê-nóc được sáu mươi lăm tuổi sinh Mê-tu-sê-la. Sau khi sinh Mê-tu-sê-la, Hê-nóc đồng đi với Đức Chúa Trời ba trăm năm, sinh con trai con gái. Hê-nóc sống tất cả được ba trăm sáu mươi lăm tuổi. Hê-nóc đồng đi với Đức Chúa Trời rồi biệt tăm vì Đức Chúa Trời đã đem ông đi.
Mê-tu-sê-la được một trăm tám mươi bảy tuổi sinh Lê-méc. Sau khi sinh Lê-méc, Mê-tu-sê-la còn sống bảy trăm tám mươi hai năm, sinh con trai con gái. Mê-tu-sê-la sống tất cả được chín trăm sáu mươi chín tuổi rồi qua đời.
Lê-méc được một trăm tám mươi hai tuổi sinh một con trai, đặt tên là Nô-ê và nói: “Đứa con này sẽ an ủi ta5:29 Nt: chúng ta về công việc ta và sự nhọc nhằn của bàn tay ta vì đất đã bị CHÚA rủa sả.” Sau khi sinh Nô-ê; Lê-méc còn sống năm trăm chín mươi lăm năm, sinh con trai con gái. Vậy, Lê-méc sống tất cả được bảy trăm bảy mươi bảy tuổi rồi qua đời.
Nô-ê được năm trăm tuổi sinh Sem, Cham và Gia-phết.
Tội Lỗi Gia Tăng
Khi loài người bắt đầu gia tăng trên mặt đất và sinh con gái. Các con trai Đức Chúa Trời thấy các con gái loài người xinh đẹp bèn cưới làm vợ những người họ chọn. CHÚA phán: “Thần Ta sẽ chẳng ở mãi với loài người nữa vì chúng chỉ là xác thịt; đời người sẽ chỉ còn một trăm hai mươi năm.”
Trong thời gian đó và cả về sau, có những người to lớn trên mặt đất khi con trai Đức Chúa Trời ăn ở với con gái loài người mà sinh con cái. Họ là các bậc anh hùng danh tiếng thời cổ xưa.
CHÚA thấy tội ác của loài người tràn lan trên đất, mọi khuynh hướng, tư tưởng của lòng họ lúc nào cũng xấu xa. CHÚA hối tiếc vì đã dựng nên loài người trên đất, và đau buồn trong lòng. CHÚA phán: “Ta sẽ quét sạch khỏi mặt đất mọi loài Ta đã tạo nên, cả loài người lẫn thú vật, loài bò sát và chim trời, vì Ta hối tiếc đã dựng nên chúng.” Nhưng Nô-ê được ơn trước mặt CHÚA.
Đây là dòng dõi Nô-ê.
Nô-ê là một người công chính và không có gì đáng trách giữa những người đồng thời với ông. Nô-ê đồng đi với Đức Chúa Trời. Nô-ê sinh ba con trai là Sem, Cham và Gia-phết.
Chiếc Tàu
Thế gian bại hoại dưới mắt Đức Chúa Trời và đất đầy dẫy hung bạo. Đức Chúa Trời nhìn xem thế gian, thấy nó bại hoại, vì mọi người trên mặt đất đều làm bại hoại đường lối mình. Đức Chúa Trời bảo Nô-ê: “Sự cuối cùng của mọi người đã đến, vì chúng làm cho trái đất đầy dẫy sự hung bạo. Này, Ta sẽ hủy diệt chúng luôn với cả trái đất nữa. Con hãy đóng một chiếc tàu bằng gỗ gô-phe, chia làm nhiều phòng, trát nhựa cả trong lẫn ngoài. Con hãy đóng tàu như thế này: bề dài ba trăm am-ma6:15 133.20m, bề rộng năm mươi am-ma6:15 22.20m, bề cao một am-ma6:15 0.50m. Con hãy lợp mái tàu cách thành tàu một am-ma, và một cửa bên hông tàu. Con sẽ làm tầng dưới, tầng giữa và tầng trên. Kìa, chính Ta sẽ đem nước lụt đến trên đất để tiêu diệt tất cả các loài sinh vật có hơi thở dưới bầu trời, mọi loài vật trên đất đều sẽ chết hết. Nhưng Ta sẽ lập giao ước Ta với con; con sẽ vào tàu cùng với các con trai, vợ và các nàng dâu của con. Con sẽ đem vào tàu mọi loài sinh vật, mỗi loài một cặp, có đực có cái, để giữ cho chúng sống. Chim tùy theo loại, súc vật tùy theo loại, loài bò sát trên đất tùy theo loại, mỗi loài hai con sẽ đến với con để bảo toàn mạng sống. Con hãy đem theo đủ mọi thứ lương thực để ăn và để tích trữ cho con và cho chúng nó.” Như vậy Nô-ê làm theo mọi điều Đức Chúa Trời đã truyền bảo.
Trận Đại Hồng Thủy
CHÚA bảo Nô-ê: “Con và cả gia đình con hãy vào tàu vì Ta thấy con công chính trước mặt Ta giữa thế hệ này. Trong các thú vật tinh sạch, hãy đem theo mỗi loại bảy con,7:2 Nt: “bảy bảy” một số bản dịch: bảy cặp đực và cái, còn các thú vật không tinh sạch mỗi loài một cặp, đực và cái. Con cũng hãy đem theo các chim trời, mỗi loài bảy con, trống và mái, để giữ cho sống trên khắp mặt đất. Vì bảy ngày nữa, Ta sẽ cho mưa xuống đất bốn mươi ngày và bốn mươi đêm, và Ta sẽ quét sạch khỏi mặt đất mọi loài sinh vật Ta đã dựng nên.”
Nô-ê làm theo mọi điều CHÚA đã truyền bảo.
Nô-ê được sáu trăm tuổi khi nước lụt đến trên đất. Nô-ê vào tàu cùng vợ, các con trai, và các dâu mình để tránh nước lụt. Các loài vật tinh sạch, loài vật không tinh sạch, loài chim, và mọi loài bò sát trên mặt đất từng cặp, đực và cái, trống và mái, đều đến với Nô-ê và vào tàu, đúng như Đức Chúa Trời đã truyền bảo Nô-ê. Đúng bảy ngày sau, nước lụt đến trên đất.
Trong năm thứ sáu trăm đời Nô-ê, đúng ngày mười bảy tháng hai, vào ngày đó tất cả các nguồn nước của vực lớn đều dâng lên và các cửa sổ trên các tầng trời đều mở tung. Mưa đổ xuống đất suốt bốn mươi ngày bốn mươi đêm.
Chính ngày đó, Nô-ê cùng vợ, các con trai Sem, Cham và Gia-phết và vợ của ba con trai ông đều vào tàu. Họ và mọi loài dã thú, mọi thứ súc vật tùy theo loại, mọi loài bò sát trên đất tùy theo loại, mọi thứ chim tùy theo loại và mọi loài có cánh. Chúng đến với Nô-ê và vào tàu từng cặp, mọi loài có hơi thở, đực và cái, đều vào tàu, theo như lời Đức Chúa Trời truyền bảo người. Rồi CHÚA đóng cửa tàu lại.
Nước lụt đến trên mặt đất bốn mươi ngày, nước dâng cao, nâng chiếc tàu lên khỏi mặt đất. Nước dâng lên rất cao trên đất và chiếc tàu nổi trên mặt nước. Nước dâng cao lên, rất cao trên đất đến nỗi ngập hết tất cả các ngọn núi cao dưới bầu trời. Nước dâng lên cao phủ ngập các núi đến mười lăm am-ma.7:20 Khoảng 15m Tất cả các loài sinh vật trên mặt đất đều bị diệt, nào chim trời, dã thú, súc vật, loài bò sát trên đất và mọi người. Tất cả các loài có hơi thở trong mũi và sống trên đất đều bị chết. Mọi loài sinh vật trên mặt đất đều bị quét sạch khỏi mặt đất, từ loài người đến thú vật, từ loài bò sát đến loài chim trời. Chúng đều bị quét sạch khỏi mặt đất, chỉ có Nô-ê và những người, những sinh vật ở với ông trong tàu còn sống sót mà thôi.
Nước lụt bao phủ mặt đất suốt một trăm năm mươi ngày.
Trận Đại Hồng Thủy Chấm Dứt
Đức Chúa Trời nhớ đến Nô-ê và các loài sinh vật, súc vật ở trong tàu với ông. Đức Chúa Trời cho một trận gió thổi ngang qua mặt đất, nước lụt bèn rút xuống. Các nguồn nước của vực sâu, các cửa sổ trên trời đóng lại, và mưa từ trời ngưng đổ trên đất. Nước rút xuống, cứ tiếp tục rút xuống, trong một trăm năm mươi ngày, nước mới hạ xuống. Ngày mười bảy tháng bảy, chiếc tàu tấp trên dãy núi8:4 Nt: các nơi cao A-ra-rát. Nước cứ rút8:5 Nt: đi và hạ cho đến tháng thứ mười; ngày mồng một tháng mười các đỉnh núi mới lộ ra.
Sau bốn mươi ngày, Nô-ê mở cửa sổ mình đã làm trên tàu, ông thả một con quạ ra, nó bay đi lượn lại cho đến khi nước cạn khô trên mặt đất. Ông cũng thả một con bồ câu để xem nước rút khỏi mặt đất chưa. Nhưng bồ câu không tìm được chỗ nào đáp chân xuống, nên quay về với ông trên tàu, vì nước vẫn còn trên khắp mặt đất. Ông đưa tay đón bồ câu đem vào trong tàu với mình. Ông đợi thêm bảy ngày rồi lại thả bồ câu ra khỏi tàu. Đến chiều, bồ câu quay về, mỏ ngậm một chiếc lá ô-liu mới hái; Nô-ê biết rằng nước đã rút khỏi mặt đất. Đợi bảy ngày nữa, ông lại thả bồ câu ra, nhưng lần này bồ câu không quay về với ông nữa.
Ngày mồng một tháng giêng năm thứ sáu trăm lẻ một đời Nô-ê, nước trên đất đã cạn khô, Nô-ê mở mui tàu nhìn xuống và thấy mặt đất đã khô nước. Ngày hai mươi bảy tháng hai, đất đã khô hoàn toàn.
Đức Chúa Trời phán bảo Nô-ê: “Con hãy ra khỏi tàu cùng với vợ, các con trai và các dâu con. Hãy đem ra với con các con vật đã ở cùng con, các loài thú vật, chim chóc, súc vật và mọi loài bò sát trên đất để chúng sinh sôi nẩy nở và gia tăng trên đất.”
Vậy Nô-ê ra khỏi tàu, với vợ, con và dâu mình, mọi loài dã thú, bò sát, chim chóc và mọi loài bò trên đất, đều ra khỏi tàu, loài nào đi theo loài nấy.
Bấy giờ, Nô-ê xây một bàn thờ để thờ phượng CHÚA và bắt đủ các con thú tinh sạch và chim tinh sạch dâng tế lễ thiêu trên bàn thờ. CHÚA nhận mùi thơm của tế lễ thì tự nhủ trong lòng: “Ta sẽ chẳng bao giờ vì loài người mà rủa sả trái đất nữa; cho dù xu hướng của loài người là xấu xa từ lúc còn nhỏ.8:21 Nt: vì tư tưởng của lòng người là ác từ thời niên thiếu Ta cũng sẽ chẳng hủy diệt các loài sinh vật như Ta đã làm;
Một khi trái đất còn,
Thì mùa gieo và mùa gặt,
Thời tiết lạnh và nóng,
Mùa hạ và mùa đông,
Ngày và đêm
Sẽ chẳng bao giờ chấm dứt.”
Giao Ước Của Chúa Với Nô-ê
Đức Chúa Trời ban phước cho Nô-ê và các con trai ông. Ngài nói với họ rằng: “Hãy sinh sản và gia tăng phủ đầy trái đất. Tất cả các loài thú vật trên mặt đất, các loài chim trên trời, các loài sống động trên đất và các loài cá dưới biển đều sẽ sợ hãi các con; chúng đều được giao phó vào tay các con. Mọi loài vật sống động trên đất sẽ dùng làm thực phẩm cho các con cũng như cây, rau xanh mà Ta đã ban cho các con.
Nhưng thịt còn sự sống, còn huyết thì các con đừng ăn. Chắc chắn Ta sẽ đòi lại máu của sinh mạng các con, Ta sẽ đòi lại nơi mọi loài thú, nơi tay loài người và Ta sẽ đòi lại nơi tay mỗi người mạng sống của đồng loại nó.
Kẻ nào làm đổ máu người
Sẽ bị người khác làm đổ máu lại,
Vì Đức Chúa Trời đã dựng nên loài người
Theo hình ảnh Ngài.
Vậy các con hãy sinh sản và gia tăng nhiều gấp bội trên đất!”
Đức Chúa Trời nói với Nô-ê và các con trai đang ở với ông: “Bây giờ, Ta lập giao ước với các con và dòng dõi mai sau của các con, và với mọi loài sinh vật ở với các con, với loài chim, loài súc vật, loài dã thú trên đất, với tất cả các loài vật đã ra khỏi tàu, tức là mọi loài vật trên đất. Ta lập giao ước Ta với các con, mọi loài sinh vật sẽ không bị nước lụt trừ diệt nữa, sẽ chẳng bao giờ có nước lụt tiêu hủy trái đất nữa.”
Đức Chúa Trời phán: “Đây là dấu hiệu về giao ước Ta lập giữa Ta với các con và mọi sinh vật ở với các con, cho đến các thế hệ mãi về sau. Ta đặt cầu vồng của Ta trên mây, đó sẽ là dấu hiệu về giao ước giữa Ta và trái đất. Khi nào Ta gom góp mây trên đất, và cầu vồng hiện ra9:14 Nt: được thấy trong mây thì Ta sẽ nhớ giao ước Ta đã lập cùng các con và cùng mọi loài sinh vật, và nước sẽ chẳng trở thành nạn lụt lớn tiêu diệt mọi sự sống nữa. Khi cầu vồng mọc trên mây, Ta sẽ thấy nó mà nhớ giao ước đời đời giữa Ta và mọi sinh vật sống trên mặt đất.”
Vậy Đức Chúa Trời nói với Nô-ê: “Đây là dấu hiệu về giao ước mà Ta đã lập giữa Ta và mọi loài sinh vật trên đất.”
Các Con Trai Của Nô-ê
Các con trai của Nô-ê đã ra khỏi tàu là: Sem, Cham và Gia-phết. Cham là cha của Ca-na-an. Đó là ba con trai của Nô-ê, do họ mà có loài người tràn ra khắp mặt đất.
Nô-ê là nhà nông, nên bắt đầu trồng một vườn nho. Ông uống rượu say và nằm trần truồng trong trại mình. Cham, cha của Ca-na-an, thấy cha mình trần truồng thì kể lại cho anh và em mình ở bên ngoài. Sem và Gia-phết lấy áo vắt lên vai mình rồi đi thụt lùi đến che đắp sự trần truồng của cha mình; mặt họ nhìn về phía trước9:23 Nt: mặt xây ngược lại. Ctd: về phía khác nên chẳng nhìn thấy sự trần truồng của cha mình.
Khi Nô-ê tỉnh rượu, hay biết được điều đứa con thứ9:24 tức Cham đã làm cho mình, thì nói rằng:
“Nguyện Ca-na-an bị rủa sả!
Nó sẽ làm nô lệ thấp hèn
Cho các anh em nó.”
Ông tiếp:
“Chúc tụng CHÚA, Đức Chúa Trời của Sem!
Nguyện Ca-na-an phải làm nô lệ cho Sem!
Nguyện xin Đức Chúa Trời cho Gia-phết phát triển,
Nó sẽ sống trong trại của Sem,
Và Ca-na-an sẽ làm nô lệ cho nó.”
Sau trận lụt, Nô-ê còn sống được ba trăm năm mươi năm nữa, hưởng thọ được chín trăm năm mươi tuổi rồi qua đời.
Dòng Dõi Của Gia-phết
Đây là dòng dõi các con trai của Nô-ê là Sem, Cham và Gia-phết; sau trận lụt, họ sinh con cái.10:1 Nt: chúng
Con trai của Gia-phết là
Gô-me, Ma-gót, Ma-đai, Gia-van, Tu-banh, Mê-siếc và Ti-ra.
Con trai của Gô-me là
Ách-kê-na, Ri-phát và Tô-ga-ma.
Con trai của Gia-van là
Ê-li-sa, Ta-rê-si, Kít-tim và Đô-da-nim. Do họ mà có người khắp các bờ biển của các dân, chia ra10:5 chia ra trong đất họ tùy theo ngôn ngữ và họ hàng10:5 Ctd: gia tộc trong các nước của họ.
Dòng Dõi Của Cham
Con trai của Cham là
Cúc, Mích-ra-im, Phút và Ca-na-an.
Con trai của Cúc là
Sê-ba, Ha-vi-la, Sáp-ta, Ra-ê-ma và Sáp-tê-ca.
Con trai của Ra-ê-ma là
Sê-ba và Đê-đan.
Cúc sinh Nim-rốt, là người đầu tiên trở thành một người dũng mãnh trên đất. Nim-rốt là một thợ săn dũng mãnh trước mặt CHÚA, vì thế có câu tục ngữ: “Giống như Nim-rốt, thợ săn dũng mãnh trước mặt CHÚA.” Trước tiên, người lập vương quốc tại Ba-bên, Ê-rết, A-cát và Ca-nê trong xứ Si-nê-a. Từ xứ đó, người tiến qua A-si-ri rồi xây thành Ni-ni-ve, Rê-hô-bốt, Ca-lách và Rô-sen, một thành lớn ở khoảng giữa Ni-ni-ve và Ca-lách.
Mích-ra-im sinh
Lu-đim, A-na-mim, Lê-ha-bim, Náp-tu-him, Pha-ru-sim, Cách-lu-him (tổ tiên dân Phi-li-tin và dân Cáp-tô-rim).
Ca-na-an sinh
Si-đôn, con đầu lòng và Hếch, cùng Giê-bu-sít, A-mô-rít, Ghi-rê-ga-sít, Hê-vít, A-rê-kít, Si-nít, A-va-đi, Sê-ma-ri, Ha-ma-tít.
Sau đó, các gia tộc Ca-na-an tản ra. Lãnh thổ của người Ca-na-an về hướng Ghê-na, chạy từ Si-đôn đến Ga-xa, về hướng Sô-đôm, Gô-mô-rơ, Át-ma và Sê-bô-im cho đến Lê-sa.
Đó là con cháu của Cham, chia theo gia tộc, ngôn ngữ trong các lãnh thổ và quốc gia.
Dòng Dõi Của Sem
Sem mà anh cả là Gia-phết, là tổ phụ của dòng dõi10:21 Nt: tất cả các con trai của Hê-be.
Con trai của Sem là
Ê-lam, A-sua, A-bác-sát, Lút và A-ram.
Con trai của A-ram là
Út-xơ, Hu-lơ, Ghê-te và Mê-siếc.
A-bác-sát sinh
Sê-lách; Sê-lách sinh Hê-be,
Hê-be sinh hai con trai,
một người tên Be-léc,10:25 nghĩa là chia vì trong đời của người này, người ta chia mặt đất ra làm nhiều xứ; người em tên Giốc-tan.
Giốc-tan sinh
A-mô-đát, Sê-lép, Ha-sa-ma-vết, Giê-ra, Ha-đô-ram, U-danh, Đích-la, Ô-banh, A-bi-ma-ên, Sê-ba, Ô-phia, Ha-vi-la và Giô-báp. Tất cả các người đó là con trai của Giốc-tan.
Lãnh thổ10:30 chỗ ở của họ chạy từ Mê-sa cho đến10:30 Ctd: đi về phía Sê-pha, vùng đồi núi ở phương đông.
Đó là con cháu của Sem, sắp theo gia tộc, ngôn ngữ, lãnh thổ và dân tộc.
Trên đây là dòng dõi của ba con trai Nô-ê sắp theo từng thế hệ và dân tộc; do họ mà các dân tộc chia ra trên mặt đất sau trận đại hồng thủy.
Tháp Ba-bên
Bấy giờ cả thế giới chỉ có một ngôn ngữ, và cùng một thứ tiếng. Từ phương đông đi ra và người ta gặp một đồng bằng trong xứ Si-nê-a nên định cư ở đấy.
Họ bảo nhau: “Nào, chúng ta hãy làm gạch và nung cho chín!” Lúc đó, người ta dùng gạch thay cho đá và nhựa chai thay cho hồ. Họ lại nói: “Nào, chúng ta hãy xây một thành và một ngôi tháp ngọn cao tận trời11:4 Nt: có đỉnh trên trời Chúng ta hãy lưu danh mình kẻo bị tản lạc khắp mặt đất!”
CHÚA ngự xuống xem thành và ngôi tháp con cái loài người11:5 Nt: các con trai của A-đam đang xây cất. CHÚA phán: “Kìa, toàn thể loài người chỉ có một dân tộc, một ngôn ngữ. Kìa chúng bắt đầu làm việc này, nay không còn gì ngăn cản chúng làm mọi điều chúng hoạch định nữa. Nào, Chúng Ta hãy xuống xáo trộn ngôn ngữ của chúng, làm chúng không thể nào hiểu tiếng nói của nhau được.”
CHÚA phân tán loài người từ nơi đó ra khắp mặt đất, và họ ngưng xây cất thành này. Vì thế, thành ấy mang tên là Ba-bên, vì tại đấy CHÚA làm xáo trộn ngôn ngữ cả thế giới và Ngài phân tán họ ra khắp mặt đất.
Gia Phả Của Áp-ra-ham
Đây là dòng dõi của Sem:
Hai năm sau cơn lụt, Sem được một trăm tuổi và sinh A-bác-sát. Sau khi sinh A-bác-sát, Sem còn sống năm trăm năm, sinh con trai con gái.
A-bác-sát được ba mươi lăm tuổi sinh Sa-lách. Sau khi sinh ra Sa-lách, A-bác-sát còn sống bốn trăm lẻ ba năm, sinh con trai con gái.
Sa-lách được ba mươi tuổi sinh Hê-be. Sau khi sinh Hê-be, Sa-lách còn sống bốn trăm lẻ ba năm, sinh con trai con gái.
Hê-be được ba mươi bốn tuổi sinh Bê-léc. Sau khi sinh Bê-léc, Hê-be còn sống bốn trăm ba mươi năm, sinh con trai con gái.
Bê-léc được ba mươi tuổi sinh Rê-hu. Sau khi sinh Rê-hu, Bê-léc còn sống hai trăm lẻ chín năm, sinh con trai con gái.
Rê-hu được ba mươi hai tuổi sinh Sê-rúc. Sau khi sinh Sê-rúc, Rê-hu còn sống hai trăm lẻ bảy năm, sinh con trai con gái.
Sê-rúc được ba mươi tuổi sinh Na-cô. Sau khi sinh Na-cô, Sê-rúc còn sống hai trăm năm, sinh con trai con gái.
Na-cô được hai mươi chín tuổi sinh Tha-rê. Sau khi sinh Tha-rê, Na-cô còn sống một trăm mười chín năm, sinh con trai con gái.
Tha-rê được bảy mươi tuổi sinh Áp-ram, Na-cô và Ha-ran.
Đây là dòng dõi của Tha-rê:
Tha-rê sinh Áp-ram, Na-cô và Ha-ran, Ha-ran sinh Lót. Ha-ran qua đời tại quê hương mình ở thành U-rơ của người Canh-đê, khi cha mình là Tha-rê còn sống. Áp-ram và Na-cô cưới vợ; vợ Áp-ram tên là Sa-rai; còn vợ Na-cô tên là Minh-ca, con gái của Ha-ran. Ha-ran là cha của Minh-ca và Dích-ca. Sa-rai bị hiếm muộn không có con.
Tha-rê đem Áp-ram, con trai mình, Lót, con Ha-ran, cháu mình và Sa-rai, dâu mình, vợ của Áp-ram đồng ra khỏi U-rơ của người Canh-đê để qua xứ Ca-na-an. Nhưng khi đến Cha-ran, họ ở lại tại đó.
Tha-rê hưởng thọ hai trăm lẻ năm tuổi rồi qua đời tại Cha-ran.
Áp-ram Được Chúa Chọn
CHÚA bảo Áp-ram: “Con hãy rời bỏ quê hương, dân con và nhà cha con để đi đến xứ Ta sẽ chỉ cho.
Ta sẽ làm cho con thành một nước lớn.
Ta sẽ ban phước lành cho con
Và làm nổi danh con
Và con sẽ thành một nguồn phước.
Ta sẽ ban phước lành cho ai chúc phước con
Và rủa sả kẻ nào nguyền rủa con;
Tất cả các dân tộc trên thế giới
Sẽ nhờ con mà được phước.”
Áp-ram Di Cư Qua Ca-na-an
Áp-ram ra đi đúng theo lời CHÚA truyền bảo. Lót cùng đi với ông. Áp-ram được bảy mươi lăm tuổi khi ông rời bỏ Cha-ran. Áp-ram đem Sa-rai vợ mình, Lót, cháu mình, tất cả tài sản ông tạo được và các tôi tớ ông đã có được ở Cha-ran ra đi để đến xứ Ca-na-an và vào xứ ấy.
Áp-ram đi qua trong xứ đến tận thành Si-chem, tại cây sồi của Mô-rê. Dân Ca-na-an đang ở tại đó. CHÚA hiện ra, nói với Áp-ram: “Ta sẽ ban cho dòng dõi con vùng đất này!” Tại đây Áp-ram lập một bàn thờ CHÚA, Đấng đã hiện ra với ông.
Từ đó, Áp-ram đến vùng đồi núi ở phía đông Bê-tên và hạ trại ở đó. Ông lập một bàn thờ tại đó, Bê-tên ở phía tây và A-hi ở phía đông rồi ông cầu khẩn danh CHÚA. Áp-ram di chuyển dần xuống Nê-ghép12:9 phía nam của Giu-đê.
Xứ này bị nạn đói, Áp-ram xuống Ai-cập kiều ngụ vì nạn đói rất trầm trọng. Khi sắp vào Ai-cập, Áp-ram nói với Sa-rai, vợ mình: “Ta biết nàng là người đàn bà đẹp. Khi người Ai-cập thấy nàng, họ sẽ nói đấy là vợ nó; rồi họ sẽ giết ta và để nàng sống. Xin nàng hãy nói nàng là em gái ta để vì cớ nàng mà họ đối xử tốt với ta và để ta khỏi mất mạng vì nàng.”
Áp-ram vào Ai-cập, dân Ai-cập thấy người đàn bà này rất đẹp. Các quan lớn trong triều đình của Pha-ra-ôn cũng thấy Sa-rai và ca tụng nàng trước Pha-ra-ôn, nên nàng bị đem vào cung Pha-ra-ôn. Vì Sa-rai, vua biệt đãi Áp-ram, ban thưởng nhiều chiên, bò, lừa,12:16 Nt: lừa đực và dê cái lạc đà và cả nô lệ nam nữ nữa.
Nhưng vì cớ Sa-rai, vợ Áp-ram, CHÚA trừng phạt Pha-ra-ôn và hoàng tộc Ai-cập, khiến họ bị bịnh dịch trầm trọng. Pha-ra-ôn cho gọi Áp-ram vào và nói: “Nhà ngươi làm gì cho ta vậy? Sao không nói cho ta biết rằng Sa-rai là vợ ngươi? Sao lại bảo nàng là em gái ngươi để ta đã lấy nàng làm vợ? Vậy bây giờ vợ ngươi đây, hãy dẫn nàng đi đi!” Vua sai quần thần đưa Áp-ram, vợ người và tất cả tài sản đi.
Áp-ram Và Lót Chia Tay
Vậy, Áp-ram từ Ai-cập đi lên cùng với vợ, Lót và tất cả tài sản mình, đến Nê-ghép. Áp-ram trở nên rất giàu có về gia súc, bạc và vàng.
Từ Nê-ghép, ông tiếp tục cuộc hành trình đến Bê-tên, nơi ông hạ trại lần trước, giữa hai thành Bê-tên và A-hi, chỗ ông đã lập bàn thờ đầu tiên. Tại đây, Áp-ram cầu khẩn danh CHÚA.
Lót cùng đi với Áp-ram, ông cũng có các bầy chiên, bầy bò và lều trại. Vì tài sản của họ trở nên quá nhiều, đất đai không còn đủ, nên họ không thể ở chung một nơi được nữa. Có sự tranh chấp nổi lên giữa những người chăn súc vật của Áp-ram và của Lót. Lúc đó dân Ca-na-an và dân Phê-rê-sít sống ở trong xứ.
Áp-ram nói với Lót: “Không nên có tranh chấp giữa bác và cháu, giữa những người chăn súc vật của bác và của cháu, vì chúng ta là bà con với nhau. Cả xứ ở trước mặt cháu đó; chúng ta hãy tách ra. Nếu cháu chọn bên trái, bác sẽ qua bên phải; nếu cháu chọn bên phải, bác sẽ qua bên trái.”
Lót ngước mắt lên và nhìn thấy toàn thể đồng bằng sông Giô-đanh, (trước khi CHÚA hủy diệt thành Sô-đôm và Gô-mô-rơ), có nước xanh tươi như vườn của CHÚA, như đất Ai-cập, đến tận thành Xoa, nên Lót chọn cho mình toàn thể đồng bằng sông Giô-đanh và dời về hướng đông. Hai bác cháu chia tay nhau. Áp-ram cư ngụ trong đất Ca-na-an, còn Lót cư ngụ trong các thành của đồng bằng, ông đóng trại gần Sô-đôm. Dân thành Sô-đôm lúc bấy giờ rất gian ác, tội lỗi, nghịch lại CHÚA.
Sau khi Lót rời đi, CHÚA nói với Áp-ram: “Từ chỗ con đang ở, con hãy ngước mắt lên nhìn bốn hướng đông, tây, nam, bắc. Tất cả đất đai con nhìn thấy, Ta sẽ ban cho con và dòng dõi con đời đời. Ta sẽ làm cho dòng dõi con đông đảo như bụi trên đất, ai đếm được bụi trên đất thì có thể đếm được dòng dõi của con. Con hãy đứng lên, đi dọc ngang khắp xứ vì Ta ban nó cho con.”
Áp-ram dời trại đi đến sống gần những cây sồi ở Mam-rê tại Hếp-rôn và lập một bàn thờ CHÚA.
Áp-ram Cứu Lót Trong Cuộc Chiến
Lúc bấy giờ, Am-ra-phin vua Si-nê-a, A-ri-óc vua Ê-la-sa, Kết-rô-lao-me vua Ê-lam và Ti-đanh vua Gô-im gây chiến với Bê-ra vua Sô-đôm, Bi-rê-sa vua Gô-mô-rơ, Si-nê-áp vua Át-ma, Sê-mê-bê vua Yê-bô-in và vua của Bê-la tức là Xoa. Tất cả các vua này tập trung lực lượng tại thung lũng Si-đim, tức biển Muối. Các vua này trước kia đã thần phục vua Kết-rô-lao-me suốt mười hai năm, nhưng đến năm thứ mười ba, họ nổi loạn.
Năm thứ mười bốn, vua Kết-rô-lao-me và các vua đồng minh kéo quân đánh bại quân Rê-pha-im ở Ách-ta-rốt Ca-ma-in, quân Su-sim ở Ham, quân Ê-mít ở cánh đồng Ki-ri-a-tha-im, và quân Hô-rít trên vùng đồi núi Sê-i-rơ, đến tận Ên-pha-ran, giáp sa mạc. Quân đồng minh quay về suối Xử-đoán,14:7 Nt: Enmishpat (cũng gọi là Ca-đê), đánh bại luôn quân A-ma-léc và quân A-mô-rít đang đóng quanh vùng Ha-xa-san Ta-ma.
Các vua Sô-đôm, Gô-mô-rơ, Át-ma, Xê-bô-im, và Bê-la tức là Xoa hợp lực xuất trận dàn binh trong thung lũng Si-đim chống lại Kết-rô-lao-me vua Ê-lam, Ti-đanh vua Gô-im, Am-ra-phin vua Si-nê-a và A-ri-óc vua Ê-la-sa. Bốn vua đánh với năm vua. Thung lũng Si-đim có nhiều hố nhựa chai. Khi thua chạy, vua Sô-đôm và vua Gô-mô-rơ ngã vào hố, còn tàn quân trốn lên núi. Quân chiến thắng cướp đoạt tất cả tài sản và thực phẩm của hai thành Sô-đôm và Gô-mô-rơ rồi bỏ đi. Họ cũng bắt Lót, cháu Áp-ram đang định cư tại Sô-đôm đem đi với của cải của người.
Một người trốn thoát, đến báo cáo cho Áp-ram, người Hê-bơ-rơ, đang kiều ngụ gần các cây sồi của Mam-rê. Mam-rê là người A-mô-rít, anh của Ếc-côn và A-ne, ba anh em đều đã kết ước với Áp-ram. Nghe tin cháu bị bắt, Áp-ram liền triệu tập đoàn gia nhân14:14 Nt: những người sinh tại nhà mình đã được huấn luyện thuần thục, gồm ba trăm mười tám người, đuổi theo quân đồng minh đến tận Đan. Áp-ram chia gia nhân mình ra tấn công vào ban đêm, đánh bại quân địch và truy nã chúng tận Hô-ba, phía bắc Đa-mách. Áp-ram đoạt lại tất cả tài sản và đem Lót, cháu mình trở về với tài sản của ông, cùng với những người phụ nữ và dân chúng.
Mên-chi-xê-đéc
Sau khi chiến thắng Kết-rô-lao-me và các vua đồng minh, Áp-ram quay về. Vua Sô-đôm ra đón người tại thung lũng Sa-vê, tức là thung lũng Vua.
Mên-chi-xê-đéc, vua Sa-lem và là thầy tế lễ của Đức Chúa Trời Tối Cao, đem bánh và rượu ra đón. Mên-chi-xê-đéc chúc phước cho Áp-ram rằng:
“Cầu Đức Chúa Trời Tối Cao ban phước lành cho Áp-ram,
Ngài là Đấng sáng tạo trời đất.
Đức Chúa Trời Tối Cao đáng được ca ngợi.
Vì Ngài đã giao phó quân thù vào tay ngươi!”
Áp-ram dâng cho người một phần mười tất cả chiến lợi phẩm.14:20 Nt: một phần mười mọi sự
Vua Sô-đôm nói với Áp-ram: “Cho tôi xin lại người, còn tài vật xin ông cứ giữ lại!”
Nhưng Áp-ram đáp: “Tôi đã đưa tay lên thề với CHÚA là Đức Chúa Trời Chí Cao, Đấng đã sáng tạo trời đất, rằng tôi không lấy vật gì của vua cả, dù một sợi chỉ hay dây giầy cũng không, để vua sẽ chẳng bao giờ nói được là: ‘Ta đã làm cho Áp-ram giàu.’ Tôi không lấy gì cả, ngoại trừ những gì mà đám gia nhân14:24 Nt: một thanh niên đã ăn và phần chiến lợi phẩm chia cho những người đã đi với tôi. Hãy để cho A-ne, Ết-côn và Mam-rê lấy phần của họ đi!”
Giao Ước Với Áp-ram
Sau các việc đó, CHÚA phán bảo Áp-ram trong khải tượng:
“Áp-ram, con đừng sợ,
Ta sẽ là cái khiên bảo vệ con,
Là phần thưởng rất lớn cho con.”
Nhưng Áp-ram nói: “Lạy CHÚA, CHÚA sẽ cho con điều gì? Con vẫn không có con và Ê-li-ê-se, người Đa-mách sẽ thừa hưởng sản nghiệp của con.” Áp-ram tiếp: “Chúa chẳng cho con con cái, nên một đầy tớ sinh ra trong nhà con sẽ thừa kế con!”
CHÚA đáp: “Đó không phải là người thừa kế, một con trai ra từ con sẽ là người thừa kế của con!” CHÚA đem Áp-ram ra sân và bảo: “Con hãy nhìn lên bầu trời và thử đếm sao đi, nếu con đếm được!” Rồi Ngài nói với ông: “Dòng dõi con sẽ đông như thế.”
Áp-ram tin CHÚA, nên Ngài kể cho người là công chính.
Ngài cũng nói: “Ta là CHÚA đã đem con ra khỏi U-rơ, xứ Canh-đê, để ban cho con đất này làm sản nghiệp.”
Áp-ram nói: “Thưa CHÚA, làm sao con biết chắc rằng con sẽ được xứ này làm sản nghiệp?”
CHÚA nói: “Con hãy đem đến đây một con bò cái ba tuổi, một con dê cái ba tuổi, một con chiên đực ba tuổi, một con chim cu và một con bồ câu non.”
Áp-ram đem dâng tất cả các con vật này lên cho Chúa, xẻ các thú vật làm đôi, sắp các phần đối nhau, nhưng không xẻ đôi các con chim. Các loài chim săn mồi sà xuống các sinh tế nhưng Áp-ram đuổi chúng đi.
Khi mặt trời vừa lặn, Áp-ram ngủ thiếp đi. Bóng tối dày đặc khủng khiếp phủ xuống bao bọc ông. CHÚA bảo Áp-ram: “Con phải biết chắc rằng dòng dõi con sẽ kiều ngụ nơi đất khách quê người, phải phục dịch dân bản xứ và bị áp bức bốn trăm năm. Nhưng Ta sẽ trừng phạt quốc gia mà dòng dõi con phục dịch. Sau đó, dòng dõi con sẽ thoát ra và đem theo rất nhiều của cải. Còn con sẽ sống rất thọ, được về với tổ phụ con cách bình an và được chôn cất. Đến đời thứ tư, dòng dõi con sẽ quay lại đây vì hiện nay tội ác dân A-mô-rít chưa đầy trọn.”
Chúa Hứa Ban Sản Nghiệp
Khi mặt trời đã lặn hẳn và bóng tối phủ xuống, bỗng có một lò lửa bốc khói và một ngọn lửa cháy phừng đi qua giữa các sinh tế bị phân đôi. Ngày hôm ấy, CHÚA kết ước với Áp-ram rằng: “Ta đã ban cho dòng dõi con đất này, từ khe Ai-cập đến sông cái Ơ-phơ-rát, đất của các dân Kê-nít, Kê-ni-xít, Cát-mô-nít, Hi-tít, Phê-rê-sít, Rê-pha-im, A-mô-rít, Ca-na-an, Ghê-rê-ga-sít và Giê-bu-sít.”
Áp-ram Và A-ga
Lúc ấy, Sa-rai, vợ Áp-ram không sinh con được. Bà có một đầy tớ gái người Ai-cập tên là A-ga. Sa-rai nói với Áp-ram: “Vì CHÚA không cho tôi sinh con, ông hãy ăn ở với con đầy tớ của tôi đi; có lẽ nhờ nó tôi có thể có được con cái.”
Áp-ram nghe theo lời Sa-rai. Thế là sau mười năm kiều ngụ tại xứ Ca-na-an, Sa-rai đưa A-ga, người đầy tớ gái Ai-cập của mình, cho Áp-ram làm vợ. Áp-ram ăn ở với A-ga và nàng thụ thai.
Biết mình đã có thai, A-ga khinh bỉ bà chủ mình. Sa-rai nói với Áp-ram: “Lỗi này ông phải chịu! Tôi trao con đầy tớ tôi vào vòng tay ông, và bây giờ khi thấy mình có thai, nó nhìn tôi khinh bỉ; nguyện CHÚA phân xử giữa ông và tôi.”
Nhưng Áp-ram đáp: “Đầy tớ gái của bà ở trong tay bà, bà muốn làm gì thì làm!” Sa-rai hành hạ A-ga, nàng bỏ chủ trốn đi.
A-ga Và Ích-ma-ên
Thiên sứ của CHÚA gặp A-ga bên mạch nước trong đồng hoang, trên đường đi Su-rơ, và hỏi: “Này A-ga, đầy tớ của Sa-rai, ngươi từ đâu đến đây, và ngươi định đi đâu?”
Nàng đáp: “Tôi đi trốn Sa-rai, bà chủ tôi!”
Thiên sứ của CHÚA bảo: “Ngươi hãy về với bà chủ và chịu phục dưới tay bà đi.” Thiên sứ của CHÚA lại nói: “Ta sẽ làm cho dòng dõi ngươi gia tăng đông đảo đến nỗi không ai đếm được.
Ngươi đang có thai
Và sẽ sinh con trai,
Ngươi hãy đặt tên cho nó là Ích-ma-ên16:11 Có nghĩa là “Chúa nghe”
Vì CHÚA đã đoái thương cảnh khốn khổ của ngươi.
Con trai ngươi sẽ như một con lừa rừng,
Cánh tay nó sẽ chống mọi người
Và mọi người chống lại nó,
Và nó sẽ sống đối nghịch
Với tất cả anh em nó.”
A-ga gọi CHÚA, Đấng phán dạy nàng là “Đức Chúa Trời thấy rõ,” vì nàng nói: “Bây giờ, tôi đã thấy Chúa là Đấng đoái xem tôi!” Vì thế, nàng đặt tên suối nước là “Bê-la-cha-roi.”16:14 Bê-la-cha-roi: nghĩa là suối của Đấng Hằng Sống đã đoái xem tôi Dòng suối ấy chảy giữa Ca-đê và Bê-rết.
A-ga sinh cho Áp-ram một con trai, ông đặt tên con trai do A-ga sinh ra là Ích-ma-ên. Áp-ram đã được tám mươi sáu tuổi khi A-ga sinh Ích-ma-ên cho ông.
Chúa Xác Nhận Giao Ước Với Áp-ram
Khi Áp-ram được chín mươi chín tuổi, CHÚA xuất hiện và phán: “Ta là Đức Chúa Trời Toàn Năng, con hãy sống một cách thánh thiện trước mặt Ta. Ta sẽ lập giao ước giữa Ta với con và sẽ làm cho dòng dõi con gia tăng bội phần.”
Áp-ram sấp mặt xuống đất, Đức Chúa Trời nói với ông: “Về phần Ta, đây là giao ước của Ta với con: con sẽ là tổ phụ của nhiều dân tộc. Người ta không gọi con là Áp-ram ‘cha tôn quý’ nữa, nhưng gọi là Áp-ra-ham ‘cha của các dân tộc’ vì Ta cho con làm tổ phụ nhiều dân tộc. Ta làm cho con sinh sôi nẩy nở thành nhiều dân tộc, hậu tự con gồm nhiều vua chúa. Ta lập giao ước này với con và hậu tự con đời này sang đời khác. Giao ước này còn mãi đời đời: Ta làm Đức Chúa Trời của con và của hậu tự con. Ta sẽ cho con và hậu tự con toàn thể đất Ca-na-an mà con đang kiều ngụ làm sản nghiệp vĩnh viễn, Ta sẽ làm Đức Chúa Trời của họ.”
Lễ Cắt Bì
Rồi Đức Chúa Trời nói với Áp-ra-ham: “Con và hậu tự con phải giữ giao ước của Ta đời đời. Giao ước của Ta với con và dòng dõi con là tất cả người nam trong vòng các con phải chịu lễ cắt bì: Da quy đầu của các con phải bị cắt đi, đó là dấu chứng giao ước giữa Ta và con. Mọi người nam phải chịu cắt bì sau khi sanh được tám ngày, những người sinh trong nhà con lẫn những người con lấy tiền mua từ người ngoại quốc không phải hậu tự con. Người sinh trong nhà con hoặc người con mua đều phải chịu cắt bì. Giao ước Ta được ghi vào thân thể các con sẽ là một giao ước vĩnh viễn. Kẻ nào không chịu cắt bì sẽ bị khai trừ ra khỏi dân tộc vì nó đã vi phạm giao ước Ta.”
Đức Chúa Trời cũng nói với Áp-ra-ham: “Sa-rai vợ con, con không còn gọi là Sa-rai nữa, vì tên của nàng sẽ là Sa-ra. Ta sẽ ban phước lành cho nàng và qua nàng, Ta sẽ ban cho con một con trai. Phải, Ta sẽ ban phước lành dồi dào cho Sa-ra và nàng sẽ là mẹ của nhiều dân tộc, các vua của nhiều nước sẽ ra từ nàng.”
Áp-ra-ham cúi mặt sát đất và cười thầm trong lòng: “Trăm tuổi như con mà sinh con được sao? Sa-ra đã chín mươi tuổi còn sinh nở sao?” Rồi Áp-ra-ham nói với Đức Chúa Trời: “Ước gì Chúa cho Ích-ma-ên được sống.”17:18 Nt: sống trước mặt Chúa
Đức Chúa Trời đáp: “Nhưng Ta bảo: Sa-ra vợ con sẽ sinh cho con một con trai. Con sẽ đặt tên nó là Y-sác. Ta sẽ lập giao ước với nó và hậu tự nó đời đời. Còn Ích-ma-ên, Ta nhậm lời con, Ta sẽ ban phước lành cho nó và cho nó sinh sôi nẩy nở, gia tăng rất nhiều. Nó sẽ làm tổ phụ mười hai vua chúa và Ta sẽ làm cho nó thành một dân lớn. Nhưng Ta sẽ lập giao ước với Y-sác mà Sa-ra sẽ sinh ra cho con vào độ này năm sau.” Khi đã nói xong với Áp-ra-ham, Đức Chúa Trời rời ông về trời.
Ngày hôm ấy, Áp-ra-ham cắt bì cho Ích-ma-ên, con trai mình, và tất cả những người nam sinh trong nhà hay nô lệ ông đã mua về, đúng theo lời Đức Chúa Trời phán dạy. Áp-ra-ham đã được chín mươi chín tuổi khi chịu cắt bì, còn Ích-ma-ên lên mười ba khi chịu cắt bì. Áp-ra-ham và con là Ích-ma-ên chịu cắt bì cùng trong một ngày, luôn với tất cả những người nam sinh trong nhà và những người ông mua về từ người ngoài.
Ba Thiên Sứ Đến Thăm Áp-ra-ham
CHÚA xuất hiện gặp Áp-ra-ham cạnh các cây sồi ở Mam-rê khi ông đang ngồi tại cửa trại vào một ngày trời nắng nóng. Vừa ngước mắt nhìn lên, ông thấy ba người đứng trước mặt mình, ông liền rời cửa trại chạy ra chào đón và sấp mình xuống đất.
Áp-ra-ham thưa: “Thưa Chúa, nếu tôi được ơn dưới mắt Chúa, xin đừng bỏ qua đầy tớ Chúa. Xin cho tôi đem một ít nước để các vị rửa chân và kính mời các vị nghỉ mát dưới bóng cây. Cho tôi lấy bánh để các vị ăn lót dạ rồi hãy lên đường, vì các vị đã hạ cố đến thăm nhà đầy tớ Chúa.” Ba người ấy đáp:
“Hãy cứ làm theo như ngươi nói.”
Áp-ra-ham vội vã vào trại bảo Sa-ra: “Mau lên, lấy ba đấu bột mịn nhồi rồi làm bánh đi.”
Áp-ra-ham chạy đến bầy gia súc, chọn một con bê béo, giao cho đầy tớ nấu dọn gấp. Áp-ra-ham đem sữa và bơ cùng thịt con bê đã nấu xong, dọn ra trước mặt ba người ấy rồi đứng hầu gần bàn dưới tán cây trong khi họ ăn.
Họ hỏi Áp-ra-ham: “Sa-ra vợ ngươi ở đâu?” Áp-ra-ham thưa: “Nàng ở trong trại.”
Một vị bảo: “Độ một năm nữa, Ta sẽ trở lại đây thăm con. Khi đó, Sa-ra, vợ con sẽ có một con trai.”
Sa-ra đứng nghe tại cửa trại sau lưng vị ấy. Áp-ra-ham đã già và Sa-ra tuổi cũng đã cao. Sa-ra đã quá tuổi sinh con. Sa-ra cười thầm tự bảo: “Già như tôi mà còn được niềm vui làm mẹ nữa sao! Chúa tôi cũng đã già quá rồi!”
CHÚA hỏi Áp-ra-ham: “Tại sao Sa-ra cười và nói: ‘Già cả như tôi thể này mà thật còn sinh con được sao?’ Có điều gì quá khó cho CHÚA không? Đúng kỳ ấn định, trong một năm nữa, Ta sẽ trở lại thăm con, lúc ấy Sa-ra sẽ có một con trai.”
Sa-ra sợ hãi, chối rằng: “Con có cười đâu!”
Chúa đáp: “Thật, con đã có cười!”
Áp-ra-ham Cầu Xin Chúa Dung Thứ Thành Sô-đôm
Các vị đứng dậy lên đường hướng về Sô-đôm. Áp-ra-ham theo tiễn chân họ đi. CHÚA nói: “Ta có nên giấu Áp-ra-ham điều Ta sẽ làm không? Áp-ra-ham sẽ thành một dân tộc lớn, hùng cường và mọi dân tộc trên thế giới sẽ nhờ người mà được phước. Vì Ta đã chọn Áp-ra-ham để người hướng dẫn con cháu và gia nhân theo người vâng giữ đường lối của CHÚA, làm điều phải và công chính, để CHÚA có thể thực hiện các lời Ngài đã hứa với Áp-ra-ham.”
Bấy giờ CHÚA bảo Áp-ra-ham: “Tiếng than oán về Sô-đôm và Gô-mô-rơ quá lớn, tội ác chúng nó thật nghiêm trọng. Ta sẽ xuống đó xem có đúng như tiếng than vãn đã thấu đến Ta không. Nếu không thì Ta sẽ biết.”
Các người ấy quay đi về hướng Sô-đôm, nhưng Áp-ra-ham còn đứng lại trước mặt CHÚA. Áp-ra-ham đến gần CHÚA và hỏi: “CHÚA tiêu diệt người công chính chung với người ác sao? Nếu có năm mươi người công chính trong thành thì sao? CHÚA sẽ tiêu diệt hay CHÚA sẽ dung thứ họ vì năm mươi người công chính ở giữa họ.” “CHÚA không bao giờ làm việc ấy! Không bao giờ CHÚA diệt người công chính chung với kẻ ác! Không bao giờ CHÚA đối xử với người công chính cũng giống như những người ác. Không thể như vậy! Đấng Phán Xét tối cao của cả thế giới không xét xử công minh sao.”
CHÚA đáp: “Nếu Ta tìm thấy năm mươi người công chính trong thành Sô-đôm thì vì cớ họ Ta sẽ dung thứ cả thành.”
Áp-ra-ham tiếp lời: “Thưa CHÚA, con xin liều lĩnh thưa với CHÚA, dù con chỉ là tro bụi. Nhỡ thiếu năm người công chính trong số năm mươi người công chính đó, CHÚA có tiêu diệt cả thành không?”
CHÚA đáp: “Nếu Ta tìm được bốn mươi lăm người công chính, Ta sẽ không tiêu diệt nó!”
Áp-ra-ham lại nói với CHÚA: “Thưa CHÚA, nếu chỉ có bốn mươi người công chính thì sao?”
CHÚA đáp: “Vì cớ bốn mươi người đó, Ta sẽ không tiêu diệt nó.”
Rồi ông nói: “Xin CHÚA đừng giận, cho con được thưa: ‘Nếu trong thành có ba mươi người công chính thì sao?’ ”
CHÚA trả lời: “Ta sẽ chẳng tiêu diệt nó nếu Ta tìm được ba mươi người công chính.”
Áp-ra-ham nói: “Con lại liều lĩnh xin thưa với CHÚA: Nếu chỉ có hai mươi người công chính thì sao?”
CHÚA đáp: “Vì hai mươi người đó, Ta sẽ chẳng tiêu diệt nó.”
Áp-ra-ham lại thưa: “Xin CHÚA đừng giận, con chỉ xin thưa một lời nữa: Nếu trong đó có mười người công chính thì sao?”
CHÚA đáp: “Vì cớ mười người đó, Ta cũng chẳng tiêu diệt nó!”
Xong câu chuyện với Áp-ra-ham, CHÚA ra đi, Áp-ra-ham quay về trại.
Thành Sô-đôm Bị Hủy Diệt
Chiều tối, hai thiên sứ đến thành Sô-đôm, Lót đang ngồi tại cổng thành. Thấy khách đến, Lót đứng dậy nghênh đón, ông cúi sấp mặt xuống đất. Lót mời: “Thưa hai ngài, kính mời hai ngài đến nhà tôi rửa chân nghỉ tạm đêm nay. Sáng mai, hai ngài có thể dậy sớm lên đường!” Hai vị khách đáp:
“Không, tối nay chúng tôi sẽ ở ngoài đường!”
Lót hết sức nài nỉ nên hai vị khách đi với ông về nhà. Lót dọn bữa cho họ; ông nướng bánh không men và họ ăn. Trước khi họ nghỉ ngơi, những người đàn ông Sô-đôm từ trẻ đến già khắp trong thành phố đến vây quanh nhà. Chúng gọi Lót ra hỏi: “Hai người khách vào nhà anh khi tối ở đâu? Đem họ ra cho chúng ta ngủ với họ!”
Lót ra khỏi nhà, đóng sập cửa sau lưng, rồi van nài họ: “Anh em ơi, đừng làm điều ác đó! Đây tôi có hai con gái còn trinh, để tôi dẫn chúng ra cho anh em muốn làm gì mặc ý. Nhưng xin đừng động đến hai ông khách của tôi, vì họ đến nghỉ nhờ dưới mái nhà tôi!”
Nhưng họ đáp lại: “Tránh ra! Tên này đến kiều ngụ mà nay dám giở giọng quan tòa! Chúng tao phải xử tội mày nặng hơn hai người kia.” Chúng xông lên, ép mạnh Lót, tiến gần cửa để phá cửa.
Nhưng hai khách đưa tay kéo Lót vào nhà, đóng sập cửa lại, rồi làm cho đám đàn ông đang vây quanh cửa, từ trẻ đến già đều bị lóa mắt, kiếm cửa vào không được.
Hai khách hỏi Lót: “Gia đình ngươi còn có ai khác nữa không? Con rể, con trai, con gái và người nào khác trong thành thuộc về ngươi, hãy đem hết họ ra khỏi đây. Chúng ta sắp tiêu diệt thành vì tiếng kêu oán đã thấu đến CHÚA nên Ngài sai chúng ta xuống hủy diệt nó.”
Lót chạy ra nói với các rể hứa: “Hãy đứng dậy, rời bỏ chỗ này ngay vì CHÚA sắp tiêu diệt thành này!” Nhưng hai cậu rể tưởng ông nói đùa.
Trời gần sáng, hai thiên sứ hối thúc Lót: “Hãy dậy đem vợ và hai con gái ra khỏi đây, kẻo bị tiêu diệt chung với thành này!”
Thấy Lót chần chừ, hai thiên sứ nắm tay Lót, vợ và hai con gái kéo ngay ra khỏi thành, vì CHÚA thương xót họ. Khi đem ra cách khỏi thành, một vị thiên sứ bảo họ: “Hãy chạy trốn để cứu mạng, đừng ngoảnh lại sau lưng! Đừng dừng lại ở bất cứ chỗ nào dưới đồng bằng, hãy trốn ngay lên núi, kẻo bị tiêu diệt.”
Nhưng Lót nói với họ: “Thưa các chúa, kẻ tôi tớ này đã được ơn dưới mắt các chúa, và các ngài đã tỏ sự nhân từ tha mạng cho con, nhưng con sợ chạy trốn lên núi không kịp, tai nạn ập đến và con chết mất. Kìa, đàng kia có một thành nhỏ, không xa mấy. Xin cho con đến ẩn náu trong thành đó, ấy là một thành nhỏ. Như thế, con mới được bảo toàn mạng sống!”
Thiên sứ đáp: “Được, ta chấp thuận lời yêu cầu của con, không tiêu diệt thành nhỏ đó. Chạy trốn vào đó nhanh lên, vì ta không hành động được cho đến khi con vào thành đó.” Do đó thành này được người ta gọi là Xoa, nghĩa là “Thành nhỏ”.
Mặt trời vừa mọc, Lót chạy đến nơi, vào thành Xoa. CHÚA lập tức cho mưa diêm sinh và lửa từ trời đổ xuống thiêu đốt Sô-đôm, Gô-mô-rơ. Vậy Ngài tiêu hủy các thành và toàn thể đồng bằng luôn cả mọi người sống trong các thành và cây cỏ trên đất. Nhưng vợ Lót ngoảnh nhìn lại phía sau và bị biến thành tượng muối.
Sáng hôm sau, Áp-ra-ham thức dậy đi ra chỗ ông đứng với CHÚA hôm qua. Ông nhìn xuống hướng Sô-đôm, Gô-mô-rơ và toàn vùng đồng bằng, ông thấy khói bốc lên như khói của lò lửa lớn.
Khi Đức Chúa Trời tiêu diệt các thành trong vùng đồng bằng, Đức Chúa Trời nhớ đến Áp-ra-ham và cứu Lót thoát khỏi họa thiêu hủy cùng với các thành mà Lót đã ở.
Sợ ở Xoa, Lót dẫn hai con gái lên ở trên núi, trú trong một hang đá. Bấy giờ cô chị bảo cô em: “Cha đã già, trong cả vùng không còn đàn ông để ăn ở với chúng ta như phong tục khắp nơi trên đất. Chúng ta hãy phục rượu cho cha say rồi đến nằm với cha, để qua cha chúng ta bảo tồn dòng giống gia đình mình.”
Đêm đó, hai cô phục rượu cho cha say, rồi cô chị vào ngủ với cha, người cha chẳng biết lúc nào nàng nằm lúc nào nàng dậy.
Hôm sau, cô chị lại bảo cô em: “Này, đêm qua chị đã ngủ với cha. Tối nay, chúng ta cũng hãy phục rượu cho cha uống say, rồi em vào nằm với cha để bảo tồn dòng giống gia đình.” Đêm ấy, hai cô phục rượu cho cha say, rồi cô em vào ngủ với cha, nhưng cha chẳng biết lúc nào nàng vào nằm với mình và lúc nào nàng dậy.
Vậy hai con gái của Lót thụ thai do cha mình. Cô chị sinh một trai, đặt tên là Mô-áp, tổ phụ của dân Mô-áp ngày nay. Cô em cũng sinh con trai, đặt tên Bên-am-mi tổ phụ của dân Am-môn ngày nay.
Áp-ra-ham Và A-bi-mê-léc
Từ đó, Áp-ra-ham tiến xuống phía nam, đến vùng Nê-ghép và cư ngụ giữa Ka-đe và Su-rơ. Ông ở tại Ghê-ra một thời gian, ông nói với người ta về Sa-ra, vợ ông: “Nàng là em gái tôi.” nên A-bi-mê-léc vua xứ Ghê-ra cho người đến đón Sa-ra.
Nhưng đêm ấy, Đức Chúa Trời đến báo mộng cho A-bi-mê-léc: “Ngươi phải chết vì người đàn bà ngươi lấy đã có chồng!”
Vì A-bi-mê-léc chưa đến gần nàng nên ông nói: “Không lẽ CHÚA tiêu diệt một nước vô tội? Áp-ra-ham đã nói ‘Nàng là em gái tôi’. Nàng cũng xác nhận: ‘Áp-ra-ham là anh tôi.’ Con làm điều này với lòng ngay thẳng và với bàn tay thanh sạch.”
Trong giấc mộng, Đức Chúa Trời đáp: “Phải, Ta biết ngươi làm với lòng ngay thẳng nên Ta ngăn ngươi phạm tội với Ta và không cho ngươi động đến nàng. Bây giờ hãy trả vợ người lại, người là một tiên tri, người sẽ cầu nguyện cho ngươi và ngươi sẽ được sống. Nếu ngươi không trả nàng lại thì chắc chắn ngươi và mọi kẻ thuộc về ngươi sẽ chết!”
A-bi-mê-léc dậy sớm, triệu tập tất cả quần thần và thuật cho họ nghe mọi việc, ai nấy đều khiếp sợ. A-bi-mê-léc mời Áp-ra-ham đến, và nói: “Ngươi làm gì cho chúng ta vậy? Ta đã làm gì xấu đối với ngươi đến nỗi ngươi làm cho ta và nước ta mắc tội lớn như vậy?” A-bi-mê-léc nói với Áp-ra-ham: “Ngươi đã làm cho ta điều mà ngươi không nên làm. Lý do nào khiến ngươi làm như thế?”
Áp-ra-ham đáp: “Tôi tưởng nơi này chắc không có người kính sợ Chúa, e vì cớ vợ tôi mà có người sẽ giết tôi đi. Thật ra, nàng cũng là em tôi, một cha khác mẹ, nhưng tôi cưới nàng làm vợ. Khi Chúa làm tôi đi lưu lạc xa nhà cha tôi, tôi bảo nàng: ‘Đây là cách nàng có thể bày tỏ tình yêu đối với ta, ấy là đi đến đâu nàng cũng hãy nói ta là anh của nàng.’ ”
A-bi-mê-léc đem tặng cho Áp-ra-ham nhiều chiên bò, tôi trai tớ gái và giao trả Sa-ra lại cho ông. Vua bảo: “Đất ta ở trước mặt ngươi, nơi nào ngươi thích thì cứ định cư ở đó.”
Rồi vua quay lại Sa-ra: “Đây, ta trả cho anh ngươi một ngàn nén bạc để bồi thường danh dự ngươi trước mặt mọi người ở với ngươi, danh dự ngươi được hoàn toàn phục hồi trước mặt mọi người.”
Áp-ra-ham cầu nguyện với Đức Chúa Trời, Ngài chữa lành cho A-bi-mê-léc, vợ vua, và các đầy tớ gái để họ có thể sinh sản được, vì CHÚA đã đóng dạ con của toàn nhà A-bi-mê-léc khi vua bắt Sa-ra, vợ của Áp-ra-ham.
Y-sác Ra Đời
Bấy giờ, CHÚA tỏ ra nhân hậu với Sa-ra như Ngài nói; CHÚA làm cho Sa-ra như Ngài đã hứa. Sa-ra thụ thai, sinh cho Áp-ra-ham một con trai trong tuổi già, đúng thời gian Đức Chúa Trời đã hứa với ông. Áp-ra-ham đặt tên con mà Sa-ra sinh cho mình là Y-sác, và làm lễ cắt bì cho Y-sác, con mình khi được tám ngày, như lời Chúa truyền dạy. Lúc Y-sác ra đời, Áp-ra-ham đã được một trăm tuổi.
Sa-ra nói: “Đức Chúa Trời làm cho tôi vui cười, ai nghe đến cũng vui cười với tôi. Ai dám nói với Áp-ra-ham có ngày Sa-ra sẽ cho con bú? Thế mà tôi đã sinh được một đứa con trai cho người lúc người đã già!”
A-ga Và Ích-ma-ên Bị Đuổi Đi
Đứa trẻ lớn lên, và dứt sữa. Ngày Y-sác dứt sữa, Áp-ra-ham làm một bữa tiệc thật lớn. Nhưng Sa-ra thấy đứa con mà A-ga, người đầy tớ gái Ai-cập đã sinh cho Áp-ra-ham nhạo cười, bà bảo Áp-ra-ham: “Hãy đuổi người đầy tớ gái và con nó đi; con của nó không thể hưởng gia tài với Y-sác, con tôi đâu!”
Sự việc này làm cho Áp-ra-ham vô cùng buồn bã vì nó liên hệ đến con trai ông. Nhưng Đức Chúa Trời bảo Áp-ra-ham: “Con đừng buồn vì đứa con và vì nàng hầu của con. Cứ làm theo lời của Sa-ra vì dòng dõi con sẽ do Y-sác mà ra. Nhưng vì đứa con của tớ gái cũng là giống nòi con, nên ta sẽ cho nó thành một quốc gia.”
Sáng hôm sau, Áp-ra-ham dậy sớm, lấy thực phẩm và bầu da nước trao cho A-ga, đặt lên vai nàng rồi bảo mẹ con ra đi. A-ga đi lang thang trong sa mạc miền Bê-a Sê-ba.
Khi bầu đã hết nước, A-ga để con dưới một bụi cây nhỏ, rồi đi cách đó độ một khoảng tên bắn, vì nàng nói: “Ta không thể nào nhìn đứa trẻ chết.” Nàng ngồi gần đó và cất tiếng khóc nức nở.
Đức Chúa Trời nghe tiếng khóc của đứa bé nên một thiên sứ của Đức Chúa Trời từ trời gọi A-ga: “A-ga! Có việc gì thế? Đừng sợ vì Đức Chúa Trời đã nghe tiếng đứa bé khóc tại chỗ nó đang nằm. Hãy đứng dậy, đỡ nó lên, bế nó trên tay, vì Ta sẽ làm cho nó thành một nước lớn!”
Rồi Đức Chúa Trời mở mắt nàng, nàng thấy một giếng nước, liền đến múc đầy bầu nước và đem cho đứa trẻ uống.
Chúa phù hộ đứa trẻ. Nó lớn lên, sống giữa sa mạc và trở thành một người bắn cung giỏi. Khi ngụ tại sa mạc Pha-đan, Ích-ma-ên được mẹ cưới cho một cô vợ người Ai-cập.
Áp-ra-ham Và A-bi-mê-léc Lập Giao Ước
Lúc ấy, vua A-bi-mê-léc và Phi-côn người chỉ huy quân lực của vua, nói với Áp-ra-ham: “Đức Chúa Trời có ở với ông trong mọi việc ông làm. Bây giờ hãy thề với tôi trước Đức Chúa Trời rằng ông sẽ không lừa gạt tôi, con tôi hay dòng dõi tôi. Hãy đối xử tử tế với tôi và với xứ ông đến cư ngụ như tôi đã đối xử với ông.”
Áp-ra-ham đáp: “Tôi xin thề.”
Rồi Áp-ra-ham than phiền với A-bi-mê-léc về vụ cái giếng nước mà bầy tôi của vua đã chiếm đoạt. A-bi-mê-léc đáp: “Tôi không biết ai đã làm việc này. Ông không nói cho tôi, và tôi cũng không nghe nói cho đến hôm nay.”
Áp-ra-ham đem hiến chiên bò cho A-bi-mê-léc và hai người lập hòa ước. Áp-ra-ham để riêng ra bảy con chiên tơ trong bầy. A-bi-mê-léc hỏi: “Ông để bảy con chiên đó riêng ra làm gì vậy?”
Áp-ra-ham đáp: “Xin vua hãy nhận bảy con chiên này nơi tay tôi để làm chứng là tôi đã đào cái giếng này.”
Do đó người ta gọi chỗ này là Bê-a Sê-ba, vì tại đó hai người đã thề với nhau.
Sau khi kết ước với nhau tại Bê-a Sê-ba, A-bi-mê-léc và tướng Phi-côn lên đường về xứ Phi-li-tin. Áp-ra-ham trồng một cây me tại Bê-a Sê-ba và tại đó ông cầu khẩn danh CHÚA, Đức Chúa Trời đời đời. Áp-ra-ham kiều ngụ lâu ngày trong xứ Phi-li-tin.
Chúa Thử Nghiệm Áp-ra-ham
Sau đó, Đức Chúa Trời thử nghiệm Áp-ra-ham. Chúa gọi: “Áp-ra-ham.” Người thưa: “Có con đây.”
Chúa bảo: “Hãy dắt Y-sác, đứa con một mà con yêu quý, đem đến vùng Mô-ri-a và dâng nó làm tế lễ thiêu trên một ngọn núi mà Ta sẽ chỉ cho con.”
Vậy, Áp-ra-ham dậy sớm, thắng lừa, đem Y-sác con mình và hai đầy tớ đi theo. Ông chặt củi để dâng tế lễ thiêu, rồi đứng dậy, đi đến địa điểm Đức Chúa Trời đã chỉ định. Ngày thứ ba, Áp-ra-ham ngước lên, nhìn thấy địa điểm ấy từ đằng xa, liền bảo hai thanh niên: “Các anh cứ đứng lại đây và giữ lừa. Tôi và Y-sác sẽ lên đó thờ phượng Chúa, rồi sẽ trở lại.”
Áp-ra-ham lấy bó củi để dâng tế lễ thiêu chất trên vai Y-sác, con mình và cầm theo mồi lửa và một con dao. Rồi hai cha con cùng đi. Y-sác nói: “Cha ơi!”
Áp-ra-ham đáp: “Có cha đây, con!”
Y-sác hỏi: “Củi lửa có sẵn rồi, nhưng chiên con ở đâu để dâng tế lễ thiêu?”
Áp-ra-ham đáp: “Con ơi, Đức Chúa Trời sẽ cung ứng chiên con làm tế lễ thiêu!” Hai cha con tiếp tục đi với nhau.
Đến chỗ Đức Chúa Trời đã chỉ định, Áp-ra-ham dựng một bàn thờ, sắp củi lên, rồi trói Y-sác, con mình và đem đặt lên lớp củi trên bàn thờ. Áp-ra-ham đưa tay cầm dao để giết con mình. Bỗng thiên sứ của CHÚA từ trên trời gọi: “Áp-ra-ham! Áp-ra-ham!”
Ông thưa: “Có con đây!”
Thiên sứ bảo: “Đừng giết đứa trẻ, cũng đừng làm gì nó cả! Vì bây giờ, ta biết ngươi kính sợ Đức Chúa Trời và không tiếc con ngươi với Ta, dù là con một của ngươi!”
Áp-ra-ham ngước mắt nhìn thấy một con chiên đực, sừng đang mắc vào bụi gai rậm phía sau mình. Ông liền bắt nó dâng tế lễ thiêu thay thế con trai mình. Áp-ra-ham gọi địa điểm này là CHÚA Cung Ứng.22:14 Yahweh Jireh Vì thế, cho đến ngày nay, người ta vẫn nói; “Trên núi của CHÚA, điều ấy sẽ được cung ứng!”
Từ trời, thiên sứ của CHÚA lại gọi Áp-ra-ham lần thứ nhì, mà bảo: “Ta đã lấy chính Ta mà thề, vì con đã làm điều ấy, không tiếc sinh mạng đứa con, dù là con một, nên Ta sẽ ban phước hạnh cho con, gia tăng dòng dõi con như sao trên trời, như cát bãi biển, và dòng dõi con sẽ chiếm lấy cổng thành quân địch. Tất cả các dân tộc trên thế giới sẽ nhờ dòng dõi con mà được phước, vì con đã vâng lời Ta.”
Vậy, Áp-ra-ham trở lại cùng hai thanh niên, rồi tất cả lên đường quay về Bê-a Sê-ba. Áp-ra-ham cư trú tại đó.
Sau đó, có người báo cáo cho Áp-ra-ham: “Minh-ca đã sinh con trai cho Na-cô, em ông!” Con đầu lòng tên U-xơ, các con kế là Bu-xơ và Kê-mu-ên, cha của A-ram, Kê-sết, Ha-xô, Phin-đát, Díp-láp và Bê-tu-ên, được tất cả tám người. Kê-mu-ên sinh A-ram và Bê-tu-ên sinh Rê-bê-ca. Ru-mân, vợ kế của Na-cô, sinh Tê-ba, Ga-ham, Ta-hách và Ma-a-ca.
Sa-ra Qua Đời
Sa-ra qua đời tại Ki-ri-át A-ra-ba Hếp-rôn xứ Ca-na-an, hưởng thọ một trăm hai mươi bảy tuổi. Áp-ra-ham để tang và than khóc vợ.
Đứng bên thi hài Sa-ra, Áp-ra-ham yêu cầu gia đình họ Hết:23:3 Nt: các con trai vua Hết “Tuy sống giữa các anh, tôi chỉ là một kiều dân. Xin các anh bán cho tôi một miếng đất chôn cất để an táng vợ tôi!”
Dân họ Hết đáp: “Vâng, chúng tôi vẫn coi ông là một bậc vương hầu của Đức Chúa Trời. Ông muốn chọn đất chôn cất nào tùy ý, chúng tôi không từ khước đất chôn cất của chúng tôi để ông chôn người chết của ông đâu!”
Áp-ra-ham cúi đầu trước mặt họ, yêu cầu: “Các anh đã có nhã ý như thế, xin làm ơn nói giúp Ếp-rôn, con trai Xô-a, vui lòng bán cho tôi cái động Mặc-bê-la ở cuối khu đất của anh ta. Tôi xin trả đúng theo thời giá để mua cái động ấy làm đất chôn cất.”
Đang ngồi giữa gia đình họ Hết, Ếp-rôn người Hê-tít, trả lời trước mặt dân chúng đến trước cổng thành; “Thưa ông, tôi xin biếu ông cả cái động lẫn khu đất. Đây có dân chúng làm chứng, tôi xin tặng cả cho ông để ông an táng xác bà.”
Áp-ra-ham lại cúi đầu trước mặt dân chúng trong xứ và đáp lời Ép-rôn trong khi dân chúng lắng tai nghe: “Tôi chỉ xin mua và trả tiền sòng phẳng. Xin anh vui lòng nhận tiền, tôi mới dám an táng vợ tôi.”
Ép-rôn đáp: “Miếng đất trị giá bốn trăm lạng bạc nhưng chỗ tôi và ông, có gì đâu!23:15 Ctd: thì có nghĩa gì đâu! Xin ông an táng bà đi!”
Nghe chủ đất định giá, Áp-ra-ham cân bốn trăm lạng bạc theo cân lượng thị trường trả cho Ép-rôn trước sự chứng kiến của người Hết.23:16 Nt: các con trai người Hê-tít
Cánh đồng của Ếp-rôn tại Mặc-bê-la, giáp ranh Mam-rê, gồm khu đất và cái động cùng cây cối trong khuôn viên, từ nay thuộc quyền sở hữu của Áp-ra-ham. Hai bên xác nhận việc chuyển nhượng, có dân Hết chứng kiến tại cổng thành. Áp-ra-ham an táng vợ mình trong khu đất và cái động mua của Ép-rôn. Động và hang đá đều được chuyển nhượng cho Áp-ra-ham dùng làm mộ địa trước mặt dân Hết.
Tuổi cao, Áp-ra-ham được CHÚA ban phước dồi dào. Áp-ra-ham bảo người đầy tớ, cai quản trong nhà: “Con hãy đặt tay con dưới đùi ta! Ta muốn con nhân danh CHÚA là chủ tể trời đất mà thề rằng con sẽ không cưới người Ca-na-an làm vợ cho Y-sác, con ta, dù ta kiều ngụ trong xứ họ, rằng con sẽ đi về quê hương ta, cưới cho Y-sác con ta, một người vợ trong vòng bà con ta.”
Đầy tớ đáp: “Nếu cô gái không chịu bỏ quê hương để đi đến xứ này lấy chồng, con có nên đưa cậu Y-sác về quê cưới vợ không?”
Áp-ra-ham quả quyết: “Tuyệt đối không! Con không bao giờ được đem Y-sác trở lại xứ ấy! CHÚA, là chủ tể trời đất đã đem ta ra khỏi nhà cha ta, khỏi đất gia đình ta, đã phán dạy ta và thề với ta: ‘Ta sẽ cho dòng dõi con đất này’. Chúa sẽ sai thiên sứ Ngài đi trước dìu dắt con qua đó để cưới vợ cho Y-sác. Nếu cô dâu nhất định không theo con về đây, con sẽ khỏi mắc lời thề này. Nhất định không bao giờ được đem con ta về xứ ấy!” Đầy tớ đặt tay dưới đùi Áp-ra-ham và thề nguyện như lời chủ dặn.
Người đầy tớ chọn lấy mười con lạc đà chuyên chở đủ các loại bảo vật của chủ rồi lên đường. Đến thành của Na-cô, xứ A-ram Na-ha-ra-im, đầy tớ cho lạc đà dừng lại, quỳ xuống nghỉ chân bên giếng, vào buổi chiều đúng vào giờ phụ nữ trong thành ra lấy nước.
Đầy tớ cầu nguyện: “Lạy CHÚA, Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, chủ con, xin cho con thành công hôm nay, để chứng tỏ lòng nhân từ của Chúa đối với Áp-ra-ham. Con đang đứng đây, bên giếng, các thiếu nữ trong thành ra múc nước. Khi con xin cô nào cho con uống nước, mà cô ấy đáp: ‘Ông cứ uống đi, tôi sẽ cho bầy lạc đà của ông uống nữa’, thì cô ấy đúng là người Chúa chọn cho Y-sác, tôi tớ Chúa. Do đó, con biết rõ Chúa đã tỏ lòng nhân từ với chủ con!”
Đầy tớ chưa dứt lời cầu nguyện, cô Rê-bê-ca vừa vác vò ra đến giếng. Cô là con Bê-tu-ên, cháu Minh-ca. Bà này là vợ Na-cô, em của Áp-ra-ham. Rê-bê-ca là một thiếu nữ tuyệt đẹp và trinh trắng. Cô xuống giếng, múc đầy vò nước, đặt trên vai, rồi đi lên.
Đầy tớ chạy đến nói: “Xin cô làm ơn cho tôi uống một ngụm nước trong bình!”
Cô đáp: “Thưa vâng, mời ông uống nước!” Vừa nói, cô vội vã đỡ bình nước xuống, mời đầy tớ uống.
Đầy tớ uống xong, cô sốt sắng nói: “Để tôi lấy thêm nước cho lạc đà ông uống cho đã khát!” Cô nhanh nhẹn trút bình nước vào máng nước, rồi chạy xuống giếng múc thêm nước cho cả đàn lạc đà uống. Đầy tớ đứng lặng nhìn Rê-bê-ca suy nghiệm xem CHÚA có giúp chuyến đi của mình thành đạt hay không.
Khi đàn lạc đà uống nước xong, đầy tớ lấy ra một chiếc khoen vàng24:22 Dùng để đeo trên mũi cân nặng nửa sê-ken24:22 khoảng 5.50g và một đôi vòng vàng nặng mười sê-ken24:22 khoảng 110g và hỏi: “Cô là con ai? Nhà cô có chỗ cho tôi nghỉ tạm tối nay không?”
Cô đáp: “Tôi là con gái của Bê-tu-ên, cháu Minh-ca, ông nội tôi là Na-cô. Nhà tôi có nhiều rơm và đồ ăn cho lạc đà, cũng có phòng trọ cho khách nữa.”
Đầy tớ sấp mình thờ phượng CHÚA, và nói: “Cảm tạ CHÚA là Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, chủ tôi. Cảm tạ Chúa vì lòng nhân từ, thành tín đối với người khi Ngài dắt con đến đúng ngay gia đình bà con của Áp-ra-ham!”
Trong lúc đó, Rê-bê-ca chạy về nhà mẹ mình báo tin. Vả, Rê-bê-ca có một người anh, tên là La-ban. Vừa thấy chiếc khoen và đôi vòng vàng trên tay em và nghe em thuật lại rằng: “Người này nói vậy.” thì La-ban chạy đến với người đầy tớ, lúc ấy đang đứng gần bên mấy con lạc đà, ở nơi giếng nước, La-ban nói: “Hỡi người được CHÚA ban phước, mời ông đến nhà tôi, sao cứ đứng bên ngoài, nhà tôi có sẵn chỗ ngủ cho ông và chỗ cho lạc đà!”
Đầy tớ theo La-ban về nhà. La-ban tháo đai cho lạc đà, cho chúng ăn và lấy nước cho người đầy tớ và mấy người đi theo rửa chân. Thức ăn đã dọn ra rồi, nhưng đầy tớ nói: “Tôi sẽ không ăn uống trước khi trình bày những điều phải nói!”
La-ban giục: “Ông cứ nói đi!”
Đầy tớ đáp: “Tôi là đầy tớ của Áp-ra-ham. CHÚA ban phước dồi dào cho chủ tôi, người giàu có. Chúa cho người bao nhiêu bầy súc vật, bạc vàng, tôi trai tớ gái, lạc đà và lừa. Sa-ra, vợ của chủ tôi24:36 Nt: Sa-ra vợ của chủ tôi sinh cho ông một con trai trong tuổi già nua; và cậu con trai được hưởng trọn gia tài. Chủ tôi có buộc tôi thề không cưới vợ cho cậu trong số các thiếu nữ Ca-na-an là xứ chủ tôi trú ngụ, nhưng phải về nhà cha của chủ tôi và cưới một thiếu nữ trong gia tộc về cho cậu.
Tôi có thưa lại chủ: Nếu cô ấy không chịu theo tôi về làm vợ cho cậu, thì tôi phải làm sao?
Nhưng chủ tôi bảo: ‘CHÚA, là Đấng ta phụng vụ sẽ sai thiên sứ đi với ngươi và giúp ngươi thành công, ngươi sẽ cưới cho con ta một người vợ trong gia tộc ta, con cháu nhà cha ta. Khi nào ngươi về thăm gia tộc ta và nếu người trong gia tộc ta không chịu gả con thì ngươi mới được thoát lời thề buộc này.’
Hôm nay, khi đến giếng nước, tôi cầu nguyện: Lạy CHÚA, Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham là chủ của con, xin CHÚA cho con thành công trong cách này: Trong khi con đứng bên giếng, và các thiếu nữ ra múc nước, nếu con xin cô nào cho con uống nước trong bình, nếu nàng đáp: ‘Mời ông uống, rồi tôi cũng múc nước cho các lạc đà của ông uống nữa’, thì cô ấy chính là người vợ CHÚA đã chọn cho con trai chủ tôi.
Tôi cầu nguyện thầm24:45 Nt: nói trong lòng chưa xong thì kìa cô Rê-bê-ca đến, vai vác vò nước, đi xuống giếng múc nước. Tôi bảo cô: xin cô cho tôi uống nước.
Cô ấy vội vã đặt ngay vò nước trên vai xuống và nói: ‘Mời ông uống đi, rồi tôi cũng cho các con lạc đà của ông uống luôn.’
Tôi hỏi: ‘Cô con ai?’ Cô đáp: ‘Tôi là con của Bê-tu-ên, cháu nội cụ Na-cô’.24:47 Nt: mà Minh-ca đã sinh cho người “Na-cô”
Tôi đã đeo chiếc vòng vào mũi cô và đôi xuyến vào tay cô. Tôi cúi đầu thờ phượng CHÚA, ca ngợi CHÚA là Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham chủ tôi vì Ngài hướng dẫn tôi đúng đường để đem cô cháu nội của em chủ tôi đi theo về làm vợ cho con chủ tôi. Vậy bây giờ, nếu quý vị tỏ lòng nhân từ và chân thành với chủ tôi, xin nói cho tôi biết, nếu không cũng xin tỏ cho tôi hay, để tôi tùy cơ định liệu.”
La-ban và Bê-tu-ên đáp: “Việc này là do CHÚA mà đến, chúng tôi đâu có thể nói được hay không.24:50 Tốt hay xấu Kìa, Rê-bê-ca ở trước mặt anh, anh cứ đưa nàng đi, để nó làm vợ cho con trai chủ anh, như CHÚA đã phán dạy.”
Nghe lời ấy, người đầy tớ của Áp-ra-ham phủ phục sát đất trước mặt CHÚA. Rồi đem ra các nữ trang bằng bạc và vàng, và các bộ y phục đưa tặng Rê-bê-ca, cũng tặng các bảo vật cho anh và mẹ nàng. Rồi người đầy tớ và những người ở với ông đều ăn uống và nghỉ ngơi tại đó.
Sáng hôm sau khi họ thức dậy, người đầy tớ nói: “Xin cho tôi trở về với chủ tôi!”
Mẹ và anh của Rê-bê-ca đáp: “Để cháu ở lại đây với chúng tôi độ mươi ngày nữa, sau đó hãy đi.”
Nhưng người đầy tớ nói: “Xin đừng cầm giữ tôi vì CHÚA đã cho công việc tôi được hanh thông, nên xin quý vị cho tôi về với chủ tôi!”
Họ đáp: “Chúng tôi sẽ gọi nàng và hỏi ý kiến nó!” Vậy họ gọi Rê-bê-ca vào mà hỏi: “Em có muốn đi theo người này không?”
Nàng đáp: “Em muốn đi!”
Vậy, họ đưa Rê-bê-ca, em gái mình, bà vú của nàng cùng đầy tớ của Áp-ra-ham và đoàn tùy tùng lên đường. Họ chúc phước cho Rê-bê-ca:
“Hỡi em! Chúc em trở thành mẹ
Của muôn triệu người,
Và chúc cho dòng dõi em chiếm được
Cổng thành quân địch!”
Rê-bê-ca và các nàng hầu đứng dậy, cưỡi lạc đà, đi theo người đầy tớ, người đầy tớ đưa Rê-bê-ca lên đường.
Trong lúc ấy, Y-sác đã từ giếng La-chai-roi quay về vì ông cư trú tại miền nam. Xế chiều, Y-sác ra ngoài đồng ruộng để suy tư, chợt ngước mắt lên, bỗng thấy đoàn lạc đà kéo đến. Rê-bê-ca cũng ngước mắt, chợt thấy Y-sác, bèn xuống khỏi lạc đà. Nàng hỏi người đầy tớ: “Người đàn ông đang đi trong đồng ruộng chờ đón chúng ta là ai thế?” Người đầy tớ đáp: “Ông ấy là chủ tôi đấy!” Lập tức, Rê-bê-ca lấy tấm voan phủ mặt mình.
Người đầy tớ thuật lại cho Y-sác tất cả những việc mình đã làm. Y-sác đưa Rê-bê-ca vào trại của Sa-ra, mẹ mình và cưới nàng làm vợ. Y-sác yêu Rê-bê-ca và được an ủi sau khi mẹ mình qua đời.
Áp-ra-ham Cưới Kê-tu-ra
Áp-ra-ham lấy vợ khác tên là Kê-tu-ra. Nàng sinh cho người Xim-ram, Giốc-chan, Mê-đan, Ma-đi-an, Dích-bác và Su-ách. Giốc-chan sinh Sê-ba và Đê-đan; dòng dõi Đê-đan là các gia tộc A-chu-rim. Lê-lu-chim và Lê-um-mim. Con trai của Ma-đi-an là Ê-pha, Ê-phe, Ha-nóc, A-gi-đa và Ên-đa. Đó là dòng dõi của bà Kê-tu-ra.
Áp-ra-ham cho Y-sác tất cả gia tài; còn các con dòng thứ thì cho tiền bạc, và lúc còn sống, người sai họ qua cư trú tại miền đông, cách xa con cháu dòng chính là Y-sác.
Áp-ra-ham Qua Đời
Áp-ra-ham hưởng thọ một trăm bảy mươi lăm tuổi khi qua đời tuổi cao tác lớn và mãn nguyện được qui về với tổ tông. Y-sác và Ích-ma-ên, hai con trai người, an táng người trong hang đá Mặc-bê-la giữa cánh đồng của Ép-rôn, con trai Sô-ha, người Hê-tít, ở đối ngang Mam-rê. Đây là cánh đồng Áp-ra-ham đã mua của gia tộc Hết. Cả Áp-ra-ham và Sa-ra đều được an táng tại đó. Sau khi Áp-ra-ham qua đời, CHÚA ban phước cho Y-sác, con trai người. Y-sác cư trú bên cái giếng La-chai-roi.
Dòng Dõi Ích-ma-ên
Đây là dòng dõi Ích-ma-ên, con trai Áp-ra-ham và A-ga, nàng hầu người Ai-cập của Sa-ra.
Tên các con trai của Ích-ma-ên sắp theo thứ tự:25:13 Nt: ngày sinh trưởng nam: Nê-ba-giốt; thứ nam: Kê-đa, Át-bê-ên, Mi-bô-sam, Mích-ma, Đu-ma, Ma-sa, Ha-đa, Thê-ma, Giê-thu, Na-phích và Kết-ma. Đó là tên các con trai của Ích-ma-ên tùy theo tên làng và địa điểm cắm trại của họ, tất cả là mười hai người đứng đầu của dân tộc25:16 Nt: của các nước của họ họ. Ích-ma-ên hưởng thọ một trăm ba mươi bảy tuổi rồi qua đời, được qui về với tổ tông. Dòng dõi ông định cư trước mặt tất cả các anh em mình, từ Ha-vi-la đến Su-rơ, đối ngang Ai-cập, đến tận A-si-ri.
Ê-sau Và Gia-cốp
Đây là dòng dõi của Y-sác, con trai Áp-ra-ham: Áp-ra-ham sinh Y-sác. Khi bốn mươi tuổi, Y-sác cưới Rê-bê-ca, con gái của Bê-tu-ên, em La-ban là dân A-ram ở xứ Pha-đan A-ram.
Y-sác cầu khẩn CHÚA cho vợ mình vì nàng son sẻ. CHÚA nhậm lời, nên Rê-bê-ca thụ thai. Nhưng các thai nhi đánh nhau trong bụng nên nàng nói: “Việc này xảy ra cho tôi sao?” Nàng đi cầu hỏi CHÚA.
CHÚA phán:
“Hai nước đang ở trong bụng con
Và hai dân tộc sẽ từ lòng con mà ra,
Dân này mạnh hơn dân kia
Và đứa lớn phải phục tùng đứa nhỏ.”
Đến ngày sinh nở, hai con sinh đôi trong lòng nàng chào đời. Đứa ra trước da đỏ hồng, toàn thân đầy cả lông như chiếc áo lông, được đặt tên là Ê-sau.25:25 Nghĩa là nhiều lông Em nó ra sau, tay nắm gót chân Ê-sau, được đặt tên là Gia-cốp.25:26 Nghĩa là nắm gót chân Khi sinh hai con trai, Y-sác đã sáu mươi tuổi.
Ê-sau Bán Quyền Trưởng Nam
Khi hai đứa bé lớn lên, Ê-sau trở thành một thợ săn giỏi, một người của đồng hoang, còn Gia-cốp là một người điềm đạm thường ở quanh quẩn trong trại. Y-sác thương Ê-sau vì thích ăn thịt rừng; còn Rê-bê-ca lại thương Gia-cốp.
Một hôm, Gia-cốp nấu súp. Ê-sau ở ngoài đồng trở về đang mỏi mệt, bảo Gia-cốp; “Em cho anh ăn ngay món súp đậu đỏ này đi vì anh đói lả.” Vì thế, người ta gọi Ê-sau là Ê-đôm.25:30 Nghĩa là đỏ
Gia-cốp đáp: “Bán quyền trưởng nam cho tôi đi đã!”
Ê-sau nói: “Kìa, anh gần chết, thì quyền trưởng nam có ích gì cho anh đâu!”
Gia-cốp buộc: “Hãy thề với tôi đi!” Ê-sau thề và bán quyền trưởng nam cho Gia-cốp.
Rồi Gia-cốp cho Ê-sau ăn bánh mì và súp đậu. Ăn uống xong, Ê-sau đứng dậy bỏ đi.
Như vậy, Ê-sau đã khinh rẻ quyền trưởng nam của mình.
Y-sác Xuống Ghê-ra Và Được Lời Hứa Của Chúa
Ngoài nạn đói thời trước trong đời Áp-ra-ham, xứ lại bị nạn đói nữa. Y-sác đến với A-bi-mê-léc, vua dân Phi-li-tin ở xứ Ghê-ra. CHÚA hiện ra gặp Y-sác mà bảo: “Con đừng xuống Ai-cập, con cứ ở lại xứ mà Ta sẽ chỉ bảo con. Hãy tạm trú trong xứ này, thì Ta sẽ ở với con, ban phước cho con. Ta sẽ ban cho con và dòng dõi con tất cả các xứ này và Ta sẽ giữ vững lời Ta đã thề với Áp-ra-ham, thân phụ con. Ta sẽ gia tăng dòng dõi con đông như sao trên trời, sẽ ban cho chúng các xứ này. Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sẽ nhờ hậu tự con mà được phước; vì Áp-ra-ham đã nghe theo tiếng phán Ta, vâng lời Ta căn dặn, tuân hành các điều răn, quy luật và luật lệ Ta.” Vậy Y-sác ở tại Ghê-ra.
Khi đàn ông trong xứ hỏi thăm về vợ ông thì ông đáp: “Cô ấy là em tôi!” Vì ông sợ nếu nhận nàng là vợ thì đàn ông trong xứ sẽ giết mình vì Rê-bê-ca, bởi nàng có nhan sắc.
Y-sác cư ngụ tại đó lâu ngày, một lần kia A-bi-mê-léc, vua người Phi-li-tin nhìn qua cửa sổ, chợt thấy Y-sác âu yếm Rê-bê-ca. A-bi-mê-léc gọi Y-sác vào bảo: “Kìa, nàng quả là vợ nhà ngươi, sao ngươi lại nói: ‘Cô ta là em tôi?’ ”
Y-sác đáp: “Vì tôi tự nhủ; phải nói thế để khỏi bỏ mạng vì nàng”.
A-bi-mê-léc trách: “Ngươi làm chi cho chúng ta vậy? Nếu có ai trong dân ta ăn nằm với vợ ngươi, thế là ngươi gây cho chúng ta mắc tội đấy!”
Vua A-bi-mê-léc truyền cho tất cả dân chúng: “Ai đụng đến người này hay vợ người thì sẽ bị xử tử!”
Y-sác gieo trồng trong xứ đó, năm ấy gặt hái được hơn trăm lần vì CHÚA ban phước cho ông. Y-sác thành ra giàu có, của cải ngày càng gia tăng và ông trở nên rất lớn. Ông có nhiều bầy chiên, bầy bò và nhiều tôi tớ nên bị dân Phi-li-tin ganh tị. Họ lấp tất cả các giếng mà tôi tớ của cha ông là Áp-ra-ham đã đào lúc người còn sống.
Vua A-bi-mê-léc bảo ông: “Ngươi hãy đi khỏi đây vì ngươi cường thịnh hơn chúng ta!”
Y-sác từ đó ra đi và cắm trại tại thung lũng Ghê-ra và cư ngụ tại đó. Y-sác khơi lại các giếng đã đào trong thời cha mình là Áp-ra-ham còn sống nhưng đã bị dân Phi-li-tin lấp lại khi người qua đời. Ông gọi các giếng ấy theo tên cha mình đã đặt.
Các tôi tớ của Y-sác còn đào thêm giếng trong thung lũng và tìm được một mạch nước. Nhưng những người chăn ở Ghê-ra giành giật với những người chăn của Y-sác và bảo: “Mạch nước này là của chúng tao!” Y-sác gọi mạch nước ấy là Ê-sết (nghĩa là cãi lộn). Kế đó, các tôi tớ của Y-sác đào được một giếng khác, cũng bị tranh giành nữa nên ông gọi giếng này là Sít-na (nghĩa là ganh ghét). Ông rời nơi đó đi đào một giếng khác nữa; lần này không còn tranh giành nên ông đặt tên giếng này là Rê-hô-bốt (nghĩa là những nơi rộng rãi) và nói: “Bây giờ, CHÚA đã dành chỗ rộng rãi cho chúng ta nên chúng ta sẽ thịnh vượng trong xứ này.”
Chúa Lại Phán Hứa Với Y-sác
Y-sác từ đó đi đến Bê-a Sê-ba. Ngay đêm đó, CHÚA hiện ra cùng ông và phán dạy: “Ta là Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, cha con. Con đừng sợ chi, Ta ở cùng con. Ta sẽ ban phước và gia tăng dòng dõi con vì Áp-ra-ham là tôi tớ Ta.”
Y-sác lập một bàn thờ, cầu khẩn danh CHÚA và cắm trại tại đó. Rồi các tôi tớ ông đào một cái giếng tại đây.
Thỏa Ước Giữa Y-sác Và A-bi-mê-léc
Vua A-bi-mê-léc ở Ghê-ra đến thăm Y-sác. Tháp tùng nhà vua có A-bu-sát, một cố vấn và Phi-côn là tướng. Y-sác hỏi: “Các ông đã ghét tôi, đuổi tôi đi rồi, tại sao các ông còn đến với tôi?”
Họ đáp: “Chúng ta thấy rõ CHÚA đã ở với ngươi nên chúng ta nói: ‘Ta hãy lập một lời thề với nhau, giữa chúng ta với ngươi. Ta hãy lập giao ước với ngươi’ để ngươi không làm hại chúng ta cũng như trước kia chúng ta không động chạm đến ngươi và chỉ đối xử tốt với ngươi và để ngươi đi bình an. Bây giờ ngươi được CHÚA ban phước.”
Y-sác dọn tiệc đãi họ và cùng ăn uống với nhau. Sáng hôm sau, họ dậy sớm và thề với nhau; rồi Y-sác tiễn đưa họ lên đường. Họ từ biệt ông và ra đi bình an.
Chính hôm ấy, các tôi tớ của Y-sác đến báo tin về cái giếng họ đã đào: “Chúng tôi đã tìm được nước.” Ông đặt tên giếng là Si-ba; vì thế thành này mang tên là Bê-a Sê-ba cho đến ngày nay.
Ê-sau bốn mươi tuổi thì cưới vợ, một người tên là Gia-đích, con gái của Bê-ê-ri, người Hê-tít và một người tên là Ba-sê-mát, con gái của Ê-long, cũng người Hê-tít. Hai nàng dâu này gây nhiều đắng cay cho Y-sác và Rê-bê-ca.
Y-sác tuổi cao, mắt đã lòa. Ông gọi trưởng nam Ê-sau mà nói rằng: “Ê-sau, con!” Ê-sau đáp: “Dạ, con đây!”
Y-sác bảo: “Này, cha đã già rồi, không biết ngày nào cha chết! Con hãy lấy cung tên ra đồng hoang săn bắn và đem thịt về, rồi nấu các món ngon cha thích, dọn lên cho cha ăn, để linh hồn cha chúc phước cho con trước khi cha chết.”
Rê-bê-ca nghe được lời Y-sác dặn Ê-sau. Vậy, Ê-sau ra đồng để săn thú đem về. Rê-bê-ca bảo Gia-cốp, con trai mình: “Này, mẹ nghe cha bảo Ê-sau, anh con rằng: ‘Con hãy đem thịt săn về cho cha và nấu các món ngon cho cha ăn để cha chúc phước cho con trước mặt CHÚA trước khi cha qua đời!’ Bây giờ, con ơi, con hãy nghe lời mẹ bảo đây: ‘con hãy đi đến chỗ bầy gia súc, bắt hai con dê con ngon, rồi mẹ sẽ nấu các món cha thích. Con sẽ đem mời cha ăn để cha chúc phước cho con trước khi qua đời.’ ”
Gia-cốp thưa với mẹ:27:11 Nt: Rê-bê-ca mẹ mình “Mẹ xem, anh Ê-sau có nhiều lông, còn da con thì mịn màng.
Có lẽ cha sẽ sờ người con và coi con như một tên lừa gạt, thì con sẽ chuốc lấy rủa sả chứ chẳng được phước lành đâu!”
Mẹ Gia-cốp đáp: “Con ơi, để mẹ chịu rủa sả, con chỉ nên nghe lời mẹ, đi lấy thịt cho mẹ đi!”27:13 Nt: đi lấy cho mẹ
Gia-cốp ra bắt dê đem vào cho mẹ. Bà mẹ làm các món ngon mà người cha ưa thích. Rê-bê-ca lấy áo tốt nhất của Ê-sau, con trưởng mình để trong nhà mà mặc cho Gia-cốp, con thứ mình, lấy da dê con bọc hai tay và cổ mịn màng của Gia-cốp, rồi đưa các món ăn ngon và bánh bà làm cho Gia-cốp bưng.
Gia-cốp bưng đến gần cha thưa: “Cha ơi!” Y-sác đáp: “Cha đây! Con là đứa nào đó?”
Gia-cốp thưa với cha: “Con là Ê-sau, trưởng nam của cha. Con có làm như cha dặn bảo. Mời cha ngồi dậy, ăn thịt săn của con, để rồi linh hồn cha chúc phước cho con!”
Y-sác hỏi: “Sao con đi săn được thú nhanh thế?”
Gia-cốp đáp: “Vì CHÚA, Đức Chúa Trời của cha cho con thành công!”
Y-sác nói với Gia-cốp: “Con lại gần đây, để cha sờ xem có phải Ê-sau thật không?”
Gia-cốp lại gần cho cha sờ mình. Y-sác nói: “Giọng nói thì của Gia-cốp mà cánh tay lại của Ê-sau!” Y-sác không nhận ra người, vì hai cánh tay đều có nhiều lông như tay của Ê-sau, nên chúc phước lành cho con. Y-sác hỏi: “Con có phải thật là Ê-sau không?”
Gia-cốp thưa: “Chính con là Ê-sau mà!”
Y-sác bảo: “Vậy con hãy đem thịt rừng đến đây cho cha ăn để cha chúc phước cho con!”
Gia-cốp đem thịt đến mời cha ăn và rót rượu cho cha uống. Y-sác bảo: “Con lại đây hôn cha đi!” Gia-cốp đến hôn cha. Y-sác ngửi mùi thơm của áo Ê-sau và chúc phước:
Mùi hương của con trai ta
Chẳng khác nào hương hoa đồng nội
Mà CHÚA ban phước.
Cầu xin Đức Chúa Trời ban cho con nhiều sương móc trên trời,
Đất đai màu mỡ
Nhiều lúa mì, rượu mới.
Nguyện các dân tộc sẽ phục vụ con.
Các nước sẽ qui phục con.
Con hãy cai trị các anh em con.
Tất cả bà con quyến thuộc đều qui phục con.
Tất cả những người nguyền rủa con, sẽ bị nguyền rủa
Và tất cả những người chúc phước con sẽ hưởng phước lành.
Y-sác vừa chúc phước cho Gia-cốp xong, Gia-cốp mới rời khỏi cha mình, thì Ê-sau đi săn trở về. Ê-sau cũng nấu món ăn ngon rồi dọn lên cho cha. Ê-sau thưa: “Cha ơi, mời cha ngồi dậy, dùng thịt rồi xin cha chúc phước cho con!”
Y-sác hỏi: “Ai đó?” “Con đây, cha. Con là Ê-sau, con trưởng nam của cha đây mà!”
Y-sác run rẩy dữ dội hỏi: “Thế thì đứa nào mới dọn thịt rừng cho cha ăn trước khi con đến? Cha đã ăn và chúc phước lành cho nó rồi, vậy nó sẽ được phước.”
Ê-sau bật lên khóc rất cay đắng: “Cha ơi, cha cũng chúc phước cho con với!”
Y-sác đáp: “Em con đã vào đây lừa cha nên đã cướp các lời chúc lành cho con rồi!”
Ê-sau nói: “Đúng thật tên nó là Gia-cốp, nó đã lừa con hai lần. Nó đã cướp quyền trưởng nam của con rồi, bây giờ nó lại đánh cắp phước lành của con nữa! Cha ơi, cha còn dành cho con ít phước lành nào không?”
Y-sác đáp: “Cha đã lập nó làm chủ con, cha đã cho các anh em họ hàng làm tôi tớ nó. Cha đã cho nó lúa và rượu mới. Vậy cha có thể làm gì cho con đây?”
Ê-sau năn nỉ: “Cha chỉ có một phước lành thôi sao? Cha ơi, xin cha cũng ban phước cho con.” Ê-sau khóc lóc.
Y-sác nói:
“Con sẽ ở một nơi
Cằn cỗi, khô hạn,
Thiếu sương móc từ trời.
Nhưng con sẽ dùng lưỡi gươm chiến đấu để sống còn.
Con phải phục dịch em con một thời gian
Nhưng về sau con sẽ
Chống đối
Và thoát ách nó.”
Từ đó, Ê-sau căm ghét Gia-cốp vì Gia-cốp đã cướp phước lành của mình. Ê-sau tự nhủ: “Cha ta gần qua đời rồi; bấy giờ ta sẽ giết Gia-cốp!” Có người thuật lại các lời của Ê-sau cho bà Rê-bê-ca. Bà sai gọi Gia-cốp đến, và bảo: “Này, Ê-sau định giết con. Bây giờ, con nghe lời mẹ, trốn qua nhà La-ban, cậu con ở Cha-ran. Con cứ ở đó cho đến khi nào anh con nguôi giận và quên đi việc con đã làm, lúc đó mẹ sẽ báo tin cho con biết mà trở về nhà; không lẽ mẹ phải mất cả hai đứa con trong một ngày sao?”
Bà Rê-bê-ca nói với chồng: “Tôi đã chán ngấy mấy đứa con dâu nhà họ Hết. Nếu Gia-cốp cưới phải một cô vợ người Hết như thế nữa trong xứ, thì tôi thà chết còn hơn!”
Y-sác Bảo Gia-cốp Đi Cha-ran
Y-sác gọi Gia-cốp vào chúc phước lành rồi căn dặn: “Con đừng cưới vợ người Ca-na-an! Con hãy lên đường ngay về xứ Pha-đan A-ram, đến nhà Bê-tu-ên, ông ngoại con; rồi cưới vợ trong vòng con gái của cậu La-ban! Cầu Đức Chúa Trời Toàn Năng ban phước cho con, cho con đông con, cho dòng dõi con sinh sôi nẩy nở và trở thành một dân đông đảo. Cầu Chúa cho con và dòng dõi con hưởng phước lành của Áp-ra-ham và cho con làm chủ miền đất con đang kiều ngụ28:4 Nt: du hành mà Đức Chúa Trời đã ban cho Áp-ra-ham!” Vậy, Y-sác sai Gia-cốp đi qua xứ Pha-đan A-ram, đến nhà La-ban, cậu của Gia-cốp, và là con trai của Bê-tu-ên, người A-ram.
Ê-sau Cưới Con Của Ích-ma-ên
Ê-sau nhận thấy cha mình chúc phước cho Gia-cốp, bảo Gia-cốp qua xứ Pha-đan A-ram kiếm vợ và nghiêm cấm Gia-cốp cưới vợ người Ca-na-an; và được cha chúc phước lành. Gia-cốp vâng lời và lên đường qua xứ Pha-đan A-ram. Ê-sau thấy những người vợ Ca-na-an của mình không đẹp lòng Y-sác, cha mình. Ê-sau bèn đi đến nhà chú mình là Ích-ma-ên, cưới thêm cô vợ thứ ba. Nàng tên là Ma-ha-bát, con Ích-ma-ên, cháu nội Áp-ra-ham và em của Nê-ba-giốt.
Giấc Mộng Của Gia-cốp Tại Bê-tên
Gia-cốp rời Bê-a Sê-ba đi qua xứ Pha-đan A-ram. Đêm ấy, Gia-cốp dừng chân, chọn một tảng đá gối đầu nằm ngủ. Gia-cốp nằm mộng thấy một chiếc thang bắc từ đất lên trời và thấy các thiên sứ lên xuống trên thang ấy. CHÚA đứng trên đầu thang, gọi Gia-cốp: “Ta là CHÚA, Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, và của Y-sác, cha con. Đất con đang nằm đây thuộc về con! Ta ban miền đất này cho con và cho dòng dõi con. Dòng dõi con sẽ đông như cát bụi trên mặt đất. Con sẽ mở rộng biên cương cả đông tây, nam bắc. Các dân tộc28:14 Nt: gia đình trên thế giới sẽ nhờ con và hậu tự của con mà được phước.
Này, Ta sẽ ở cùng con luôn, con đi đâu Ta sẽ theo gìn giữ đó và đem con về xứ này, vì Ta không bao giờ bỏ con, cho đến khi Ta hoàn thành lời Ta đã hứa với con.” Gia-cốp thức giấc, tự nhủ: “Thật, CHÚA ngự tại đây mà ta không biết!” Ông sợ hãi nói: “Nơi này thật đáng kính sợ. Đây chính là nhà của Đức Chúa Trời, là cổng trời!”
Gia-cốp dậy sớm, lấy tảng đá gối đầu đêm qua dựng lên làm trụ, đổ dầu trên đỉnh, rồi đặt tên địa điểm này là Bê-tên, thay vì tên cũ là Lu-xơ.
Gia-cốp khấn nguyện: “Nếu Đức Chúa Trời ở với con, gìn giữ con trên đường con đang đi, cho con đủ ăn đủ mặc, và đưa con trở về nhà cha con bình an vô sự, thì CHÚA sẽ là Đức Chúa Trời của con. Còn tảng đá con đã dựng làm trụ này sẽ trở thành nhà Chúa và con sẽ dâng lại cho Chúa một phần mười mọi vật Chúa ban cho.”
Hành Trình Của Gia-cốp
Gia-cốp tiếp tục đi đường, và đến một xứ ở phương đông. Thấy đàng xa có ba bầy chiên đang nằm bên giếng, giữa một cánh đồng, là nơi chiên đến uống nước. Trên miệng giếng có một tảng đá lớn đậy lại, vì theo lệ thường phải đợi cho bầy súc vật họp lại đông đủ, người ta mới lăn tảng đá đi. Khi chúng uống xong, họ đặt tảng đá lên miệng giếng như cũ.
Gia-cốp đến chào kẻ đang chăn chiên, hỏi họ từ đâu đến đây.
Họ đáp: “Từ Pha-đan A-ram.”
Gia-cốp hỏi: “Các anh có biết ông La-ban, con Na-cô không?” Họ đáp: “Biết chứ!” Gia-cốp tiếp: “Ông ấy vẫn bình an chứ?”
Đáp: “Ông ta vẫn bình an. Kìa, cô Ra-chên, con ông ấy đang dẫn bầy chiên đến kia kìa!”
Gia-cốp gợi ý: “Trời hãy còn sớm, chưa đến giờ tập họp các bầy gia súc sao các anh không cho chúng uống nước rồi thả đi ăn trở lại?”
Họ đáp: “Không được, theo lệ phải đợi các bầy súc vật về đủ mới lăn tảng đá đi, cho chúng uống nước!”
Hai bên còn đang chuyện trò, Ra-chên dẫn bầy chiên của cha đến giếng vì cô cũng là người chăn. Gia-cốp biết Ra-chên là em cô cậu với mình và bầy chiên này cũng là của cậu mình, nên Gia-cốp một mình đến lăn tảng đá để trên miệng giếng rồi múc nước cho bầy chiên của cậu mình uống. Gia-cốp hôn Ra-chên rồi khóc òa lên và cho nàng biết mình là bà con, là cháu gọi La-ban bằng cậu ruột. Ra-chên nghe xong, vội vã chạy về báo tin cho cha.
La-ban được tin về Gia-cốp, cháu mình, liền chạy ra đón tiếp, ôm chầm lấy Gia-cốp mà hôn, rồi đưa về nhà. Gia-cốp kể lại mọi điều cho La-ban nghe. La-ban đáp: “Cháu đúng là cốt nhục của cậu!” Gia-cốp ở nhà cậu một tháng.
Gia-cốp Cưới Lê-a Và Ra-chên
Một hôm, La-ban bảo Gia-cốp: “Không lẽ vì tình bà con ruột thịt mà cháu làm việc không công sao? Cháu muốn cậu trả công thề nào?”
La-ban có hai cô con gái, cô chị Lê-a có cặp mắt yếu, còn cô em, Ra-chên, có một thân hình cân đối, dung nhan tuyệt đẹp. Gia-cốp yêu Ra-chên nên đề nghị với cậu: “Cháu xin giúp việc cho cậu bảy năm nếu cậu gả cho cháu Ra-chên, con gái thứ của cậu!”
La-ban chấp thuận ngay: “Thà cậu gả nó cho cháu, còn hơn gả cho người ngoài, hãy ở với cậu!” Vậy Gia-cốp phục dịch cậu suốt bảy năm để được cưới Ra-chên. Nhưng vì yêu Ra-chên, nên Gia-cốp coi bảy năm như bằng đôi ba bữa.
Gia-cốp nói với La-ban: “Con đã làm xong thời hạn, xin cậu gả nàng cho con để chúng con chung sống.”
La-ban bèn đặt tiệc lớn, mời tất cả những người trong dân chúng đến dự lễ cưới. Nhưng đêm ấy, La-ban đánh tráo Lê-a thay cho Ra-chên. Gia-cốp ngủ với Lê-a. La-ban cũng cho đầy tớ gái Xinh-ba theo hầu Lê-a.
Sáng hôm sau, Gia-cốp thức dậy thấy Lê-a! Gia-cốp nói với La-ban: “Sao cậu lừa gạt tôi vậy? Tôi phục dịch cậu chỉ vì Ra-chên.”
La-ban đáp: “Phong tục đây là thế! Không được gả em trước chị sau. Hãy ở trọn một tuần với Lê-a, cậu sẽ gả luôn Ra-chên cho, với điều kiện cháu giúp việc thêm cho cậu bảy năm nữa!”
Gia-cốp đồng ý. Sau tuần ấy, La-ban gả luôn Ra-chên cho Gia-cốp và cho cô đầy tớ gái Bi-la theo hầu Ra-chên. Gia-cốp sống với Ra-chên và yêu Ra-chên hơn Lê-a. Gia-cốp phục dịch La-ban thêm bảy năm nữa.
Con Cái Của Gia-cốp Và Lê-a
CHÚA thấy Lê-a bị ghét, bèn cho nàng sinh nở còn Ra-chên phải son sẻ. Lê-a thụ thai sinh con trai đầu lòng, đặt tên là Ru-bên, vì bà nói: “CHÚA thấy nỗi đau khổ của tôi; bây giờ chồng tôi sẽ yêu tôi.”
Lê-a thụ thai nữa, sinh con trai thứ nhì, đặt tên là Si-mê-ôn, vì bà nói: “CHÚA đã nghe rằng tôi bị ghét bỏ, nên ban nó cho tôi.”
Lê-a thụ thai lần thứ ba, sinh con trai và đặt tên là Lê-vi vì bà nói: “Bây giờ chồng tôi sẽ khắng khít với tôi, vì tôi sinh được ba con trai cho người!”
Lần thứ tư, Lê-a thụ thai, sinh con trai và đặt tên là Giu-đa, vì bà nói: “Bây giờ, tôi ca ngợi CHÚA!” Sau đó, nàng thôi sinh nở một thời gian.
Con Cái Của Bi-la Và Xinh-ba
Ra-chên thấy mình son sẻ, bèn ghen tức với chị, lại trách móc Gia-cốp: “Anh phải cho tôi có con! Bằng không, tôi sẽ chết!”
Gia-cốp nổi giận, nói: “Anh có thay quyền Đức Chúa Trời được đâu! Chỉ một mình Ngài có quyền để em son sẻ!”
Ra-chên đề nghị: “Đây Bi-la, đầy tớ gái của em, anh hãy ngủ với nó, để nó sinh con cho em và nhờ nó em cũng tạo dựng một gia đình của mình.”
Vậy Ra-chên trao Bi-la, đầy tớ gái của mình cho chồng. Gia-cốp ngủ với Bi-la, nàng thụ thai, sinh một con trai. Ra-chên đặt tên nó là Đan,30:6 Công lý rồi giải thích: “Đức Chúa Trời đã minh oan cho tôi, nghe lời tôi van nài và ban cho tôi một con trai.”
Bi-la thụ thai lần thứ nhì và sinh một con trai nữa cho Gia-cốp. Ra-chên đặt tên nó là Nép-ta-li,30:8 Tranh đấu rồi giải thích: “Tôi đã tranh đấu với chị tôi và thắng cuộc!”
Trong khi đó, Lê-a thấy mình thôi sinh nở, bèn giao cô đầy tớ Xinh-ba cho chồng làm vợ. Xinh-ba thụ thai, sinh một con trai cho Gia-cốp. Lê-a nói: “Thật may mắn,” nên đặt tên nó là Gát (nghĩa là may mắn).
Xinh-ba lại thụ thai và sinh con trai thứ nhì. Lê-a đặt tên nó là A-se,30:13 Phước hạnh rồi giải thích: “Tôi vui sướng vô cùng! Các phụ nữ sẽ nhìn nhận tôi là người có phước.”
Một hôm, giữa mùa gặt lúa mì, Ru-bên ra đồng, hái được mấy trái táo rừng30:14 Một loại trái cây mà dân bản xứ tin rằng ăn vào sẽ dễ sinh con đem về biếu mẹ. Ra-chên thấy được, xin Lê-a cho một vài quả.
Lê-a nói: “Mày cướp chồng tao, chưa đủ hay sao, lại còn muốn cướp táo của con tao?”
Ra-chên đáp: “Chị cho em ăn táo, em sẽ để anh ấy ngủ với chị tối nay!”
Đến chiều tối, Gia-cốp từ ngoài đồng về đến nhà, đã thấy Lê-a ra đón: “Anh phải ngủ với em đêm nay, vì em đã lấy táo của con em mà ‘thuê’ anh một đêm đó!” Gia-cốp ngủ với nàng đêm ấy.
Chúa nhậm lời cầu nguyện của Lê-a và cho nàng thụ thai trở lại. Nàng sinh con trai thứ năm và đặt tên là Y-sa-ca30:17 Nghĩa là tiền công và giải thích rằng: “Đức Chúa Trời đã trả công lại cho tôi vì tôi đã giao đầy tớ gái cho chồng.”
Lê-a thụ thai nữa, sinh con trai thứ sáu, đặt tên là Sa-bu-luân30:19 Nghĩa là thực phẩm rồi giải thích: “Đức Chúa Trời đền lại cho tôi một món quà quý báu. Bây giờ, chàng sẽ quý trọng tôi vì tôi đã sinh cho chàng sáu con trai rồi.”
Sau hết, Lê-a sinh được một con gái, đặt tên là Đi-na.
Đức Chúa Trời nhớ lại Ra-chên, nhậm lời cầu nguyện của nàng và cho nàng sinh nở. Nàng thụ thai và sinh một con trai, nên nàng ca ngợi Chúa: “Đức Chúa Trời đã cất sự sỉ nhục khỏi tôi rồi!” Nàng đặt tên con là Giô-sép30:24 Xin cho thêm và thầm nguyện: “Xin CHÚA cho con thêm một đứa nữa!”
Gia-cốp Mặc Cả Với La-ban
Sau khi Ra-chên sinh Giô-sép, Gia-cốp yêu cầu La-ban: “Xin cậu cho cháu về quê. Cháu đã tận tình phục vụ cậu, xin cậu cho cháu đem vợ con lên đường!”
Nhưng La-ban đáp: “Xin cháu đừng bỏ đi. Vì theo bói khoa cậu biết CHÚA ban phước lành cho cậu đều là do cháu cả. Cháu muốn cậu tăng thêm tiền công bao nhiêu, cậu cũng bằng lòng trả!”
Gia-cốp đáp: “Cậu đã biết cháu phục vụ thế nào, chăm lo cho gia súc cậu ra sao. Trước ngày cháu đến, cậu chỉ có ít tài sản, bây giờ cậu đã rất giàu có. CHÚA đã ban phước dồi dào cho cậu qua mọi việc cháu làm. Nhưng còn phần cháu thì sao? Bao giờ cháu mới lo cho gia đình cháu?”
La-ban lại hỏi: “Cháu đòi tiền công bao nhiêu?”
Gia-cốp đáp: “Không cần trả gì cả. Nếu cậu chấp thuận điều này, cháu sẽ trở lại làm việc cho cậu. Hôm nay cậu để cháu đi kiểm tra lại các bầy gia súc của cậu. Những con chiên, con dê nào có rằn, có đốm hoặc lông đen thì cậu để riêng cho cháu, kể là tiền công. Từ nay về sau, khi cậu xét tiền công, lòng thành thật của cháu sẽ làm chứng cho cháu. Nếu cậu bắt gặp con chiên, con dê nào lông trắng trong bầy gia súc của cháu, thì cậu cứ kể là ăn cắp!”
La-ban chấp thuận đề nghị ấy: “Cháu đã nói thế thì cậu cũng bằng lòng!” Ngay hôm ấy, La-ban chọn riêng tất cả dê chiên lông đen hoặc có sọc, có đốm, kể cả các con có đốm trắng, và giao cho các con trai mình chăn, rồi bảo chúng lùa tất cả đi cách xa địa điểm La-ban và Gia-cốp đang ở đến ba ngày đường. Gia-cốp chăn bầy gia súc còn lại của La-ban.
Gia-cốp lấy những cành bạch dương, cành hạnh và cành ngô đồng còn tươi, bóc bớt vỏ từng đường dài trắng, để lộ phần trắng trên cành, rồi đặt cạnh các máng nước cho dê, chiên trông thấy mỗi khi chúng đến uống nước và giao hợp với nhau. Sau đó, chúng đẻ con, con nào cũng có sọc có rằn, có đốm cả. Gia-cốp bèn bắt các con này để riêng ra. Gia-cốp cũng đem các chiên cái của La-ban ra, cho chúng giao hợp với chiên đực đen của mình. Thế là Gia-cốp gây được nhiều bầy dê, bầy chiên cho mình và không để chúng chung với bầy của La-ban. Gia-cốp chỉ đặt các cành bóc vỏ trong máng trước các dê chiên mập mạp khi chúng giao hợp với nhau. Người không để cành trước các con yếu. Các con ốm yếu vẫn tiếp tục đẻ con gầy guộc cho La-ban; chỉ những đàn con mập mạnh mới về tay Gia-cốp. Kết quả là bầy gia súc của Gia-cốp gia tăng nhanh chóng. Gia-cốp trở nên rất thịnh vượng, có nhiều súc vật, nhiều nô lệ, lạc đà và lừa.
Gia-cốp nghe các con La-ban nói mình đã chiếm đoạt tài sản của La-ban và nhờ tài sản của cha mà nên giàu có như vậy. Gia-cốp để ý nét mặt La-ban và thấy rằng ông ta đã đổi thái độ đối với mình.
CHÚA bảo Gia-cốp: “Con hãy về quê mình, nơi họ hàng con, Ta sẽ ở cùng con!”
Gia-cốp sai gọi hai người vợ ra đồng cỏ, nơi ông đang chăn bầy súc vật. Gia-cốp nói: “Anh thấy cha đã đổi thái độ đối với anh, nhưng Đức Chúa Trời của cha anh vẫn phù hộ anh. Hai em đã biết anh hết sức phục vụ cha, còn cha đã lừa gạt anh, thay đổi tiền công liên tiếp cả mười lần. Nhưng Đức Chúa Trời đâu có để người hại ta. Cha bảo cho anh các chiên có đốm là tiền công, thế là chiên cứ đẻ con có đốm. Cha bảo chiên nào có sọc là tiền công; thế là chiên cứ đẻ con có sọc. Như thế, chính là Đức Chúa Trời đã lấy súc vật của cha mà cho anh đấy!
Việc xảy ra thế này: khi các con vật giao hợp, anh nằm mộng thấy các con dê đực giao hợp trong bầy đều là những con có sọc, có đốm. Lúc ấy, thiên sứ của Chúa liền báo mộng cho anh. Thiên sứ gọi: ‘Gia-cốp!’ Anh thưa: ‘Có tôi đây!’ Thiên sứ bảo: ‘Con hãy nhìn lên! Các dê đực đang giao hợp kia đều sanh ra những con có sọc, có đốm, vì ta biết cách La-ban đối xử với con. Ta là Đức Chúa Trời đã hiện ra gặp con tại Bê-tên, là nơi con xức dầu trên trụ đá và hứa nguyện với Ta. Bây giờ, con hãy đứng dậy, bỏ xứ này để trở về quê hương con!’ ”
Ra-chên và Lê-a đáp: “Chúng em đâu còn cơ nghiệp, gia tài gì ở nhà cha nữa! Cha đã coi chúng em như người dưng, gả bán chúng em, và cha ăn xài hết! Dĩ nhiên, tất cả tài sản Đức Chúa Trời lấy nơi cha là để cho mẹ con chúng em. Bây giờ anh cứ làm theo điều Chúa dạy.”
Gia-cốp liền đứng dậy đỡ vợ con lên lưng lạc đà, lùa đi hết các bầy gia súc, di chuyển tất cả của cải đã thâu trữ được tại xứ Pha-đan A-ram, đi về xứ Ca-na-an, nơi cha mình cư ngụ.
Thừa dịp cha bận đi hớt lông chiên, Ra-chên đánh cắp các bức tượng thờ của gia đình. Gia-cốp đánh lừa La-ban, người Sy-ri, không cho ông biết ý định hồi hương của mình, bất ngờ đem cả gia đình, tài sản qua sông Ơ-phơ-rát, về hướng núi Ga-la-át.
La-ban Đuổi Bắt Gia-cốp
Ba ngày sau, có người báo là Gia-cốp đã trốn đi, La-ban lập tức triệu tập người nhà, đuổi theo Gia-cốp suốt bảy ngày, đến tận núi Ga-la-át mới bắt kịp. Đức Chúa Trời bèn báo mộng cho La-ban: “Dù lành hay dữ, hãy thận trọng, đừng nói gì với Gia-cốp!”
Đuổi đến núi Ga-la-át, La-ban thấy gia đình Gia-cốp cắm trại bên sườn núi bên kia, bèn cho người nhà cắm trại bên này. La-ban hỏi Gia-cốp: “Cháu làm chi vậy? Tại sao cháu lừa gạt cậu và bắt các con gái cậu đi như tù binh? Sao lại bí mật trốn đi và lừa gạt cậu, không cho cậu biết, để cậu vui vẻ tiễn đưa trong tiếng hát, tiếng trống và đàn? Sao không để cho cậu hôn từ biệt con cháu của cậu? Việc cháu làm thật là điên dại! Cậu có quyền hại cháu, nhưng Đức Chúa Trời của cha cháu đã dặn cậu tối qua: ‘Dù lành hay dữ, hãy thận trọng đừng nói gì với Gia-cốp!’ Nay cháu mong mỏi về quê nhà31:30 Nhà cha ngươi nên đã ra đi, nhưng tại sao lại đánh cắp các tượng thờ của cậu?”
Gia-cốp đáp: “Vì tôi sợ cậu bắt lại hai con gái của cậu nên tôi phải ra đi bất ngờ như thế. Còn các tượng thờ của cậu, đứa nào lấy thì sẽ chết! Trước mặt đông đủ anh em, cậu cứ vào lục soát các hành lý của tôi đi, xem có vật gì thuộc về cậu thì cậu cứ thu hồi.” Gia-cốp không biết Ra-chên đã đánh cắp các tượng thờ ấy!
Vậy, La-ban lần lượt vào lục soát các trại của Gia-cốp, của Lê-a và của cả hai người thiếp, nhưng chẳng tìm được gì cả. Từ trại Lê-a, La-ban bước qua trại Ra-chên. Số là Ra-chên đã đem giấu mấy tượng thờ đó dưới bành lạc đà rồi ngồi lên trên. La-ban lục soát khắp trại cũng chẳng tìm thấy các tượng thờ.
Ra-chên giải thích: “Thưa cha, vì con đang có kinh nguyệt, nên không đứng dậy đón rước cha được, xin cha miễn chấp!” La-ban lại lục soát nhưng cũng chẳng tìm ra các bức tượng.
Gia-cốp bèn nổi giận trách La-ban: “Tôi có phải là phạm nhân hay tội lỗi gì mà cậu rượt bắt như thế? Cậu lục soát các hành lý của tôi, cậu có tìm ra vật gì thuộc quyền sở hữu của cậu không? Cậu cứ đem tang vật ra đây cho bà con xét xử.
Suốt hai mươi năm tôi trú tại nhà cậu, có đời nào tôi để cho chiên, dê của cậu bị sảo thai, có đời nào tôi ăn thịt chiên đực trong bầy cậu không. Tôi chẳng bao giờ đem về cho cậu một con gia súc nào bị thú dữ cắn xé! Nếu có thì tôi cũng đã bồi thường cho cậu. Thế mà cậu đòi tôi phải trả những con bị trộm cắp ban ngày và ban đêm! Ban ngày tôi bị nắng nóng như thiêu, ban đêm tôi chịu lạnh lẽo, ngủ cũng không an giấc. Suốt hai mươi năm trời tôi phục vụ trong nhà cậu; cũng vì muốn cưới hai cô con gái cậu mà phải làm công cho cậu mười bốn năm, còn sáu năm cũng chỉ vì mấy bầy súc vật, thế mà cậu còn tráo trở, thay đổi tiền công tôi cả mười lần! Nếu tôi không được sự phù hộ của Đức Chúa Trời của cha tôi là Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham mà cha tôi kính thờ, chắc hẳn bây giờ cậu đuổi tôi đi với hai bàn tay trắng. Đức Chúa Trời đã thấy rõ nỗi đau khổ của tôi và nhìn nhận công khó của tôi, nên đêm qua Ngài đã xét xử rồi!”
La-ban Và Gia-cốp Kết Ước
La-ban đáp: “Những người đàn bà này là con gái của cậu, các đứa trẻ này là cháu của cậu, các bầy gia súc cháu có đây cũng là của cậu. Bất cứ vật gì cháu có ngày nay cũng là tài sản của cậu hết. Hôm nay cậu có thể làm gì cho con, cho cháu của cậu đây? Cháu hãy đến đây kết ước với cậu, để có một sự thỏa thuận từ nay về sau giữa đôi bên!”
Gia-cốp bèn chọn một tảng đá, dựng lên làm một tấm bia, rồi bảo gia nhân lượm đá dồn lại làm một đống đá. Gia-cốp và La-ban ngồi ăn bên đống đá. La-ban gọi là Y-ê-ga Sa-ba-đu-la31:47 “đống đá làm chứng” theo tiếng A-ram còn Gia-cốp gọi là Ga-lét.31:47 “Đống đá làm chứng” theo tiếng Hy-bá
La-ban nói: “Đống đá này sẽ làm chứng cho cậu và cháu hôm nay nên nó được gọi là Ga-lét.” Vì thế đống đá này cũng được gọi là Mích-ba “Tháp canh” và La-ban giải thích: “Cầu Chúa canh giữ cháu và cậu khi ta xa cách nhau. Nếu cháu bạc đãi con gái cậu mà lấy vợ khác, thì cháu nên nhớ rằng dù cậu không biết đi nữa, thì Đức Chúa Trời sẽ làm chứng giữa chúng ta.”
La-ban lại nói cùng Gia-cốp rằng: “Này đống đá, này cây trụ mà cậu đã dựng lên giữa cậu và cháu đây. Đống đá này làm chứng giữa cháu và cậu về lời cam kết hai bên chẳng bao giờ vượt qua giới hạn này để tấn công nhau. Nguyện Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham và Na-cô và của tổ phụ họ phân xử giữa chúng ta!”
Vậy Gia-cốp thề trước mặt Đức Chúa Trời mà Y-sác, cha mình kính sợ.
Gia-cốp bèn dâng cho Đức Chúa Trời một tế lễ trên đỉnh núi và mời bà con dự tiệc, rồi ở cả đêm với họ trên núi.
Hôm sau, La-ban dậy sớm hôn từ biệt các con gái và các cháu mình, chúc phước cho con cháu rồi lên đường về nhà.
Gia-cốp và cả gia đình tiếp tục cuộc hành trình. Khi gặp các thiên sứ ở một địa điểm, Gia-cốp nói: “Đây là trại Đức Chúa Trời!” nên ông gọi chỗ ấy là Ma-ha-na-im.
Gia-cốp sai sứ giả lên núi Sê-i-rơ trong xứ Ê-đôm tìm Ê-sau, trình rằng: “Tôi tớ ông là Gia-cốp nói: ‘Tôi đã kiều ngụ với cậu La-ban cho đến ngày nay; tôi có nhiều tôi trai tớ gái, bò, lừa và các bầy gia súc. Nay chúng tôi sắp về tới quê nhà, xin kính báo anh rõ. Mong anh vui lòng tiếp đón!’ ”32:5 Nt: để tôi tìm được ơn trước mắt anh
Sứ giả quay về báo cáo: “Chúng tôi đã tìm gặp Ê-sau, anh của ông. Ông ấy đang đem bốn trăm người đến đón ông chủ!”
Gia-cốp được tin rất sợ hãi và lo lắng, ông chia gia nhân, chiên, dê, bò lừa thành hai toán. Ông tự bảo: “Nếu anh ta tấn công toán này, toán kia có thể chạy thoát.”
Gia-cốp cầu nguyện khẩn thiết: “Lạy Đức Chúa Trời của ông nội con là Áp-ra-ham, và của cha con là Y-sác, CHÚA là Đấng đã bảo: ‘Con hãy trở về quê hương, sống với bà con thân thích. Ta sẽ hậu đãi con!’ Thật ra, con chẳng xứng đáng nhưng Chúa đã thương xót và giữ đúng tất cả những lời Ngài hứa. Khi con vượt sông Giô-đanh này chỉ có một cây gậy mà nay con có hai toán người. Con xin Chúa giải thoát con khỏi tay Ê-sau, anh con. Vì con sợ anh ấy đến đánh giết con và vợ con con. Chúa đã hứa: ‘Chắc chắn Ta sẽ hậu đãi con, cho dòng dõi con đông như cát biển không ai đếm được.’ ”
Tối hôm ấy, Gia-cốp ở lại Ma-ha-na-im và chọn các món quà để biếu Ê-sau. Quà tặng gồm có: hai trăm dê cái, hai mươi dê đực, hai trăm chiên cái, hai mươi chiên đực, ba mươi lạc đà cái và đàn con, bốn mươi bò cái, mười bò đực, hai mươi lừa cái và mười lừa đực. Gia-cốp giao các bầy súc vật cho đám tôi tớ mình, mỗi người coi sóc một bầy, và căn dặn họ: “Các anh cứ đi trước, giữ một khoảng cách giữa các bầy súc vật.”
Gia-cốp cũng dặn người dẫn bầy thứ nhất: “Khi Ê-sau gặp anh và hỏi: ‘Chủ anh là ai? Anh đi về đâu? Bầy vật này thuộc về ai?’ Anh cứ đáp: ‘Bầy vật này là của Gia-cốp, tôi tớ ngài, xin kính tặng ngài. Gia-cốp còn ở phía sau!’
Gia-cốp lại dặn các tôi tớ chăn bầy khác cũng nói với Ê-sau những lời đó, rồi thêm: ‘Này, Gia-cốp tôi tớ ngài, đang theo sau chúng tôi!’ ” Gia-cốp tự nhủ: “Ta gửi các tặng phẩm này trước, cho Ê-sau nguôi giận đã, rồi mình giáp mặt sau, chắc hẳn Ê-sau sẽ tiếp mình tử tế!” Các lễ vật được đem đi hết; tối hôm ấy, Gia-cốp ở lại trong trại.
Giữa đêm khuya, Gia-cốp thức dậy, đưa hai vợ, hai cô hầu và mười một con trai qua suối Gia-bốc với tất cả tài sản còn lại. Gia-cốp ở lại một mình, có một người vật lộn với mình cho đến rạng đông. Thấy mình không thắng được, người ấy liền đụng vào khớp xương hông của Gia-cốp làm trật xương hông, và bảo rằng: “Trời đã sáng, hãy để ta đi!”
Nhưng Gia-cốp đáp: “Nếu Ngài không ban phước lành cho tôi, tôi không để Ngài đi đâu!”
Người ấy hỏi: “Tên con là chi?”
Đáp rằng: “Gia-cốp.”
Người liền bảo: “Tên con không phải là Gia-cốp nữa, nhưng bây giờ là Y-sơ-ra-ên vì con đã vật lộn với Chúa và người, con đều thắng cả!”
Gia-cốp thưa: “Xin cho con biết tên Ngài.”
Người ấy đáp: “Con hỏi tên ta làm chi?” Rồi người ban phước lành cho Gia-cốp tại đó.
Gia-cốp gọi địa điểm này là Phê-niên32:30 Có nghĩa là Đức Chúa Trời hiện diện và giải thích rằng ông đã đối diện cùng Đức Chúa Trời mà vẫn còn sống.
Gia-cốp ra khỏi Phê-niên lúc trời rạng đông, ông đi khập khiễng vì trật khớp xương hông. Về sau, dân Y-sơ-ra-ên không bao giờ ăn gân đùi ở khớp xương hông vì người ấy đã đụng vào khớp xương hông, vào gân đùi của Gia-cốp.
Ngước mặt lên, Gia-cốp thấy Ê-sau và bốn trăm người tiến đến. Gia-cốp lập tức chia đàn con cho Lê-a, Ra-chên và hai cô hầu. Hai cô hầu và đàn con họ đi trước. Kế đến là Lê-a và năm con, rồi Ra-chên và Giô-sép đi sau cùng. Gia-cốp vượt lên trước vợ con để đón Ê-sau, cúi mọp xuống đất bảy lần trước mặt anh mình.
Nhưng Ê-sau chạy đến ôm choàng Gia-cốp, bá lấy cổ mà hôn. Hai anh em đều khóc. Thấy vợ con Gia-cốp tiến đến, Ê-sau hỏi: “Những người đi theo em đó là ai?” Gia-cốp đáp: “Đó là con cái Chúa đã cho em.”33:5 Nt: tôi tớ anh
Hai cô hầu dẫn đàn con đến cúi mọp xuống chào Ê-sau, đến Lê-a và các con và sau hết là Ra-chên và Giô-sép.
Ê-sau hỏi: “Các bầy súc vật đó em định làm chi?”
Gia-cốp đáp: “Xin hiến dâng cho anh để anh dủ lòng thương.”
Ê-sau từ khước: “Anh có đủ tài sản rồi; em cứ giữ các bầy súc vật đó.”
Gia-cốp khẩn khoản: “Không, em nài xin anh vui lòng nhận các lễ vật ấy, vì em được gặp anh cũng như gặp Chúa rồi; anh đã vui lòng tiếp đón em! Xin anh nhận lễ vật em đã dâng hiến vì Đức Chúa Trời đã hậu đãi em và cho em đầy đủ mọi sự.” Gia-cốp nài nỉ mãi cho đến khi Ê-sau nhận các lễ vật ấy.
Ê-sau đứng dậy đề nghị: “Này, anh em ta hãy lên đường, anh sẽ hộ tống em.”
Nhưng Gia-cốp phân trần: “Anh biết đám trẻ con còn yếu, bầy chiên, bò có nhiều con đang bú, nếu ép đi nhanh, chắc chỉ một ngày là chúng bỏ mạng. Xin anh cứ đi trước, còn em sẽ chậm rãi theo sau, đi cho vừa sức của trẻ con và súc vật đang bú, cho đến chừng nào tới nhà anh trên núi Sê-i-rơ.”
Ê-sau đề nghị: “Xin em cho anh để lại vài người chỉ đường cho em.”
Nhưng Gia-cốp từ chối: “Không cần, anh đã tỏ lòng thương em là quý lắm rồi.”
Ngay hôm ấy, Ê-sau quay về núi Sê-i-rơ. Còn Gia-cốp đi đến Su-cốt hạ trại và làm chuồng cho các bầy súc vật. Từ đó người ta gọi địa điểm này là Su-cốt.33:17 Nghĩa là chuồng
Kể từ ngày lìa xứ Pha-đan A-ram, Gia-cốp đi đường bình an đến xứ Ca-na-an và hạ trại trước thành Si-chem. Gia-cốp tậu một miếng đất cắm trại giá một trăm miếng bạc của anh em Si-chem tức là các con trai của Hê-mô. Gia-cốp lập một bàn thờ tại Si-chem, và đặt tên bàn thờ là Ên, Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên.
Một hôm, cô Đi-na, con gái của Lê-a và Gia-cốp, đi thăm các thiếu nữ trong vùng. Si-chem, con vua Hê-mô của dân Hê-vít, thấy cô liền bắt cóc và cưỡng hiếp. Si-chem say đắm Đi-na, dùng đủ lời đường mật quyến rũ cô. Si-chem xin Hê-mô cha mình cho chàng cưới Đi-na làm vợ.
Gia-cốp được tin, im lặng, không nói một lời trong lúc các con trai còn bận chăn bầy ngoài đồng chưa về.
Hê-mô, cha Si-chem, đến thăm Gia-cốp để cầu hôn cho con. Các con trai Gia-cốp đang làm việc ngoài đồng rất buồn rầu và giận dữ khi nghe Si-chem cưỡng hiếp em và gây sỉ nhục cho gia đình mình.
Hê-mô cũng đến yêu cầu Gia-cốp: “Con trai tôi đã yêu Đi-na tha thiết. Xin hãy gả cô Đi-na cho con trai tôi. Xin quý vị cứ làm thông gia với chúng tôi, hai bên cưới gả với nhau. Quý vị cứ định cư tại đây; đất nước chúng tôi sẵn sàng tiếp đón quý vị, xin quý vị ở đây buôn bán, trao đổi tài sản đất ruộng.”
Si-chem thưa với Gia-cốp và các con trai ông: “Xin quý vị làm ơn cho tôi. Quý vị thách cưới thế nào, tôi cũng xin vâng. Quý vị cứ đòi hồi môn cho cao, sính lễ cho nhiều, tôi xin nộp đủ số, miễn là quý vị gả cô ấy cho tôi làm vợ.”
Các con trai Gia-cốp đáp lời Hê-mô và Si-chem cách mưu mẹo vì em mình bị làm nhục: “Gả em gái cho người chưa chịu cắt bì là một điều sỉ nhục, chúng tôi không thể nào chấp thuận. Nhưng nếu mỗi người nam của dân tộc ông đều chịu cắt bì, chúng tôi sẵn lòng cưới gả với dân tộc các ông, như thế chúng ta sẽ thành một dân tộc thống nhất. Nhưng nếu các ông không chịu cắt bì, chúng tôi sẽ bắt em gái lại và dọn đi xứ khác.”
Nghe đề nghị ấy, Hê-mô và Si-chem đều thỏa mãn. Quá say mê sắc đẹp của Đi-na, Si-chem vội vã triệu tập dân chúng tại cổng thành để thúc đẩy mọi người chấp nhận đề nghị trên vì Si-chem là người được tôn trọng nhất trong nhà cha mình. Hê-mô và Si-chem kêu gọi: “Những người này đã sống chung hòa bình với chúng ta. Vậy hãy cho họ cư ngụ trong xứ để làm ăn buôn bán; vì xứ chúng ta đất rộng, đủ chỗ cho họ định cư. Chúng ta hãy cưới gả với họ. Họ chỉ đòi một điều kiện là tất cả các người nam của chúng ta đều phải chịu cắt bì như họ, vậy rồi họ mới chịu kết hợp với chúng ta thành một dân tộc thống nhất. Chúng ta cứ đồng ý như vậy để họ định cư với chúng ta, há chẳng phải bao nhiêu tài sản, bầy chiên, bầy bò của họ đều sẽ thuộc về tay chúng ta hết hay sao!”
Tất cả dân chúng có mặt ở cổng thành đều vâng theo lời của Hê-mô và Si-chem và chịu lễ cắt bì.
Ngày thứ ba, khi họ còn đau nhức, Si-mê-ôn và Lê-vi, anh của Đi-na, rút gươm bất thần xông vào, tàn sát tất cả những người nam trong thành luôn với Hê-mô và Si-chem rồi giải thoát Đi-na. Các con trai của Gia-cốp đạp lên các xác chết xông vào, cướp phá thành để báo thù cho em gái. Họ bắt các bầy chiên, bò, lừa và tất cả của cải, tất cả mọi vật trong thành và ngoài đồng. Họ cũng bắt vợ con của dân thành Si-chem và cướp đoạt tài sản trong nhà họ.
Gia-cốp được tin liền trách mắng Si-mê-ôn và Lê-vi: “Chúng mày gây rối cho cha, làm cho chúng ta bị ghét giữa dân chúng xứ này, giữa dân Ca-na-an và dân Phê-ri-sít. Chúng ta chỉ có ít người, dân bản xứ sẽ liên minh tấn công và tàn sát cha và cả gia đình, thì chúng ta đành bị tiêu diệt.”
Nhưng họ đáp: “Thưa cha, không lẽ để nó hành hạ em chúng con như gái mại dâm sao?”
Chúa Tái Lập Giao Ước Với Gia-cốp
Đức Chúa Trời bảo Gia-cốp: “Con hãy lên định cư tại Bê-tên, và lập một bàn thờ cho Đức Chúa Trời là Đấng đã hiện ra gặp con lúc con đang chạy trốn Ê-sau, anh con!”
Gia-cốp thuật lại cho cả gia nhân quyến thuộc và căn dặn: “Hãy từ bỏ hết các thần ngoại bang, dọn mình cho thanh sạch và thay quần áo đi! Chúng ta hãy đứng dậy, lên Bê-tên; tôi sẽ lập một bàn thờ cho Đức Chúa Trời là Đấng nhận lời tôi trong ngày hoạn nạn và ở cùng tôi trong các chặng đường đời.” Họ liền nộp cho Gia-cốp các tượng thần đang cất giấu và các đôi bông tai họ đang đeo. Gia-cốp đem chôn hết dưới gốc cây sồi tại Si-chem. Gia đình Gia-cốp nhổ trại ra đi. Đức Chúa Trời làm cho dân các thành chung quanh khiếp sợ, không dám đuổi theo các con trai Gia-cốp.
Gia-cốp và cả gia đình đến Bê-tên mà người Ca-na-an gọi là Lu-xơ. Gia-cốp xây một bàn thờ và đặt tên nơi đó là Ên Bê-tên vì Đức Chúa Trời đã xuất hiện gặp ông tại đây trong ngày ông chạy trốn anh mình.
Đê-bô-ra, người vú của Rê-bê-ca qua đời và được an táng tại Bê-tên dưới gốc một cây sồi mang tên là A-long-ba-cúc.
Đức Chúa Trời lại xuất hiện, gặp Gia-cốp lần thứ nhì sau khi ông lìa xứ Pha-đan A-ram và ban phước cho người. Ngài bảo: “Tên cũ của con là Gia-cốp, nhưng đừng dùng tên ấy nữa. Tên con sẽ là Y-sơ-ra-ên.” Và Ngài gọi ông là Y-sơ-ra-ên.
Chúa dạy tiếp: “Ta là Đức Chúa Trời Toàn Năng. Con hãy sinh sản bội phần, không những thành một dân tộc nhưng nhiều dân tộc. Dòng dõi con sẽ có nhiều vua chúa. Ta sẽ cho con và dòng dõi con vùng đất Ta đã cho Áp-ra-ham và Y-sác.” Rồi Đức Chúa Trời ngự lên khỏi nơi này.
Gia-cốp liền dựng tại đó một cây trụ đá, dâng tế lễ và tưới dầu vào. Gia-cốp gọi địa điểm này, nơi ông nói chuyện với Đức Chúa Trời là Bê-tên.35:15 Nghĩa là nhà Đức Chúa Trời
Ra-chên Sinh Bên-gia-min Và Qua Đời
Gia-cốp cùng gia đình bỏ Bê-tên ra đi. Khi gần đến Ép-ra-ta, Ra-chên chuyển bụng nhưng khó sinh. Trong khi sinh khó khăn, Ra-chên nghe bà đỡ bảo: “Bà đừng sợ, vì bà sắp sinh một con trai nữa.” Khi Ra-chên đang hấp hối, bà đặt tên con là Bên-ô-ni35:18 Nghĩa là con trai tôi sinh ra trong sự đau đớn nhưng Gia-cốp đặt tên con là Bên-gia-min.35:18 Nghĩa là con trai tay hữu ta
Ra-chên qua đời và được an táng trên đường đến Ép-ra-ta, cũng gọi là Bết-lê-hem.35:19 Nghĩa là nhà bánh Gia-cốp dựng bia tại ngôi mộ Ra-chên, đến ngày nay vẫn còn.
Y-sơ-ra-ên tiếp tục cuộc hành trình, đi quá tháp Ê-đa, thì cắm trại để nghỉ chân. Trong thời gian ở đó, Ru-bên vào ngủ với Bi-la, hầu thiếp của cha mình. Y-sơ-ra-ên nghe được điều đó.
Đây là tên mười hai con trai của Gia-cốp:
Các con của Lê-a:
Ru-bên, trưởng nam,
Si-mê-ôn, Lê-vi, Giu-đa, Y-sa-ca và Sa-bu-luân.
Các con của Ra-chên:
Giô-sép và Bên-gia-min.
Các con của Bi-la, cô hầu của Ra-chên:
Đan và Nép-ta-li.
Các con của Xinh-ba, cô hầu của Lê-a:
Gát và A-se.
Đây là các con trai được sinh tại xứ Pha-đan A-ram.
Rốt cuộc, Gia-cốp về đến nhà cha tại Mam-rê, thành Ki-ri-át Ạc-ta, nay là Hếp-rôn, cũng là nơi ngụ của Áp-ra-ham và Y-sác ngày trước. Y-sác hưởng thọ một trăm tám mươi tuổi rồi qua đời. Ông sống trọn đời đến già và được hai con trai là Ê-sau và Gia-cốp an táng.
Dòng Dõi Ê-sau
Đây là dòng dõi của Ê-sau, tức Ê-đôm.
Ê-sau cưới vợ người Ca-na-an, A-đa, con gái của Ê-luân, người Hê-tít; Ô-hô-li-ba-ma, con gái của A-na, cháu của Xi-bê-ôn, người Hê-tít và Bách-mát, con gái của Ích-ma-ên, con của Nê-ba-út.
A-đa sinh Ê-li-pha, Bách-mát sinh Ru-ên. Ô-hô-li-ba-ma sinh Giê-úc, Gia-lam và Cô-ra. Tất cả các con trai ấy đều sinh tại xứ Ca-na-an.
Ê-sau đưa vợ con, gia nhân và đem các bầy súc vật cùng tất cả tài sản gây dựng được tại xứ Ca-na-an qua vùng cách xa gia đình Gia-cốp vì cả hai anh em đều có quá nhiều tài sản không thể sống chung được nữa và xứ họ đang cư ngụ cũng không cung ứng nổi nhu cầu của hai gia đình đông đúc ấy. Vậy, Ê-sau, tức là Ê-đôm, ở trên núi Sê-i-rơ.
Dòng Dõi Của Các Con Ê-sau
Hậu tự của Ê-sau, tức là người Ê-đôm, sinh tại núi Sê-i-rơ gồm có:
Các con trai Ê-sau:
A-đa vợ người, sanh Ê-li-pha; Bách-mát, cũng vợ người, sanh Ru-ên.
Con trai của Ê-li-pha là
Thê-man, Ô-ma, Xê-phô, Ga-tham, Kê-nát;
Thim-na, người vợ lẽ của Ê-li-pha sinh A-ma-léc. Đó là cháu của A-đa, vợ Ê-sau.
Còn đây là gia tộc Ru-ên, con trai của Bách-mát:
Na-hát, Xê-ra, Sam-ma và Mích-xa. Ấy là các cháu của Bách-mát, cũng là vợ của Ê-sau.
Và mấy người này là con trai của Ô-hô-li-ba-ma, vợ của Ê-sau, con gái A-na, cháu ngoại Xi-bê-ôn. Nàng sanh cho Ê-sau
Giê-úc, Gia-lam, và Cô-ra.
Các cháu nội của Ê-sau trở thành các tộc trưởng:
bộ tộc Thê-man, bộ tộc Ô-ma, bộ tộc Xê-phô, bộ tộc Kê-na, bộ tộc Cô-ra, bộ tộc Ga-tham, bộ tộc A-ma-léc. Các bộ tộc ấy là hậu tự của Ê-li-pha, con trưởng nam của Ê-sau và A-đa.
Các bộ tộc do Ru-ên, thứ nam của Ê-sau và Bách-mát; sinh ra trong xứ Ca-na-an:
bộ tộc Na-hát, bộ tộc Xê-ra, bộ tộc Sam-ma, bộ tộc Mích-xa.
Các bộ tộc dòng thứ ba, do các con của Ê-sau và Ô-hô-li-ba-ma, con gái A-na:
bộ tộc Giê-úc, bộ tộc Gia-lam, bộ tộc Cô-ra.
Ấy là các con trai của Ê-sau, tức là Ê-đôm, và đó là các bộ tộc của họ.
Các sắc tộc bản xứ, là hậu tự của Sê-i-rơ, người Hô-rít:
sắc tộc Lô-than, sắc tộc Sô-banh, sắc tộc Xi-bê-ôn, sắc tộc A-na, sắc tộc Đi-sôn, sắc tộc Ê-xe, sắc tộc Đi-san.
Con của Lô-than là
Hô-ri và Hê-man; em gái của Lô-than là Thim-na.
Con của Sô-banh là
Anh-nan, Ma-na-hát, Ê-ban, Sê-phô và Ô-nam.
Con của Xi-bê-ôn là
Ai-gia và An-na; An-na, cậu này đã tìm thấy các suối nước nóng trong sa mạc đang lúc chăn lừa cho cha mình.
Con của A-na là
Đi-sôn và Ô-bê-li-ba-ma.
Con của Đi-sôn là
Hem-đan, Ếch-ban, Ích-ran và Chê-ran.
Con của Ê-xe là
Binh-ban, Xa-van và A-can.
Con của Đi-san là
U-xơ và A-ran.
Còn đây là các sắc tộc dân Hô-rít:
sắc tộc Lô-than, sắc tộc Sô-banh, sắc tộc Xi-bê-ôn, sắc tộc A-na, sắc tộc Đi-sôn, sắc tộc Ê-xe, sắc tộc Đi-san. Đó là các sắc tộc của dân Hô-rít, ở tại xứ Sê-i-rơ.
Các Vua Xứ Ê-đôm
Đây là tên các vua đã cai trị xứ Ê-đôm trước thời Y-sơ-ra-ên có vua cai trị.
Bê-la, con trai Bê-ô, trị vì xứ Ê-đôm; tên thành người là Đin-ha-ba.
Bê-la chết, Giô-báp, con trai Xê-rách, người Bốt-ra, lên kế vị.
Giô-báp chết, Hu-ram người Thê-man lên kế vị.
Hu-ram chết, Ha-đát, con trai Bê-đát, lên kế vị. Ấy là Vua này đánh thắng dân Ma-đi-an tại đồng Mô-áp; và tên thành người là A-vít.
Ha-đát chết, Sam-la, người Ma-rê-ca lên kế vị.
Sam-la chết, Sau-lơ, người Rê-hô-bốt ở trên mé sông lên kế vị.
Sau-lơ chết, Ba-anh-Ha-nan, con trai Ạc-bồ, lên kế vị.
Ba-anh-Ha-nan chết, Ha-đa lên kế vị. Tên thành người là Ba-u; vợ người là Mê-hê-ta-bên, con gái của Mát-rết, cháu ngoại Mê-sa-hạp.
Đây là tên các bộ tộc của Ê-sau, xứ họ ở được gọi theo tên bộ tộc:
bộ tộc Thim-na, bộ tộc Anh-va, bộ tộc Giê-thi, bộ tộc Ô-hô-li-ba-ma, bộ tộc Ê-la, bộ tộc Phi-nôn, bộ tộc Kê-na, bộ tộc Thê-man, bộ tộc Míp-xa, bộ tộc Mạc-đi, bộ tộc I-ram.
Tất cả các bộ tộc ấy đều là dòng dõi của Ê-sau.
Giấc Mộng Của Giô-sép
Gia-cốp được định cư tại xứ Ca-na-an, nơi cha mình đã cư ngụ.
Giô-sép, con Gia-cốp, đã mười bảy tuổi, thường đi chăn chiên cho cha mình với các anh, là con của Bi-la và Xinh-ba. Nhưng Giô-sép nói cho cha biết các việc xấu họ làm.
Gia-cốp thương Giô-sép hơn các con khác, vì là con sinh ra lúc Gia-cốp đã cao tuổi. Gia-cốp cho Giô-sép món quà đặc biệt: một cái áo choàng nhiều màu sặc sỡ. Các anh Giô-sép ganh tỵ vì thấy cha thiên vị, nên họ không còn nói chuyện ôn hòa với Giô-sép nữa.
Một đêm, Giô-sép nằm mộng, sáng hôm sau liền thuật cho các anh nghe, nên càng bị họ ganh ghét: “Các anh nghe đây! Tối qua, tôi nằm mộng thấy anh em chúng ta đang bó lúa ngoài đồng. Bó lúa của tôi đứng lên, còn những bó lúa của các anh đều xúm quanh, cúi mọp xuống trước bó lúa của tôi.”
Các anh bảo: “Thế là mày muốn cai trị chúng tao sao?” Họ càng ganh ghét vì câu chuyện chiêm bao và vì lời nói của Giô-sép.
Giô-sép lại nằm mộng và thuật cho các anh: “Các anh hãy nghe chiêm bao của tôi. Tôi thấy mặt trời, mặt trăng và mười một ngôi sao đều cúi xuống trước mặt tôi.”
Giô-sép nói với cha và anh em mình, cha quở trách Giô-sép về những lời này: “Mộng mị gì quái gở thế! Không lẽ cha mẹ, anh em đều phải cúi mọp trước mặt mày sao?” Các anh càng căm tức nhưng cha lại lưu ý điều ấy.
Âm Mưu Thủ Tiêu Giô-sép
Một hôm, các anh của Giô-sép dắt các bầy súc vật đến đồng cỏ Si-chem. Y-sơ-ra-ên bảo Giô-sép: “Các anh con đang chăn bầy tại Si-chem phải không? Con đi thăm xem chúng nó mạnh giỏi thế nào, bầy súc vật ra sao rồi về cho cha biết.”
Giô-sép thưa: “Vâng ạ, con đi ngay!” Từ Hếp-rôn, Giô-sép lên đường qua Si-chem, nhưng đi lạc vào một khu đồng không mông quạnh. Một người bắt gặp, hỏi Giô-sép: “Cậu đi tìm ai?”
Giô-sép đáp: “Tôi đi tìm các anh tôi. Xin ông cho biết họ chăn bầy tại đâu?”
Người ấy nói: “Họ đi nơi khác rồi. Tôi nghe họ rủ nhau đi Đô-than.”
Giô-sép tìm đến Đô-than để gặp các anh. Thấy Giô-sép còn ở đằng xa, các anh âm mưu giết em:
“Kìa, thằng nằm mộng đến đây rồi! Anh em ta hãy giết nó, vất xác dưới hố rồi báo lại cho cha rằng nó bị thú dữ ăn, để xem giấc mộng của nó có thành hay không?”
Nhưng Ru-bên muốn cứu Giô-sép, liền bàn ra: “Đừng giết nó! Đổ huyết nó ra làm chi? Chỉ quăng nó xuống hố trong sa mạc!” Thật ra, Ru-bên lập mưu cứu em để nó an toàn về với cha.
Giô-sép vừa đến nơi, các anh xúm nhau lột chiếc áo choàng sặc sỡ và quăng Giô-sép vào một cái hố cạn, không có nước.
Giô-sép Bị Bán Làm Nô Lệ
Các anh của Giô-sép đang ngồi ăn, chợt thấy một đoàn lái buôn Ả-rập37:25 Nt: Ích-ma-ên cỡi lạc đà chở nhũ hương, dầu thơm và nhựa thơm từ xứ Ga-la-át thẳng tiến xuống Ai-cập.
Giu-đa đề nghị: “Đem bán quách nó đi cho bọn lái buôn Ả-rập là lợi nhất! Chứ giết nó rồi tìm cách phi tang37:26 Nt: giấu máu cũng chẳng ích gì! Anh em đừng giết nó vì nó là đứa em ruột thịt!” Họ đều chấp thuận đề nghị ấy.
Khi các lái buôn Ả-rập đến nơi, họ kéo Giô-sép lên khỏi giếng và bán em cho người Ả-rập được hai mươi miếng bạc. Giô-sép bị đem xuống Ai-cập.
Ru-bên quay lại giếng cạn tìm Giô-sép. Không thấy em đâu cả, Ru-bên xé áo chạy đến bảo các em: “Đứa bé mất tích rồi! Biết làm sao bây giờ?”37:30 Nt: Còn tôi sẽ đi đâu?
Các anh em chọc huyết một con dê, nhúng áo choàng của Giô-sép vào huyết và gửi áo về cho cha với tin báo: “Chúng con tìm được chiếc áo này. Xin cha xem có phải là của Giô-sép không?”
Gia-cốp nhận ra áo của con nên than rằng: “Đúng là áo của con ta! Một thú dữ đã xé xác và ăn thịt nó rồi!”
Gia-cốp xé toạc quần áo, mặc bao gai và để tang cho con mình một thời gian dài. Các con trai, con gái cố gắng an ủi cha, nhưng cha họ gạt đi: “Không! cha cứ khóc nó cho đến ngày xuống mồ.” Gia-cốp thương tiếc con.
Trong khi đó, bọn lái buôn Ả-rập xuống Ai-cập bán Giô-sép cho Phô-ti-pha, quan chỉ huy đoàn ngự lâm quân của vua Ai-cập.
Giu-đa Lập Gia Đình
Giu-đa lìa gia đình38:1 Anh em xuống A-đu-lam trọ tại nhà Hi-ra. Phải lòng một thiếu nữ Ca-na-an, con gái của Su-a, Giu-đa cưới nàng làm vợ. Hai vợ chồng sinh được đứa con trai, đặt tên là Ê-rơ. Nàng thọ thai nữa, sanh một con trai, đặt tên là Ô-nan; lại sanh thêm một con trai, đặt tên là Sê-la. Lúc ấy Giu-đa đang ở Kê-xíp. Giu-đa cưới vợ cho Ê-rơ, con trưởng nam mình, cô này tên Ta-ma. Nhưng Ê-rơ là người gian ác, nên bị Chúa phạt phải chết sớm.
Giu-đa bảo Ô-nan: “Con hãy cưới Ta-ma và sinh con nối dõi cho anh, đúng theo luật định.” Nhưng Ô-nan biết nếu có sinh con cũng không thuộc về mình nên cứ xuất tinh ra ngoài, để Ta-ma không thụ thai được. Hành động ấy không đẹp lòng Chúa, nên Ô-nan cũng phải chết sớm.
Giu-đa bảo Ta-ma: “Con cứ về nhà cha mẹ ở góa đợi một thời gian, cho đến khi Sê-la khôn lớn!” vì ông sợ không khéo Sê-la cũng chết luôn như hai anh nó. Ta-ma vâng lời về nhà cha mẹ.
Sau một thời gian, vợ Giu-đa qua đời. Qua kỳ tang chế, Giu-đa rủ Hi-ra đi Thim-na thăm các nhân công chuyên hớt lông cừu của mình. Được tin ông gia sắp đến Thim-na để hớt lông chiên, Ta-ma liền bỏ áo quả phụ, cải trang mang mạng che mặt và đến ngồi bên cổng thành Ê-nam trên đường đi Thim-na, hy vọng được ông gia mình kết hợp với Sê-la vì chàng đã khôn lớn rồi.
Giu-đa đến nơi, thấy Ta-ma che mặt, không biết là dâu mình, tưởng lầm là gái mại dâm, ông đến bảo muốn ngủ với cô ta.
Ta-ma hỏi: “Ông cho tôi bao nhiêu?”
Giu-đa đáp: “Một con dê con.”
Ta-ma đề nghị: “Ông phải đặt cọc một cái gì trước khi gởi dê con đến cho tôi chứ!”
“Đặt cọc gì đây?” “Cái nhẫn, sợi dây và cây gậy trong tay ông đó là được rồi!” Giu-đa đồng ý; do đó Ta-ma thụ thai. Nàng đứng dậy về nhà mặc lại chiếc áo quả phụ.
Giu-đa nhờ Hi-ra đem chiên con đến Ê-nam để thu lại các vật đặt cọc, nhưng Hi-ra tìm mãi không thấy người đàn bà ấy. Hi-ra hỏi dân chúng Ê-nam: “Cô gái mại dâm thường ngồi bên lề đường tại Ê-nam đi đâu rồi?”
Họ đáp: “Ở đây làm gì có gái mại dâm!”
Hi-ra quay về, báo cho Giu-đa: “Tôi tìm nó không được, hỏi dân chúng thì họ quả quyết rằng trong thành không có gái mại dâm.”
Giu-đa đáp: “Thôi cứ để nó giữ các thứ ấy cũng được, đừng để người ta chê cười chúng ta. Tôi đã đúng hẹn gửi chiên cho nó, mà anh tìm nó không được thì đành chịu vậy!”
Ba tháng sau, có người đến báo cho Giu-đa: “Ta-ma, con dâu ông làm điếm nên chửa hoang rồi!”
Giu-đa nổi giận quát: “Đem nó ra thiêu sống đi!”
Ta-ma bị bắt ra dàn hỏa thiêu, liền nhờ người đem các vật đặt cọc trình cho Giu-đa: “Xin cha xét lại, xem các vật này của ai đây! Con thụ thai với người đó!”
Giu-đa thừa nhận: “Ta-ma phải lẽ hơn ta rồi! Chỉ vì ta đây không chịu cho Sê-la lấy nó như luật định…” Từ đó Giu-đa không ăn ở với Ta-ma nữa.
Đến ngày sinh, Ta-ma sinh đôi. Một đứa sắp lọt lòng mẹ, cô hộ sinh cột sợi chỉ đỏ vào tay nó, nhưng nó rút tay vào. Thấy đứa kia ra trước cô hộ sinh ngạc nhiên: “Mày ở đâu mà xông ra đây?” Vì thế người ta đặt tên nó là Pha-rết có nghĩa là “xông ra”. Em nó lọt lòng sau, tay vẫn còn sợi chỉ đỏ, được đặt tên là Xê-ra.
Giô-sép Và Bà Phô-ti-pha
Bấy giờ, Giô-sép đã bị đưa xuống Ai-cập. Phô-ti-pha một người Ai-cập, làm quan trong triều Pha-ra-ôn, chỉ huy ngự lâm quân, mua Giô-sép nơi tay bọn người Ả-rập đã đem chàng đến.
CHÚA ở với Giô-sép nên chàng được thịnh vượng trong nhà chủ mình là người Ai-cập. Chủ thấy CHÚA ở với chàng trong mọi việc chàng làm, khiến việc gì chàng làm cũng đều được thành công. Vậy Giô-sép được chủ quý mến, cử làm phụ tá, cho chàng làm quản gia và giao thác chàng coi sóc mọi người và mọi sự thuộc về chủ. Từ khi ông cử Giô-sép làm quản gia, coi sóc mọi tài sản thì CHÚA vì Giô-sép mà ban phước cho gia đình ông. Phước lành của CHÚA giáng xuống trên khắp mọi vật thuộc về chủ, cả trong nhà lẫn ngoài đồng. Chủ giao thác cho Giô-sép coi tất cả gia sản mình, không cần lo gì, chỉ lưu ý đến thực phẩm mình ăn.
Giô-sép là người vạm vỡ, đẹp trai. Sau các việc đó, bà chủ liếc mắt đưa tình với Giô-sép mà bảo: “Hãy ngủ với em!”
Nhưng Giô-sép từ khước và đáp: “Ông chủ đã giao thác cho tôi tất cả trong nhà này nên ông không cần lo đến nữa. Trong nhà không có ai lớn hơn tôi, chủ không giữ lại bất luận điều gì ngoại trừ bà vì bà là vợ ông chủ. Lẽ nào tôi làm điều đại ác và phạm tội với Đức Chúa Trời sao?” Ngày này qua ngày khác, bà chủ cứ tiếp tục quyến rũ, nhưng chàng vẫn từ khước không chịu ngủ với bà hoặc ở gần bà.
Một hôm, chàng vào nhà làm việc, không có người nào ở đó. Bà nắm áo chàng mà bảo: “Hãy ngủ với em!” nhưng chàng bỏ áo lại trong tay bà và bỏ chạy ra ngoài.
Thấy chàng để lại áo trong tay mình và chạy thoát ra ngoài nhà, bà chủ liền gọi các đầy tớ trong nhà mà bảo: “Coi kìa, tên Hê-bơ-rơ này được đem vào đây, nó nhục mạ chúng ta. Nó vào đây định làm nhục ta, nhưng ta kêu lớn lên. Khi nó nghe ta kêu cứu liền bỏ áo lại bên ta mà trốn ra ngoài nhà.”
Bà chủ giữ chiếc áo của Giô-sép ở bên mình chờ ông chủ về nhà. Bà mách với chồng: “Thằng nô lệ Hê-bơ-rơ mà mình mang về đây đã đến chọc ghẹo em. Nhưng vừa khi nó nghe em kêu la cầu cứu, nó liền bỏ áo lại bên em và chạy trốn ra ngoài nhà.”
Ông chủ nghe câu chuyện vợ kể rằng: “Đây là cách tên nô lệ của mình đối xử với em” thì nổi giận. Ông chủ bắt Giô-sép tống giam vào ngục là nơi giam cầm các tù nhân của vua.
Nhưng khi Giô-sép ở trong tù, CHÚA ở với chàng, tỏ lòng nhân từ cùng chàng, làm cho chàng được ơn trước mặt cai ngục. Cai ngục giao thác hết các tù nhân trong tay Giô-sép. Chàng chịu trách nhiệm kiểm soát tất cả các việc xảy ra trong ngục. Cai ngục không cần quan tâm đến những việc đặt dưới quyền của Giô-sép nữa vì CHÚA ở với Giô-sép khiến cho bất luận việc gì chàng làm cũng đều thành công.
Quan Chước Tửu Và Quan Hỏa Đầu Ai-cập
Sau đó một thời gian, quan chước tửu và quan hỏa đầu Ai-cập xúc phạm đến nhà vua. Vua giận hai ông quan này và tống giam vào ngục trong nhà của sĩ quan chỉ huy ngự lâm quân, cùng một chỗ giam Giô-sép. Hai quan bị giam lâu ngày trong ngục và chỉ huy trưởng ngự lâm quân cắt Giô-sép phục vụ hai quan.
Một đêm quan chước tửu40:5 người phụ trách việc dâng rượu và quan hỏa đầu40:5 người phụ trách việc dâng đồ ăn đều nằm mộng, giấc mộng mỗi người có ý nghĩa khác nhau.
Sáng hôm sau Giô-sép vào thấy hai quan đều buồn bã. Chàng hỏi hai vị quan chức của Pha-ra-ôn đang bị giam với mình trong nhà chủ mình: “Tại sao hôm nay sắc mặt của hai quan buồn như thế?”
Hai quan trả lời: “Chúng tôi đều nằm mộng nhưng không có ai giải thích giấc mộng đó.”
Giô-sép thưa: “Không phải việc giải mộng thuộc về Đức Chúa Trời sao? Xin hai quan thuật cho tôi nghe các giấc mộng đó.”
Quan chước tửu thuật giấc mộng mình cho Giô-sép như sau: “Trong giấc mộng tôi thấy trước mặt có một dây nho, trên cây nho có ba cành, vừa khi cây nho đâm chồi nở hoa thì các chùm nho cũng chín. Tôi đang cầm chén của Pha-ra-ôn trong tay, tôi hái nho vắt nước vào chén của Pha-ra-ôn và dâng vào tay nhà vua.”
Giô-sép đáp: “Đây là ý nghĩa của giấc mộng đó: ba cành nho nghĩa là ba ngày trong ba ngày nữa nhà vua sẽ phóng thích, và phục chức cho quan. Quan sẽ dâng rượu cho nhà vua như quan đã làm ngày trước khi còn giữ chức chước tửu. Nhưng xin quan nhớ đến tôi khi quan gặp mọi việc hanh thông và làm ơn tâu với Pha-ra-ôn sự tình của tôi và đem tôi ra khỏi ngục tù này. Vì tôi đã bị bắt cóc đem ra khỏi đất của người Do Thái và ngay tại Ai-cập đây tôi cũng chẳng làm điều gì đáng bị bỏ tù cả.”
Quan hỏa đầu thấy Giô-sép giải mộng tốt liền bảo Giô-sép: “Tôi cũng có một giấc mộng: trên đầu tôi đội ba giỏ bánh mì, Trong giỏ trên hết có đủ các thứ bánh làm cho nhà vua, nhưng đàn chim trời đến ăn các bánh đó trong giỏ trên đầu tôi.”
Giô-sép đáp: “Đây là ý nghĩa giấc mộng đó: ba cái giỏ chỉ về ba ngày, trong ba ngày nữa Pha-ra-ôn sẽ đem quan ra nhưng lại treo cổ quan trên cây. Đàn chim trời sẽ ăn rỉa thịt quan.”
Ba ngày sau đến sinh nhật của Pha-ra-ôn. Nhà vua thết tiệc đãi tất cả các quần thần. Vua đem quan chước tửu và quan hỏa đầu ra trước mặt cả triều đình. Vua phục chức cho quan chước tửu để quan lại dâng rượu vào tay Pha-ra-ôn, nhưng vua treo cổ quan hỏa đầu đúng như Giô-sép đã nói với họ trong khi giải mộng.
Quan chước tửu không nhớ đến Giô-sép, quên hẳn chàng đi.
Các Giấc Mộng Của Pha-ra-ôn
Hai năm trôi qua, Pha-ra-ôn ngủ mơ thấy mình đang đứng bên bờ sông Ninh chợt thấy bảy con bò cái mập tốt từ dưới sông lên ăn cỏ giữa đám sậy. Sau đó, bảy con bò cái khác xấu xí gầy guộc cũng từ sông Ninh lên theo và đứng bên những con bò kia trên bờ sông. Các con bò cái xấu xí gầy guộc nuốt mất bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn thức giấc.
Nhà vua ngủ tiếp và thấy giấc mộng thứ hai: bảy gié lúa chắc và tốt mọc chung trên một cọng lúa. Sau đó bảy gié lúa lép và bị gió đông làm sém đi mọc theo sau. Các gié lúa lép nuốt chửng bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn thức giấc, đó là một điềm chiêm bao.
Sáng hôm sau, tâm trí nhà vua bối rối nên cho triệu tập tất cả các pháp sư và các nhà thông thái Ai-cập. Pha-ra-ôn thuật lại các giấc mộng của mình cho họ nhưng không một ai giải nổi cho nhà vua.
Lúc ấy quan chước tửu mới tâu với Pha-ra-ôn: “Hôm nay tôi nhớ lỗi lầm của tôi. Khi bệ hạ nổi thạnh nộ với quần thần, bệ hạ đã cầm tù tôi và quan hỏa đầu trong nhà chỉ huy trưởng ngự lâm quân. Một đêm kia mỗi người chúng tôi đều nằm mộng; giấc mộng mỗi người có một ý nghĩa riêng. Lúc đó chàng thanh niên Hê-bơ-rơ ở trong ngục với chúng tôi; nó vốn là đầy tớ của chỉ huy trưởng ngự lâm quân. Chúng tôi thuật lại giấc mộng của mình cho nó nghe, rồi nó giải mộng cho chúng tôi; mỗi người được một lời giải mộng khác nhau. Mọi việc diễn ra đúng như lời nó đã giải mộng: tôi được phục chức còn người kia bị treo cổ.”
Pha-ra-ôn triệu Giô-sép vào, và chàng lập tức được đem ra khỏi ngục, cạo râu, thay quần áo rồi vào chầu Pha-ra-ôn.
Pha-ra-ôn bảo Giô-sép: “Ta có một giấc mộng mà chẳng ai giải được. Nhưng ta nghe nói ngươi có tài giải mộng.”
Giô-sép tâu với Pha-ra-ôn: “Không phải tôi mà Đức Chúa Trời sẽ cho nhà vua câu giải đáp thuận lợi.”
Pha-ra-ôn thuật lại các giấc mộng của mình cho Giô-sép: “Trong giấc mộng, ta thấy mình đang đứng bên bờ sông Ninh. Bỗng nhiên, dưới sông có bảy con bò cái mập tốt, lên ăn cỏ giữa đám lau sậy. Sau đó, bảy con bò cái khác gầy guộc và xấu xí lên theo. Trong khắp xứ Ai-cập, ta chưa bao giờ thấy con bò cái nào xấu xí đến như thế. Bảy con bò xấu xí gầy guộc đó nuốt trửng bảy con bò béo tốt lên trước, dù nuốt rồi mà như không nuốt vì chúng vẫn xấu xí như trước; ta thức giấc.
Rồi ta lại thấy một giấc mộng khác: bảy gié lúa chắc và tốt mọc chung trên một cọng lúa. Sau đó, bảy gié lúa khác mọc ra vừa khô vừa lép như bị gió đông làm sém. Các gié lúa lép nuốt bảy gié lúa tốt. Ta đã thuật lại các giấc mộng của mình cho các pháp sư nhưng không ai giải mộng được cho ta.”
Giô-sép tâu với Pha-ra-ôn: “Các giấc mộng mà vua thấy chỉ là một mà thôi. Đức Chúa Trời đã tỏ cho Pha-ra-ôn biết việc Ngài sẽ làm. Bảy con bò tốt chỉ về bảy năm và bảy gié lúa tốt cũng chỉ về bảy năm; đó chỉ về cùng một giấc mộng thôi. Bảy con bò gầy guộc xấu xí theo sau chỉ về bảy năm cũng như bảy gié lúa lép bị gió đông làm sém; chúng chỉ về bảy năm đói kém.
Như tôi đã tâu với vua: Đức Chúa Trời tỏ cho vua việc Ngài sắp làm. Xứ Ai-cập được hưởng bảy năm được mùa dư dật, nhưng liền sau đó, sẽ đến bảy năm đói kém. Đến lúc ấy, người ta sẽ quên sự dư dật trong xứ Ai-cập và nạn đói sẽ tàn phá đất đai. Người ta không còn nhớ sự dồi dào trong xứ vì nạn đói theo sau rất lớn. Sở dĩ vua được báo mộng dưới hai hình thức khác nhau là vì Đức Chúa Trời đã quyết định và Ngài sắp thực hiện việc này.
Bây giờ, xin vua hãy tìm một người khôn ngoan có tài nhận thức và cử người đó lên lãnh đạo đất nước Ai-cập. Cũng xin nhà vua bổ nhiệm các quan chức coi sóc đất nước để thu một phần năm hoa lợi mùa màng của Ai-cập trong bảy năm được mùa dư dật. Họ phải thu góp tất cả thực phẩm trong những năm được mùa sắp đến, tồn trữ lúa trong các thành dưới quyền của nhà vua. Thực phẩm đó phải giữ lại để dự trữ cho cả nước dùng trong bảy năm đói kém sắp xảy ra tại Ai-cập, hầu cho đất nước không bị tàn hại về nạn đói.”
Kế hoạch đó đẹp lòng Pha-ra-ôn và tất cả quần thần. Pha-ra-ôn bàn với triều đình: “Ta tìm đâu thấy một người có thần của Đức Chúa Trời ngự như người này?”
Pha-ra-ôn bảo Giô-sép: “Vì Đức Chúa Trời đã tỏ cho ngươi biết tất cả những điều này nên không có ai khôn ngoan nhận thức bằng ngươi cả. Ngươi sẽ lãnh đạo cung điện ta và toàn thể dân tộc ta phải phục tùng ngươi. Ta lớn hơn ngươi chỉ vì ta ngự trên ngai này mà thôi.”
Giô-sép Cai Trị Xứ Ai-cập
Pha-ra-ôn bảo Giô-sép: “Đây, ta đặt ngươi lãnh đạo cả nước Ai-cập.” Pha-ra-ôn lấy chiếc nhẫn ấn trong ngón tay mình mà đeo vào ngón tay Giô-sép, cho ông mặc các áo dài bằng vải gai mịn và choàng trên cổ ông một chiếc dây chuyền bằng vàng. Pha-ra-ôn cũng cho Giô-sép ngồi xe đi sau xe nhà vua, nhân vật thứ hai trong nước, có người đi trước hô to: “Quỳ xuống!” Như thế Giô-sép được cầm quyền trên cả xứ Ai-cập.
Pha-ra-ôn lại bảo Giô-sép: “Ta làm vua nhưng chẳng có ngươi thì khắp cả xứ Ai-cập không ai dơ tay hay đưa chân lên nổi cả.” Pha-ra-ôn đặt tên cho Giô-sép là Xa-phơ-nát Pha-nê-ách và gả A-sê-na, con gái của Phô-ti-pha, thầy trưởng tế thành Ôn cho ông. Vậy Giô-sép cầm quyền trên khắp nước Ai-cập.
Giô-sép được ba mươi tuổi khi nhậm chức. Ông từ cung vua, ra đi kinh lý khắp nước. Trong bảy năm được mùa, đất sinh hoa lợi đầy dẫy. Giô-sép thu tất cả lương thực trong bảy năm được mùa đó tại Ai-cập và tồn trữ trong các thành. Trong mỗi thành ông tồn trữ hoa lợi từ các đồng ruộng xung quanh. Giô-sép thu trữ lương thực rất nhiều, như cát bờ biển, nhiều đến nỗi không thể nào ghi vào sổ được nữa vì số lượng quá lớn.
Trước khi những năm đói kém đến Giô-sép và A-sê-na sinh hạ được hai con trai; A-sê-na là con gái Phô-ti-pha, nguyên trưởng tế thành Ôn. Giô-sép đặt tên con đầu lòng là Ma-na-se,41:51 Ma-na-se nghĩa là quên nói rằng: “Vì Đức Chúa Trời đã làm cho tôi quên tất cả nỗi gian truân của tôi và của cả gia đình cha tôi.” Ông đặt tên con trai thứ nhì là Ép-ra-im41:52 Ép-ra-im có nghĩa là kết quả gấp đôi và nói: “Đó là vì Đức Chúa Trời làm cho tôi hưng vượng trong xứ mà tôi phải chịu đau khổ.”
Bảy năm được mùa tại Ai-cập chấm dứt, và bảy năm đói kém bắt đầu, đúng như lời Giô-sép tiên đoán. Mọi xứ chung quanh đều đói, chỉ riêng Ai-cập vẫn còn lương thực. Khi cả nước Ai-cập bắt đầu bị đói, dân chúng kêu nài với Pha-ra-ôn xin cấp thực phẩm. Pha-ra-ôn bảo tất cả dân Ai-cập: “Các ngươi hãy đi đến Giô-sép và làm theo điều người dặn bảo.”
Khi cả đất nước Ai-cập bị nạn đói kém, Giô-sép mở các kho và bán lúa cho dân vì nạn đói thật quá lớn khắp xứ Ai-cập. Dân cư tất cả các nước đều đến Ai-cập mua lúa nơi Giô-sép vì nạn đói trở nên khủng khiếp trên khắp thế giới.
Các Anh Của Giô-sép Xuống Ai-cập
Gia-cốp được tin xứ Ai-cập vẫn còn lúa, liền bảo các con trai: “Tại sao các con cứ nhìn nhau như thế? Cha nghe Ai-cập còn có lúa. Các con hãy xuống đó mua lúa cho chúng ta để chúng ta có thể sống sót, và khỏi bị chết.”
Mười người anh của Giô-sép bèn đi xuống Ai-cập mua lúa. Nhưng Gia-cốp không cho Bên-gia-min, em của Giô-sép đi với các anh vì sợ nó bị làm hại. Vậy các con của Y-sơ-ra-ên cũng ở trong số những người đi mua lúa, vì nạn đói cũng đang hoành hành tại xứ Ca-na-an.
Lúc ấy, Giô-sép làm tể tướng Ai-cập, kiêm việc bán lúa cho dân chúng. Các anh Giô-sép đến quỳ gối, sấp mình xuống đất trước mặt ông. Nhìn thấy các anh, Giô-sép nhận ra ngay nhưng ông giả bộ làm người xa lạ và gay gắt hỏi họ: “Các người từ đâu đến đây?” Họ đáp: “Chúng tôi từ xứ Ca-na-an đến để mua lúa.”
Mặc dù Giô-sép nhận ra ngay các anh mình nhưng họ không biết ông là ai. Ông sực nhớ lại các giấc mộng về anh em nên bảo họ: “Các ngươi là thám tử, các ngươi đến đây để thăm dò yếu điểm của đất nước ta!”
Họ đáp: “Thưa chúa không phải vậy đâu, các tôi tớ chúa đến để mua thực phẩm. Chúng tôi tất cả là con một cha và là người lương thiện, không phải là thám tử.”
“Không! các ngươi đến đây để dò la những địa điểm yếu của đất nước chúng ta.”
Nhưng họ đáp: “Các tôi tớ chúa vốn là mười hai anh em, con một cha đang sống tại xứ Ca-na-an. Người con út đang ở nhà với cha chúng tôi, còn một người đã mất biệt.”
Giô-sép bảo họ: “Đúng như lời ta nói, các ngươi là thám tử! Đây là cách thử các ngươi: Ta lấy sinh mạng Pha-ra-ôn thề rằng các ngươi không thể nào rời nơi này cho đến khi em út các ngươi đến đây. Hãy sai một người trong vòng các ngươi đem em út các ngươi xuống đây, còn tất cả sẽ bị tống giam để thử cho biết lời các ngươi khai có thật không. Nếu không, thì ta lấy sinh mạng của Pha-ra-ôn mà khẳng định rằng các ngươi là thám tử.” Rồi ông cho giam giữ họ ba ngày.
Đến ngày thứ ba, Giô-sép bảo họ: “Các ngươi hãy làm điều này thì được sống vì ta kính sợ Đức Chúa Trời. Nếu các ngươi là người lương thiện, hãy để cho một người trong các anh em ở lại trong tù còn tất cả hãy ra về, chở lúa về nuôi gia đình đang đói. Nhưng các ngươi phải đem em út xuống cho ta để xác nhận lời khai của các ngươi là thật thì các ngươi khỏi chết.” Vậy họ vâng theo lời đó.
Họ bảo nhau: “Thật chúng ta đang bị hình phạt vì em chúng ta. Chúng ta đã thấy nó sầu thảm khi nó năn nỉ xin tha mạng nhưng chúng ta không chịu nghe. Chính vì đó mà bây giờ chúng ta phải bị sầu thảm.”
Ru-bên đáp: “Anh đã chẳng bảo các em đừng phạm tội ác ấy đối với đứa trẻ hay sao? Nhưng các em chẳng thèm nghe nên bây giờ chúng ta phải trả nợ máu đó.” Họ không biết Giô-sép hiểu được lời họ nói vì ông đã dùng một người thông ngôn.
Giô-sép quay đi chỗ khác mà khóc rồi ông lại tiếp tục nói chuyện với họ. Ông bắt Si-mê-ôn từ bọn họ và ra lệnh trói lại trước mặt họ.
Giô-sép bảo xúc lúa đổ đầy bao và để bạc lại trong bao cho mỗi người và cấp thêm lương thực đi đường. Người đầy tớ vâng lời. Anh em Giô-sép chất các bao lúa lên lưng lừa rồi ra đi.
Đến một quán trọ, một người mở bao ra cho lừa ăn lúa, thấy số bạc mình đã trả, nay nằm ngay miệng bao; ông sợ và nói với các anh em: “Bạc của tôi đã được trả lại, và nằm ngay trong bao tôi!”
Sợ hãi, họ run rẩy nhìn nhau và nói: “Đức Chúa Trời làm gì cho chúng ta đây?”
Khi về đến nhà cha mình là Gia-cốp ở xứ Ca-na-an, họ thuật lại cho cha tất cả những việc đã xảy ra. Họ thưa: “Người đang làm chúa tể trong xứ đó đã dùng lời xẳng xớm mà nói với chúng con và đối xử với chúng con như thám tử đang trinh sát xứ họ. Nhưng chúng con đã thưa với ông ta: ‘Chúng tôi là người lương thiện không phải là thám tử đâu. Chúng tôi là mười hai anh em cùng một cha; một người đã mất biệt, và một người con út đang ở với cha chúng tôi tại xứ Ca-na-an.’
Lúc ấy người đang làm chúa tể trong xứ ấy bảo chúng con: ‘Đây là phương cách giúp ta biết các ngươi có phải là người lương thiện không: hãy để một người trong anh em các ngươi ở lại đây với ta, còn các ngươi hãy đem lương thực về cho gia đình đang đói. Đi đi. Nhưng hãy đem em út xuống cho ta thì ta mới biết các ngươi không phải là thám tử nhưng là người lương thiện. Khi ấy ta sẽ trả người anh em kia lại cho các ngươi và các ngươi có thể buôn bán tại đất nước này.’ ”
Khi họ trút lúa ra khỏi bao, bao của mỗi người đều có số bạc của mình. Khi họ và cha mình thấy các bao bạc đó, họ đều kinh khiếp. Gia-cốp, cha họ liền nói: “Chúng mày đã tước đoạt các con trai ta. Giô-sép không còn nữa, Si-mê-ôn cũng biệt tăm; thế mà bây giờ chúng mày muốn đem Bên-gia-min đi nữa. Mọi sự đều nghịch với ta!”
Ru-bên thưa với cha mình: “Nếu con không đem em về cho cha thì cha hãy giết hai đứa con của con đi. Xin cha giao em cho con thì con sẽ đem em về.”
Nhưng Gia-cốp đáp: “Con ta sẽ không xuống đó với chúng mày đâu. Anh nó đã chết, chỉ còn một mình nó; nếu nó gặp nguy hại gì trong cuộc hành trình của chúng mày tức là chúng mày làm cho đầu bạc này đau buồn xuống mồ.”
Cuộc Hành Trình Thứ Nhì Xuống Ai-cập
Nạn đói vẫn còn tàn khốc. Khi đã ăn hết lúa từ Ai-cập đem về, cha họ lại bảo: “Các con hãy trở xuống và mua một ít lương thực cho chúng ta.” Nhưng Giu-đa thưa với cha: “Người ấy đã nghiêm cấm chúng con: ‘Nếu em các ngươi không đi theo các ngươi thì các ngươi sẽ chẳng bao giờ gặp mặt ta nữa.’ Nếu cha cho em cùng đi với chúng con, chúng con sẽ xuống mua lương thực cho cha và gia đình. Nhưng nếu cha không cho em đi thì chúng con sẽ không xuống đó đâu vì ông ấy đã bảo chúng con: ‘Nếu em các ngươi không xuống đây với các ngươi thì các ngươi sẽ không bao giờ thấy mặt ta nữa.’ ”
Y-sơ-ra-ên hỏi: “Tại sao các con khai còn một đứa em nữa để gây rắc rối cho cha?”
Họ đáp: “Ông ấy tra hỏi chúng con thật kỹ về chúng con và về gia đình ta: Cha các ngươi còn sống không? Các ngươi còn anh em nào nữa không? Chúng con chỉ trả lời câu hỏi của ông ấy. Chúng con đâu có biết ông ấy lại bảo: ‘Hãy đem em xuống đây.’ ”
Giu-đa thưa cùng Y-sơ-ra-ên cha mình: “Xin cha cho em đi với con thì chúng con sẽ ra đi tức khắc, hầu cho chúng ta tức là cha và con cái chúng con đều được sống và khỏi chết. Chính con xin bảo đảm an toàn cho em; bản thân con xin chịu trách nhiệm về em trước mặt cha. Nếu con không đem em nó về cho cha và đặt nó tại đây trước mặt cha thì con xin hứng chịu sự quở trách của cha suốt đời. Thật ra nếu chúng ta không lần lữa thì đã đi và về được hai chuyến rồi.”
Lúc ấy Y-sơ-ra-ên, cha họ mới bảo: “Nếu việc chẳng đừng được thì các con hãy làm điều này. Hãy mang theo trong bao các phẩm vật cho người ấy: một ít nhũ hương và mật ong, hương liệu và nhựa thơm, hạt dẻ và hạnh nhân. Cũng hãy đem theo số bạc gấp đôi số lần trước vì các con phải trả lại bạc người ta để trong miệng bao của các con. Có lẽ đó là một sự lầm lẫn. Hãy dẫn em các con theo và trở xuống gặp người ấy ngay. Cầu xin Đức Chúa Trời toàn năng cho các con được ơn thương xót trước mặt người ấy để tha đứa con kia và cho Bên-gia-min về với các con. Còn phần cha, nếu phải mất đứa con thì đành chấp nhận vậy!”
Bên-gia-min Gặp Giô-sép
Vậy, các anh em đem theo tặng phẩm và số bạc gấp đôi cùng với Bên-gia-min lên đường xuống Ai-cập và yết kiến Giô-sép. Vừa khi thấy Bên-gia-min xuống với anh em, Giô-sép bảo quản gia: “Hãy đưa những người này vào nhà ta, bắt một con vật làm thịt và dọn bữa ăn vì trưa nay họ sẽ ăn với ta.”
Quản gia làm theo mọi điều Giô-sép đã dặn và đưa các anh em vào nhà Giô-sép. Thấy mình bị đưa vào nhà Giô-sép, các anh em hoảng sợ thầm nghĩ: “Chúng ta bị giải vào đây vì số bạc đã để lại trong bao chúng ta lần thứ nhất. Ông ấy muốn tấn công chúng ta, đàn áp chúng ta, bắt chúng ta làm nô lệ và cướp lừa của chúng ta.”
Vậy họ đến gần quản gia của Giô-sép và thưa với ông tại ngoài cửa: “Thưa chúa, chúng tôi đã đến đây lần thứ nhất để mua lương thực. Nhưng khi đến quán trọ, chúng tôi dỡ các bao ra thì đều thấy số bạc để nơi miệng bao mình cân nặng đúng y như cũ. Đây chúng tôi có mang theo số bạc đó. Chúng tôi cũng mang thêm số bạc để mua lương thực nữa, không biết ai để bạc đó trong bao chúng tôi.”
Quản gia đáp: “Mọi việc đều tốt cả. Đừng sợ chi! Đức Chúa Trời của các anh và Đức Chúa Trời của thân phụ các anh đã để bảo vật trong bao các anh. Còn bạc các anh tôi đã nhận đủ.” Rồi quản gia đưa Si-mê-ôn đến cùng anh em.
Quản gia đưa các anh em vào nhà Giô-sép, đem nước cho họ rửa chân và đem cỏ cho lừa ăn. Các anh em sắp xếp tặng phẩm, chờ đợi trưa Giô-sép về vì nghe rằng sẽ phải ăn trưa tại đây.
Khi Giô-sép về đến nhà, anh em dâng cho ông các tặng phẩm họ đã đem đến rồi sấp mình xuống đất trước mặt ông. Giô-sép chào hỏi họ và tiếp: “Vị cha già các ngươi từng nói đến có mạnh giỏi không? Cụ còn sống không?”
Họ đáp: “Kẻ tôi tớ chúa là cha chúng tôi vẫn còn sống và mạnh khỏe.” Họ lại cúi đầu sấp mình xuống đất.
Ngước mắt nhìn, Giô-sép thấy Bên-gia-min em ruột mình, con của mẹ mình, liền hỏi: “Đó có phải là người em út mà các ngươi đã nói không?” Ông tiếp: “Con ơi, cầu xin Đức Chúa Trời ban ơn cho con!” Khi thấy em mình, Giô-sép rất cảm động nên vội vã bước ra ngoài tìm chỗ để khóc. Ông vào phòng riêng để khóc.
Sau khi rửa mặt, Giô-sép bước ra tự chủ được và ra lệnh: “Dọn ăn đi.”
Người ta dọn cho Giô-sép ăn riêng, còn các anh em cũng ăn riêng và người Ai-cập thường ăn với Giô-sép cũng ăn riêng nữa, vì người Ai-cập ghê tởm người Do Thái nên không thể nào ăn chung được. Các anh em được xếp ngồi trước mặt Giô-sép theo thứ tự tuổi tác từ anh cả đến em út. Họ ngạc nhiên nhìn nhau. Khi dọn các món ăn cho các anh em trước mặt mình, Giô-sép cho Bên-gia-min nhiều gấp năm phần của các người khác. Vậy, họ ăn uống tiệc tùng vui vẻ với Giô-sép.
Các Chén Bạc
Giô-sép ra chỉ thị cho quản gia: “Những người đó chở được bao nhiêu thì hãy đổ đầy lương thực trong bao họ bấy nhiêu, rồi để bạc của mỗi người lại trong bao của họ. Cũng hãy để cái chén bạc của ta nơi miệng bao chung với số bạc mua lúa của người em út.” Quản gia vâng lời làm mọi điều Giô-sép căn dặn.
Hôm sau trời vừa sáng họ cho các người đó cưỡi lừa ra đi. Họ ra khỏi thành chưa xa, Giô-sép bảo quản gia: “Hãy đuổi theo những người đó, khi bắt kịp thì nói: ‘Tại sao các ngươi lấy oán trả ơn? Phải chăng đây là cái chén mà chủ ta thường dùng để uống rượu và bói toán? Các ngươi đã làm một việc gian ác!’ ”
Khi bắt kịp, quản gia lặp lại những lời đó. Nhưng họ đáp: “Tại sao ngài trách chúng tôi như thế? Chẳng bao giờ các tôi tớ ngài làm như thế cả. Chúng tôi đã mang cho ngài số bạc tìm được trong miệng bao từ xứ Ca-na-an xuống đây. Lẽ nào chúng tôi lại ăn cắp bạc hoặc vàng trong nhà chủ ngài sao? Nếu người ta tìm được cái chén ấy trong bất cứ người nào trong vòng chúng tôi là tôi tớ ngài, thì người đó phải chết còn chúng tôi xin làm nô lệ cho ngài.”
Quản gia đáp: “Được, hãy làm như điều các ngươi nói. Ta tìm được cái chén ấy nơi ai thì người đó sẽ làm nô lệ cho ta; còn các ngươi không có gì đáng trách.”
Mỗi người vội vã hạ bao mình xuống đất và mở ra. Quản gia bắt đầu lục từ người anh cả đến người em út, và tìm được cái chén trong bao của Bên-gia-min. Họ liền xé áo mình, mỗi người chất lại bao lúa trên lừa mình rồi cùng quay lại thành.
Giô-sép vẫn còn ở nhà khi Giu-đa và các anh em bước vào. Họ sấp mình xuống đất trước mặt ông. Giô-sép trách: “Các ngươi làm chi vậy! Các ngươi không biết một người như ta có tài bói sao?”
Giu-đa đáp: “Chúng tôi sẽ thưa với chúa làm sao, trình bày làm sao, biện minh làm sao? Đức Chúa Trời đã khám phá tội ác của chúng tôi rồi. Bây giờ chúng tôi xin làm nô lệ cho chúa. Tất cả chúng tôi lẫn người đã bị bắt quả tang có chén.”
Nhưng Giô-sép đáp: “Ta chẳng bao giờ muốn làm điều như thế. Chỉ kẻ nào bị bắt được quả tang có chén mới làm nô lệ cho ta, còn các ngươi cứ về nhà cha mình bình an.”
Giu-đa tiến lên gần Giô-sép mà nói: “Thưa chúa, xin cho phép kẻ tôi tớ chúa được thưa một lời với chúa. Xin đừng nổi giận cùng kẻ tôi tớ chúa dù chúa ngang vai với Pha-ra-ôn. Chúa tôi đã hỏi các tôi tớ chúa: ‘Các ngươi còn có cha hay anh em nào không?’ Chúng tôi đã thưa: ‘Chúng tôi còn cha già và một đứa em út sinh ra trong lúc người đã tuổi cao tác lớn. Anh ruột nó đã chết, trong các con của mẹ nó chỉ còn một mình nó và cha thương nó lắm.’
Lúc ấy chúa bảo: ‘Hãy đưa nó xuống với ta để ta được thấy tận mắt.’ Chúng tôi đã thưa với chúa: ‘Đứa trẻ không thể nào lìa cha được; nếu nó rời cha thì cha sẽ chết.’ Nhưng chúa lại dạy: ‘Nếu em út các ngươi không xuống với các ngươi thì các ngươi chẳng bao giờ được thấy mặt ta nữa.’ Nên khi chúng tôi quay về nơi kẻ tôi tớ chúa là cha tôi, chúng tôi có thuật lại cho người nghe lời chúa dạy.
Sau đó cha chúng tôi bảo: ‘Các con hãy trở xuống để mua ít lương thực.’ Chúng tôi thưa lại: ‘Không thể nào được, chỉ khi nào em út đi với chúng con thì chúng con mới xuống đó được. Còn không, chúng con chẳng bao giờ được thấy lại mặt người đó.’
Kẻ tôi tớ chúa là cha tôi đáp: ‘Các con biết vợ ta sinh cho ta hai đứa con trai. Một đứa đã biệt tích nên ta nói chắc nó bị thú dữ xé xác rồi; vì từ đó ta chẳng bao giờ thấy nó nữa. Nếu các con cũng đem đứa này xa cha và nếu có điều không may xảy đến cho nó, thì các con sẽ làm cho đầu bạc này đau lòng xót dạ mà xuống mồ.’
Bây giờ, nếu em út không theo chúng tôi trở về với kẻ tôi tớ chúa là cha tôi, vì cha tôi đã khắng khít với em út tôi là thế, nếu bây giờ thấy đứa trẻ không còn đó nữa chắc người sẽ chết, và các tôi tớ chúa sẽ làm cho đầu bạc của cha chúng tôi đau lòng xót dạ xuống mồ. Vì kẻ tôi tớ này của chúa đã bảo đảm an ninh cho em út trước mặt cha. ‘Nếu con không đem em con về cho cha thì con sẽ mang tội cùng cha suốt đời.’
Vậy bây giờ xin cho tôi làm nô lệ thế cho đứa trẻ và cho đứa trẻ quay về với các anh nó. Nếu đứa trẻ không theo tôi, làm sao tôi có thể quay về với cha tôi? Không! tôi không nỡ nào chứng kiến cảnh đau lòng xót dạ của cha tôi đâu!”
Giô-sép Tỏ Bầy Tâm Sự
Lúc ấy Giô-sép không còn tự chủ được nữa trước mặt tất cả những người phụ tá, nên ông thét lên: “Mọi người phải rời đây ngay!” Như thế không còn người nào tại đó với Giô-sép khi ông tiết lộ danh tánh mình cho các anh em. Ông khóc lớn đến nỗi người Ai-cập nghe và triều đình Pha-ra-ôn cũng nghe nữa.
Giô-sép bảo các anh em: “Tôi là Giô-sép, Cha tôi còn sống không?” Trước mặt Giô-sép, các anh em quá hoảng sợ nên không đáp lời được.
Ông tiếp: “Mời các anh lại gần tôi.” Họ lại gần, ông nói: “Tôi là Giô-sép, em các anh, đã bị các anh bán đem qua Ai-cập. Bây giờ xin đừng khổ não, cũng đừng tự trách mình về việc bán tôi qua đây, vì nhằm mục đích bảo tồn mạng sống mà CHÚA sai tôi đến đây trước các anh. Đã hai năm qua trên mặt đất có nạn đói kém, lại còn năm năm nữa không thể nào cày cấy hay gặt hái gì được cả. Nhưng Đức Chúa Trời sai tôi đi trước các anh để bảo tồn dòng dõi các anh trên mặt đất và để cứu mạng sống các anh bằng một cuộc giải cứu vĩ đại.
Vậy, đó không phải là các anh, nhưng chính CHÚA sai tôi đến đây. Ngài đã làm cho tôi thành như cha của Pha-ra-ôn, chủ tể của cả hoàng gia và là tể tướng cả nước Ai-cập. Bây giờ xin các anh hãy vội vã về với cha tôi và thưa với người: Đây là lời Giô-sép thưa với cha. Đức Chúa Trời đã lập con làm chủ tể cả nước Ai-cập. Kính mời cha xuống đây với con đừng trì hoãn. Cha sẽ sống tại vùng Gô-sen và ở gần con. Cha, các con và các cháu của cha, các bầy bò, bầy chiên và tất cả tài sản của cha. Con sẽ cung cấp mọi sự cho cha tại đó vì vẫn còn năm năm đói kém nữa. Nếu không, cha và nhà cha cùng tất cả những gì thuộc về cha sẽ bị thiệt hại.
Các anh có thể thấy tận mắt, cũng như em tôi là Bên-gia-min rằng chính tôi đang nói chuyện với các anh em. Xin thuật lại cho cha tôi về tất cả vinh dự tôi hưởng được tại xứ Ai-cập và tất cả những gì anh em thấy, rồi gấp rút đưa cha tôi xuống đây.”
Giô-sép ôm choàng lấy Bên-gia-min em mình mà khóc. Bên-gia-min cũng ôm anh mình mà khóc. Giô-sép cũng hôn các anh mà khóc với họ. Sau đó các anh em chuyện trò với Giô-sép.
Có tin tức loan truyền đến cung điện Pha-ra-ôn rằng: “Các anh em Giô-sép đã đến.” Pha-ra-ôn và tất cả triều thần đều vui thỏa. Pha-ra-ôn bảo Giô-sép: “Hãy nói với các anh em ngươi và bảo họ điều này. Hãy chất hành lý lên lừa và quay về xứ Ca-na-an, rồi đưa cha các ngươi và gia đình các ngươi xuống với ta. Ta sẽ ban cho các ngươi vùng đất tốt nhứt của Ai-cập, và các ngươi sẽ hưởng mầu mỡ của đất đai.
Ngươi cũng truyền lệnh cho họ làm điều này: hãy lấy một số xe từ Ai-cập về cho con cái và vợ các ngươi và đưa cha các ngươi xuống đây. Đừng tiếc tài sản mình vì những gì quý nhất trong cả nước Ai-cập sẽ thuộc về các ngươi.”
Các con trai của Y-sơ-ra-ên thực thi điều đó. Giô-sép vâng mạng Pha-ra-ôn cho các anh em mình xe cộ và lương thực đi đường. Ông tặng mỗi anh em một bộ y phục mới, nhưng cho Bên-gia-min ba trăm miếng bạc và năm bộ quần áo. Giô-sép gửi về cho cha các thứ sau đây: muời con lừa đực chở đầy phẩm vật tốt nhứt của Ai-cập và muời con lừa cái chở đầy lúa mì, bánh mì, và lương thực để cha dùng lúc đi đường. Vậy Giô-sép đưa các anh em mình lên đường. Trước khi họ ra đi, ông còn căn dặn: “Xin anh em đừng cãi nhau dọc đường.”
Vậy họ từ xứ Ai-cập trở lên xứ Ca-na-an, về với Gia-cốp, cha mình. Họ thưa với cha: “Giô-sép hãy còn sống. Thật ra Giô-sép đang tể trị cả nước Ai-cập.” Gia-cốp sững sờ không tin lời họ nói. Nhưng khi các con thuật lại mọi lời Giô-sép đã nói và khi Gia-cốp thấy các cỗ xe mà Giô-sép gửi lên để rước cha xuống Ai-cập thì tâm thần người tỉnh lại. Y-sơ-ra-ên nói: “Bây giờ ta mới tin! Giô-sép con trai ta hãy còn sống; ta sẽ đi thăm nó trước khi ta qua đời.”
Gia-cốp Xuống Ai-cập
Vậy Y-sơ-ra-ên ra đi đem theo tất cả tài sản mình. Đến Bê-e Sê-ba, người dâng các sinh tế cho Đức Chúa Trời của cha mình là Y-sác. Đức Chúa Trời phán bảo Y-sơ-ra-ên trong một khải tượng vào ban đêm: “Gia-cốp, Gia-cốp ơi!”
Người đáp: “Có con đây.”
Đức Chúa Trời phán: “Ta là Đức Chúa Trời của cha con. Con đừng ngại xuống Ai-cập, vì tại đó ta sẽ làm cho con thành một dân tộc lớn. Ta sẽ xuống Ai-cập với con và chắc chắn sẽ đem con về. Chính bàn tay Giô-sép sẽ vuốt mắt con.”
Gia-cốp rời khỏi Bê-e Sê-ba. Các con trai Y-sơ-ra-ên đưa Gia-cốp, cha mình, các con cái mình và vợ mình lên các cỗ xe mà Pha-ra-ôn đã gửi lên để chuyên chở. Họ cũng đem theo gia súc và của cải mình đã gây dựng tại Ca-na-an. Gia-cốp và tất cả con cháu mình đều xuống Ai-cập. Người đem theo các con trai và cháu trai cùng các con gái và cháu gái, tức là tất cả con cháu mình.
Đây là tên của con cháu Y-sơ-ra-ên đi xuống Ai-cập:
Ru-bên, con trưởng nam của Gia-cốp.
Các con trai của Ru-bên là
Ê-nót, Pha-lu, Hết-rôn, và Cạt-mi.
Các con trai của Si-mê-ôn là:
Giê-mu-ên, Gia-min, Ô-hát, Gia-kin, Xê-ha, và Sau-lơ, tức là con của người vợ xứ Ca-na-an.
Các con trai của Lê-vi là:
Ghẹt-sôn, Kê-hát và Mê-ra-ri.
Các con trai của Giu-đa là:
Ê-rơ và Ô-nan, Sê-la, Phê-rết, và Xa-rách. Nhưng Ê-rơ và Ô-nan đã thác tại xứ Ca-na-an;
con của Phê-rết là
Hết-rôn và Ha-mun.
Các con trai của Y-sa-ca là:
Thô-la, Phu-va, Gióp và Sim-rôn.
Các con trai của Sa-bu-luân là:
Sê-rết, Ê-lôn, và Gia-lê-ên.
Các con trai và một con gái tên là Đi-na mà Lê-a đã sinh cho Gia-cốp tại xứ Pha-đan A-ram, cùng các cháu tổng cộng là ba mươi ba người.
Các con trai của Gát là:
Xi-phi-ôn, Ha-ghi, Su-ni, Ét-bôn, Ê-ri, A-rô-di, và A-rê-li.
Các con trai của A-se là:
Dim-na, Dích-va, Dích-vi, và Bê-ri-a,
cùng Sê-rách, em gái các người đó.
Con của Bê-ri-a là
Hê-be, và Manh-ki-ên.
Các con trai Xinh-ba sinh cho Gia-cốp, cùng các cháu cộng được mười sáu người. Xinh-ba là đầy tớ gái La-ban đã cho hầu Lê-a, con gái mình.
Các con trai của Ra-chên, vợ Gia-cốp là
Giô-sép, và Bên-gia-min. Giô-sép đã có con tại xứ Ai-cập là Ma-na-se, và Ép-ra-im, mà A-sê-na, con gái của Phô-ti-pha, thầy tế lễ thành Ôn, đã sinh cho người.
Các con trai của Bên-gia-min là
Bê-la, Bê-ka, Ách-bên, Giê-ra, Na-a-man, Ê-bi, Rô-sơ, Mốp-bim, Hốp-bim, và A-rết.
Các con trai Ra-chên sinh cho Gia-cốp, cùng các cháu, tổng cộng là mười bốn người.
Con trai của Đan là:
Hu-sim.
Các con trai của Nép-ta-li là:
Giát-sê-ên, Gu-ni, Dít-se, và Si-lem.
Các con trai Bi-la sinh cho Gia-cốp, cùng các cháu, tổng cộng là bảy người. Bi-la là đầy tớ gái La-ban đã cho theo hầu Ra-chên, con gái mình.
Những người đi xuống Ai-cập với Gia-cốp, tức là con cháu của Gia-cốp, nếu không kể các cô dâu, tổng cộng là sáu mươi sáu người. Con của Giô-sép sinh tại xứ Ai-cập là hai đứa. Vậy, những người thuộc gia đình Gia-cốp đi xuống Ai-cập, cộng tất cả là bảy mươi người.
Gia-cốp sai Giu-đa đi trước để xin chỉ đường vào xứ Gô-sen. Khi họ vào đến xứ Gô-sen, Giô-sép đã chuẩn bị xe sẵn sàng và đến xứ Gô-sen đón Y-sơ-ra-ên, cha mình. Vừa thấy cha, Giô-sép ôm choàng lấy cha mình mà khóc rất lâu.
Y-sơ-ra-ên bảo Giô-sép: “Bây giờ cha sẵn sàng qua đời vì cha được thấy con tận mắt và biết rằng con vẫn còn sống.”
Giô-sép nói với các anh em và những người trong gia đình: “Tôi sẽ lên tâu với Pha-ra-ôn: các anh em tôi và nhà cha tôi trước kia sinh sống tại xứ Ca-na-an, bây giờ đã đến với tôi. Những người đàn ông làm nghề chăn chiên nuôi gia súc, và họ đã đem theo bầy bò, bầy chiên và tất cả của cải mình. Khi Pha-ra-ôn gọi các anh em mà hỏi: các ngươi làm nghề gì? Các anh em phải trả lời: tôi tớ của bệ hạ chăn bầy gia súc từ tuổi thiếu niên như tổ phụ chúng tôi đã làm. Như thế anh em sẽ được vua cho phép định cư trong vùng Gô-sen vì người Ai-cập ghê tởm tất cả những người chăn bày gia súc.”
Giô-sép đi tâu với Pha-ra-ôn: “Thân phụ tôi và các anh em tôi từ xứ Ca-na-an đã xuống đây với bầy bò và bầy chiên của họ cùng với tất cả tài sản và hiện đang ở vùng Gô-sen.” Giô-sép cũng chọn năm anh em và trình diện họ cho Pha-ra-ôn.
Pha-ra-ôn hỏi các anh em: “Các ngươi làm nghề gì?”
Họ đáp: “Các tôi tớ vua làm nghề chăn nuôi gia súc như tổ phụ chúng tôi đã làm.” Họ tâu với vua: “Chúng tôi đến đây để sinh sống một thời gian vì nạn đói ở xứ Ca-na-an thật quá lớn và bầy gia súc của các tôi tớ vua không còn nữa. Bây giờ xin vua cho các tôi tớ vua định cư tại Gô-sen.”
Pha-ra-ôn bảo Giô-sép: “Thân phụ ngươi và anh em ngươi đã đến với ngươi. Đất nước Ai-cập ở trước mặt các ngươi, hãy cho thân phụ ngươi và anh em ngươi định cư tại phần đất đai tốt nhất trong xứ. Hãy để họ ở tại Gô-sen, và ngươi biết ai trong vòng họ có khả năng, hãy đặt người ấy coi sóc bầy gia súc của ta.”
Giô-sép đưa Gia-cốp cha mình vào bệ kiến Pha-ra-ôn. Sau khi được Gia-cốp chúc phước, Pha-ra-ôn hỏi người: “Cụ được bao nhiêu tuổi?”
Gia-cốp thưa với Pha-ra-ôn: “Những năm tôi sống phiêu lưu kéo dài đến một trăm ba mươi năm. Các năm của đời tôi thật ngắn ngủi và nhọc nhằn không được bằng các năm phiêu lưu của thân phụ tôi.” Gia-cốp chúc phước cho Pha-ra-ôn một lần nữa rồi từ biệt nhà vua.
Giô-sép giúp cha và các anh em mình định cư tại Ai-cập và cấp cho họ sản nghiệp tại phần đất tốt nhất trong xứ, trong địa hạt Ram-se, theo lệnh của Pha-ra-ôn. Giô-sép cũng cung cấp thực phẩm cho cha và các anh em mình, cùng tất cả những người ở trong nhà cha mình, kể cả số trẻ em.
Giô-sép Và Nạn Đói
Tuy nhiên khắp cả vùng đó không có lương thực vì nạn đói quá lớn. Cả Ai-cập lẫn Ca-na-an đều điêu tàn vì nạn đói thảm khốc. Giô-sép thu hết tiền bạc trong xứ Ai-cập và trong xứ Ca-na-an tức là số tiền dân chúng mua lúa rồi chứa tiền bạc vào kho của Pha-ra-ôn. Khi tiền bạc trong xứ Ai-cập và xứ Ca-na-an đã hết, toàn thể dân Ai-cập kéo đến với Giô-sép mà yêu cầu: “Xin cấp lương thực cho chúng tôi; không lẽ vì hết tiền mà chúng tôi phải chết đói trước mặt ngài sao?”
Giô-sép đáp: “Nếu hết tiền bạc thì giao gia súc các ngươi cho ta, ta sẽ cấp phát lương thực đổi lại.” Dân dẫn các bầy gia súc lại cho Giô-sép. Giô-sép cấp phát lương thực đổi lấy ngựa, bầy chiên, bầy bò và lừa. Năm đó Giô-sép thu các bầy gia súc của họ mà đánh đổi bằng lương thực.
Hết năm ấy, qua năm sau dân chúng lại kéo đến cùng Giô-sép trình bày: “Chúng tôi không giấu chi ngài: tiền bạc hết sạch, bầy gia súc đã giao cho ngài. Bây giờ chỉ còn bản thân chúng tôi và đất ruộng. Không lẽ chúng tôi phải gầy mòn và đất ruộng phải điêu tàn trước mặt ngài hay sao? Xin hãy lấy lương thực đánh đổi chúng tôi và đất ruộng. Vậy chúng tôi và đất ruộng sẽ làm nô lệ cho Pha-ra-ôn. Xin hãy cấp hạt giống cho chúng tôi gieo để chúng tôi được sống, khỏi bị chết và đất đai không bị bỏ hoang.”
Giô-sép mua tất cả ruộng đất trong xứ Ai-cập cho Pha-ra-ôn. Vì đói kém ngặt nghèo, nên tất cả dân Ai-cập đều đem bán ruộng của mình; vì thế nên tất cả ruộng đất đều thuộc về Pha-ra-ôn. Người Ai-cập trở thành nô lệ khắp đất nước. Tuy nhiên, Giô-sép không mua đất đai của các thầy tế lễ vì họ được lãnh một phần lương thực như Pha-ra-ôn đã ấn định và đủ ăn nhờ phần lương thực do Pha-ra-ôn cấp phát, vì thế họ không bán đất đai của mình.
Giô-sép nói với dân Ai-cập: “Hôm nay ta đã mua các ngươi cùng với đất ruộng các ngươi cho Pha-ra-ôn; đây là hạt giống để các ngươi trồng tỉa. Đến mùa gặt hái, các ngươi hãy đem một phần năm hoa lợi cho Pha-ra-ôn. Các ngươi được giữ bốn phần năm kia làm hạt giống cho đồng ruộng, làm lương thực cho các ngươi, con cái các ngươi và cả nhà các ngươi.”
Họ đáp: “Ngài đã cứu mạng chúng tôi! Nguyện chúng tôi được ơn trước mặt ngài thì chúng tôi sẽ làm đầy tớ cho Pha-ra-ôn.”
Vậy Giô-sép đặt luật này về đất ruộng trong nước Ai-cập hãy còn hiệu lực đến ngày nay: một phần năm hoa lợi thuộc về Pha-ra-ôn, chỉ có đất ruộng của các thầy tế lễ không thuộc về Pha-ra-ôn mà thôi.
Dân Y-sơ-ra-ên định cư tại Ai-cập trong vùng Gô-sen. Họ mua sản nghiệp trong vùng ấy; họ sinh sôi nảy nở và gia tăng rất nhiều.
Gia-cốp sống tại Ai-cập mười bảy năm, hưởng thọ được một trăm bốn mươi bảy tuổi. Đến lúc gần qua đời, Y-sơ-ra-ên cho gọi con trai mình là Giô-sép và bảo: “Nếu cha được ơn trước mặt con, hãy đặt bàn tay con trên đùi cha và hứa với cha rằng con sẽ xử sự cách nhân từ và thành tín với cha. Đừng an táng cha tại Ai-cập. Nhưng khi cha về cùng tổ phụ, con hãy đem cha ra khỏi Ai-cập và an táng cha tại mộ địa của các tổ phụ.”
Giô-sép hứa: “Con sẽ làm điều cha dạy.”
Gia-cốp bảo: “Con hãy thề đi.” Giô-sép liền thề với cha. Y-sơ-ra-ên quỳ nơi đầu giường mà thờ lạy.
Ma-na-se Và Ép-ra-im
Sau các việc này có người báo tin cho Giô-sép: “Thân phụ ông lâm bịnh.” Giô-sép đem hai con trai là Ma-na-se và Ép-ra-im theo mình. Khi Gia-cốp nghe tin: “Giô-sép, con trai cụ đến thăm cụ.” Gia-cốp thu hết sức lực và ngồi dậy trên giường.
Gia-cốp bảo Giô-sép: “Đức Chúa Trời toàn năng đã hiện ra gặp cha tại Lu-xơ trong xứ Ca-na-an và tại đó Ngài ban phước cho ta và bảo: ‘Ta sẽ làm cho con sinh sản và gia tăng rất nhiều. Ta sẽ khiến con trở thành một cộng đồng của nhiều dân tộc, và ta sẽ ban cho dòng dõi con xứ này làm sản nghiệp đời đời.’
Bây giờ hai đứa con trai con sinh ra tại Ai-cập trước khi cha đến cũng được kể là thuộc về cha; Ép-ra-im và Ma-na-se sẽ thuộc về cha như Ru-bên và Si-mê-ôn. Những con cái con sinh sau hai đứa ấy sẽ thuộc về con; chúng sẽ hưởng cơ nghiệp dưới danh nghĩa của anh em chúng. Khi cha ở Pha-đan quay về, Ra-chên đã qua đời dọc đường gần Ê-phơ-rát; cha chôn mẹ con bên đường đi Ê-phơ-rát (tức là Bết-lê-hem).”
Khi Y-sơ-ra-ên thấy các con trai của Giô-sép liền hỏi: “Ai đây?”
Giô-sép thưa: “Đó là những đứa con Đức Chúa Trời ban cho con tại đây.” Y-sơ-ra-ên bảo: “Con hãy đem chúng đến với cha để cha chúc phước cho chúng.”
Cặp mắt Y-sơ-ra-ên đã làng vì tuổi cao không thấy rõ được. Giô-sép đưa hai con đến gần cha. Ông ôm và hôn chúng.
Y-sơ-ra-ên bảo Giô-sép: “Cha tưởng sẽ chẳng bao giờ gặp mặt con lần nữa thế mà bây giờ Đức Chúa Trời lại cho cha thấy con cái của con.”
Giô-sép đỡ hai con ra khỏi đầu gối của cha mình rồi sấp mặt xuống đất. Giô-sép đưa hai con đến sát cha mình. Tay hữu Giô-sép dẫn Ép-ra-im qua phía tả của cha, và tay tả dẫn Ma-na-se qua phía hữu. Y-sơ-ra-ên đưa tay phải ra đặt trên đầu Ép-ra-im là đứa em còn bàn tay trái lại đưa tréo qua đặt lên đầu Ma-na-se, dù Ma-na-se là con trưởng.
Y-sơ-ra-ên chúc phước cho Giô-sép:
“Cầu xin Đức Chúa Trời của tổ phụ tôi là
Áp-ra-ham và Y-sác,
Đức Chúa Trời là Đấng chăn giữ tôi
Suốt đời cho đến ngày nay,
Thiên sứ đã giải cứu tôi khỏi mọi tai họa,
Hãy ban phước cho hai đứa con trai này.
Cầu cho chúng được gọi bằng tên tôi
Và tên của tổ phụ tôi là Áp-ra-ham và Y-sác;
Cầu cho chúng sinh sôi nhân lên nhiều trên mặt đất.”
Khi Giô-sép thấy cha mình đặt tay hữu trên đầu Ép-ra-im thì không bằng lòng nên nắm bàn tay cha đang để trên đầu Ép-ra-im mà chuyển qua đầu Ma-na-se. Giô-sép thưa với cha: “Thưa cha, không; đứa này mới là con trưởng, xin cha đặt tay hữu trên đầu nó.”
Nhưng cha người không chịu mà nói: “Cha biết, con ơi, nó cũng sẽ trở nên một dân và nó cũng trở thành vĩ đại. Tuy nhiên em nó sẽ vĩ đại hơn nó và dòng dõi của em nó sẽ trở nên nhiều dân tộc.” Hôm ấy Gia-cốp chúc phước cho chúng rằng:
“Dân Y-sơ-ra-ên sẽ nhân danh các cháu mà chúc phước lành:
Cầu xin Đức Chúa Trời làm cho ngươi như Ép-ra-im và Ma-na-se.”
Như thế Gia-cốp đặt Ép-ra-im trước Ma-na-se.
Y-sơ-ra-ên lại bảo Giô-sép: “Cha gần qua đời nhưng Đức Chúa Trời sẽ ở với các con và đem các con trở về xứ của tổ phụ các con. Riêng phần con, ta cho con dãy đất mà ta đã dùng cung kiếm đoạt lấy của dân A-mô-rít vì con trổi hơn các anh em con.”
Gia-cốp Chúc Phước Cho Các Con
Gia-cốp triệu tập các con và bảo: “Hãy tập hợp quanh cha để cha nói cho các con biết những gì sẽ xảy đến cho các con trong tương lai.
Hỡi các con trai Gia-cốp, hãy tập họp mà nghe.
Hãy nghe lời của Y-sơ-ra-ên, cha các con:
Ru-bên, con trưởng nam của cha;
Sức mạnh và dấu hiệu đầu tiên của năng lực cha.
Con được vinh dự cao cả và quyền năng tuyệt hảo;
Con hỗn loạn như nước nên sẽ chẳng còn trổi hơn ai;
Vì con đã lên giường cha,
Lên chõng cha mà làm hoen ố.
Si-mê-ôn và Lê-vi là anh em ruột;
Lưỡi gươm của chúng là khí giới tàn bạo.
Cầu cho tâm hồn cha đừng tham gia mưu nghị của chúng.
Vinh quang cha không hợp cùng phe chúng.
Vì chúng đã giết người trong cơn giận dữ;
Và cắt gân chân bò đực theo sở thích,
Cơn giận chúng đáng rủa sả vì thật hung tàn;
Thạnh nộ chúng thật dữ dằn.
Ta sẽ làm cho chúng tản lạc trong nhà Gia-cốp,
Và phân tán chúng giữa Y-sơ-ra-ên.
Giu-đa ơi, các anh em sẽ khen ngợi con.
Tay con sẽ nắm cổ quân thù;
Các con trai cha sẽ cúi đầu trước mặt con.
Giu-đa ơi, con là một sư tử tơ.
Con ta ơi, con bắt được mồi rồi quay về,
Nó thu gối nằm xuống như sư tử đực,
Như sư tử cái, ai dám chọc nó?
Cây trượng sẽ không rời khỏi Giu-đa;
Gậy chỉ huy cũng không ra khỏi hai chân nó,
Cho đến khi người đến Si-lô,
Và các dân tộc vâng phục người.
Người về buộc con lừa mình vào cây nho,
Và lừa con mình vào cành tươi tốt nhất;
Người sẽ giặt y phục mình trong rượu nho,
Và áo dài mình trong huyết nho.
Mắt người đậm hơn rượu nho,
Và răng người trắng hơn sữa.
Sa-bu-luân sẽ sống ở miền duyên hải,
Và trở thành nơi các tàu ẩn trú.
Bờ cõi người chạy hướng Si-đôn.
Y-sa-ca là một con lừa mạnh mẽ,
Nằm xuống giữa chuồng.
Khi người thấy nơi mình nghỉ ngơi thật thoải mái,
Và đất đai thật tốt đẹp;
Người sẽ ghé vai mang gánh nặng,
Và chịu làm sưu dịch.
Đan sẽ xét xử dân tộc mình.
Như các bộ tộc khác của Y-sơ-ra-ên.
Đan sẽ là con rắn nằm bên đường;
Con rắn hổ nằm dọc đường mòn,
Cắn gót chân ngựa
Làm người cưỡi té ngửa ra sau.
Lạy CHÚA, con trông mong sự giải cứu của Ngài!
Gát sẽ bị một nhóm người xông đánh,
Nhưng người sẽ phản công và đuổi theo chúng.
A-se có thực phẩm dồi dào,
Cung cấp cao lương mỹ vị cho nhà vua.
Nép-ta-li là một con sơn dương được phóng thích,
Nói những lời văn hoa.
Giô-sép là một cây nho sai trái;
Một cây nho trồng gần suối nước,
Nhánh leo lên tường.
Các xạ thủ dữ dội tấn công người,
Bắn tên vào người cách thù hận.
Nhưng nhờ tay Đấng Toàn Năng của Gia-cốp,
Nhờ Đấng chăn chiên, vầng đá của Y-sơ-ra-ên,
Nên cung người vẫn vững chắc
Và cánh tay người vẫn mạnh mẽ.
Nhờ Đức Chúa Trời của cha giúp đỡ con,
Nhờ Đấng Toàn Năng ban phước cho con,
Với phước lành từ các từng trời sa xuống,
Và phước lành từ vực thẳm dâng lên,
Phước lành của vú và dạ con của mẹ,
Phước lành cha chúc cho con,
Lớn hơn các phước lành của núi cổ
Và của đồi xưa.
Nguyện các phước ấy ở trên đầu của Giô-sép,
Nơi trán của ông hoàng giữa các anh em mình.
Bên-gia-min là một con chó sói ưa cấu xé.
Buổi sáng đi cắn nuốt mồi;
Buổi tối phân chia mồi cướp được.”
Các người đó là mười hai tộc trưởng của Y-sơ-ra-ên, và đó là những lời cha họ đã nói khi chúc phước cho họ, mỗi người được một lời chúc thích hợp cho mình.
Gia-cốp Qua Đời
Gia-cốp ra lệnh cho các con: “Cha sắp được tiếp về với tổ tông. Các con hãy chôn cha chung với các tổ phụ nơi hang đá trong cánh đồng Ếp-rôn, người Hê-tít, tức hang đá trong đồng ruộng của Mặc-bê-la, gần Mam-rê trong xứ Ca-na-an, mà Áp-ra-ham đã mua của Hếp-rôn, người Hê-tít làm mộ địa cùng với cả cánh đồng. Áp-ra-ham và Sa-ra, vợ người đã được an táng tại đó. Y-sác và Rê-bê-ca, vợ người cũng được an táng nơi này. Cha cũng đã chôn Lê-a tại đó.” Đồng ruộng và hang đá ở đó đã được mua của người Hếch.
Sau khi trối xong những lời đó cho các con trai, Gia-cốp co chân mình lên giường rồi tắt hơi và được rước về với tổ tông.
Giô-sép Khóc Gia-cốp
Giô-sép buông mình trên thi hài cha mà khóc và hôn người. Rồi Giô-sép ra lệnh cho các thầy thuốc đang phục vụ mình phải ướp thuốc thơm cho xác Y-sơ-ra-ên, cha mình; các thầy thuốc liền ướp thuốc thơm cho thi hài suốt bốn mươi ngày (vì đó là thời hạn ướp thuốc thơm cho xác chết). Dân Ai-cập khóc Gia-cốp bảy mươi ngày. Khi các ngày than khóc đã qua, Giô-sép thưa với triều đình Pha-ra-ôn: “Nếu tôi được ơn trước mặt các quan, xin hãy tâu giùm lời này lên Pha-ra-ôn: Thân phụ tôi có bảo tôi thề: Ta sắp qua đời; con hãy chôn ta trong ngôi mộ ta đào sẵn ở xứ Ca-na-an. Bây giờ xin hãy cho phép tôi lên xứ ấy để chôn cha tôi rồi tôi sẽ trở về.”
Pha-ra-ôn bảo: “Ngươi cứ đi lên chôn cha ngươi như lời người đã bảo ngươi thề đó.”
Vậy Giô-sép đi lên chôn cha mình. Tất cả triều thần của Pha-ra-ôn cũng đi theo, các quan lớn trong triều và những người cao trọng của Ai-cập, toàn thể gia đình Giô-sép và các anh em mình và gia nhân quyến thuộc của nhà cha người trong khắp xứ Gô-sen, chỉ còn trẻ con với các bày bò, bày chiên ở lại mà thôi. Các xe ngựa chiến và các đội kỵ binh cũng cùng đi theo Giô-sép. Thật là một đoàn người rất đông đảo.
Khi đến sân đạp lúa của A-tát, gần sông Giô-đanh, họ lớn tiếng kêu la và khóc than cay đắng. Tại đây Giô-sép cử hành tang lễ cho cha mình suốt bảy ngày. Dân Ca-na-an, tức là người bản xứ, thấy tang lễ tại sân đạp lúa của A-tát thì nói: “Người Ai-cập cử hành tang lễ thật long trọng.” Vì thế người ta gọi địa điểm này gần bên sông Giô-đanh là A-bên-Mích-ra-im.
Các con trai Gia-cốp làm theo điều cha mình truyền bảo: Họ đưa thi hài người về xứ Ca-na-an và an táng người trong hang đá tại cánh đồng Mặc-bê-la gần Mam-rê. Áp-ra-ham đã mua hang đá ấy cùng với cánh đồng của Hếp-rôn, người Hê-tít làm mộ địa. Sau khi an táng cha mình, Giô-sép quay về Ai-cập với các anh em và tất cả những người đã theo ông dự tang lễ.
Giô-sép Trấn An Các Anh
Các anh của Giô-sép thấy cha mình đã mất thì nói: “Nếu Giô-sép giữ mối căm hờn và báo trả chúng ta về các việc ác chúng ta đã làm cho nó thì sao?” Họ sai người thưa với Giô-sép: “Trước khi qua đời cha có dặn rằng: ‘Các con hãy nói với Giô-sép: Cha xin con hãy tha thứ tội ác của các anh con và những tội họ đã phạm khi đối xử tàn tệ với con. Bây giờ xin con hãy tha thứ tội lỗi cho các đầy tớ Đức Chúa Trời của cha.’ ” Nghe lời ấy Giô-sép khóc.
Lúc ấy các anh Giô-sép cũng đến quỳ mọp trước mặt người mà nói: “Các anh đây là nô lệ của em đó.”
Nhưng Giô-sép đáp: “Xin các anh đừng sợ. Tôi đâu dám thay thế Đức Chúa Trời! Các anh có ý làm hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại dụng ý làm điều ích lợi để hoàn thành mọi việc đã qua, tức là cứu mạng sống của nhiều người. Vậy xin các anh đừng sợ. Tôi sẽ cấp dưỡng cho các anh và con cái các anh.” Giô-sép trấn an các anh và nói chuyện dịu dàng với họ.
Giô-sép Qua Đời
Giô-sép cùng gia đình mình cư trú tại nước Ai-cập. Người hưởng thọ một trăm mười tuổi. Thấy được con cháu Ép-ra-im đến đời thứ ba, và nâng niu trên đầu gối mình các con của Ma-ki (Con trai Ma-na-se) khi chúng mới sinh ra.
Giô-sép bày tỏ cho các anh em: “Tôi sắp qua đời, nhưng chắc chắn Đức Chúa Trời sẽ đến cứu giúp các anh em và đưa các anh em ra khỏi xứ này để quay về xứ mà Ngài đã thề ban cho Áp-ra-ham, Y-sác và Gia-cốp.” Giô-sép bảo các con trai Y-sơ-ra-ên thề rằng: “Chắc chắn Đức Chúa Trời sẽ đến cứu giúp anh em; lúc ấy anh em phải dời hài cốt tôi ra khỏi nơi này.”
Vậy, Giô-sép qua đời lúc được một trăm mười tuổi. Người ta lấy thuốc thơm ướp xác người rồi liệm trong một chiếc quan tài tại Ai-cập.
1
The Creation of the World In the beginning God created the heavens and the earth.
Now the earth was without shape and empty, and darkness was over the surface of the watery deep, but the Spirit of God was moving over the surface of the water.
God said,“Let there be light.” And there was light!
God saw that the light was good, so God separated the light from the darkness.
God called the light“day” and the darkness“night.” There was evening, and there was morning, marking the first day.
God said,“Let there be an expanse in the midst of the waters and let it separate water from water.”
So God made the expanse and separated the water under the expanse from the water above it. It was so.
God called the expanse“sky.” There was evening, and there was morning, a second day.
God said,“Let the water under the sky be gathered to one place and let dry ground appear.” It was so.
God called the dry ground“land” and the gathered waters he called“seas.” God saw that it was good.
God said,“Let the land produce vegetation: plants yielding seeds and trees on the land bearing fruit with seed in it, according to their kinds.” It was so.
The land produced vegetation– plants yielding seeds according to their kinds, and trees bearing fruit with seed in it according to their kinds. God saw that it was good.
There was evening, and there was morning, a third day.
God said,“Let there be lights in the expanse of the sky to separate the day from the night, and let them be signs to indicate seasons and days and years,
and let them serve as lights in the expanse of the sky to give light on the earth.” It was so.
God made two great lights– the greater light to rule over the day and the lesser light to rule over the night. He made the stars also.
God placed the lights in the expanse of the sky to shine on the earth,
to preside over the day and the night, and to separate the light from the darkness. God saw that it was good.
There was evening, and there was morning, a fourth day.
God said,“Let the water swarm with swarms of living creatures and let birds fly above the earth across the expanse of the sky.”
God created the great sea creatures and every living and moving thing with which the water swarmed, according to their kinds, and every winged bird according to its kind. God saw that it was good.
God blessed them and said,“Be fruitful and multiply and fill the water in the seas, and let the birds multiply on the earth.”
There was evening, and there was morning, a fifth day.
God said,“Let the land produce living creatures according to their kinds: cattle, creeping things, and wild animals, each according to its kind.” It was so.
God made the wild animals according to their kinds, the cattle according to their kinds, and all the creatures that creep along the ground according to their kinds. God saw that it was good.
Then God said,“Let us make humankind in our image, after our likeness, so they may rule over the fish of the sea and the birds of the air, over the cattle, and over all the earth, and over all the creatures that move on the earth.”
God created humankind in his own image, in the image of God he created them, male and female he created them.
God blessed them and said to them,“Be fruitful and multiply! Fill the earth and subdue it! Rule over the fish of the sea and the birds of the air and every creature that moves on the ground.”
Then God said,“I now give you every seed-bearing plant on the face of the entire earth and every tree that has fruit with seed in it. They will be yours for food.
And to all the animals of the earth, and to every bird of the air, and to all the creatures that move on the ground– everything that has the breath of life in it– I give every green plant for food.” It was so.
God saw all that he had made– and it was very good! There was evening, and there was morning, the sixth day.
2
The heavens and the earth were completed with everything that was in them.
By the seventh day God finished the work that he had been doing, and he ceased on the seventh day all the work that he had been doing.
God blessed the seventh day and made it holy because on it he ceased all the work that he had been doing in creation.
The Creation of Man and Woman This is the account of the heavens and the earth when they were created– when the LORD God made the earth and heavens.
Now no shrub of the field had yet grown on the earth, and no plant of the field had yet sprouted, for the LORD God had not caused it to rain on the earth, and there was no man to cultivate the ground.
Springs would well up from the earth and water the whole surface of the ground.
The LORD God formed the man from the soil of the ground and breathed into his nostrils the breath of life, and the man became a living being.
The LORD God planted an orchard in the east, in Eden; and there he placed the man he had formed.
The LORD God made all kinds of trees grow from the soil, every tree that was pleasing to look at and good for food.(Now the tree of life and the tree of the knowledge of good and evil were in the middle of the orchard.)
Now a river flows from Eden to water the orchard, and from there it divides into four headstreams.
The name of the first is Pishon; it runs through the entire land of Havilah, where there is gold.
(The gold of that land is pure; pearls and lapis lazuli are also there).
The name of the second river is Gihon; it runs through the entire land of Cush.
The name of the third river is Tigris; it runs along the east side of Assyria. The fourth river is the Euphrates.
The LORD God took the man and placed him in the orchard in Eden to care for it and to maintain it.
Then the LORD God commanded the man,“You may freely eat fruit from every tree of the orchard,
but you must not eat from the tree of the knowledge of good and evil, for when you eat from it you will surely die.”
The LORD God said,“It is not good for the man to be alone. I will make a companion for him who corresponds to him.”
The LORD God formed out of the ground every living animal of the field and every bird of the air. He brought them to the man to see what he would name them, and whatever the man called each living creature, that was its name.
So the man named all the animals, the birds of the air, and the living creatures of the field, but for Adam no companion who corresponded to him was found.
So the LORD God caused the man to fall into a deep sleep, and while he was asleep, he took part of the man’s side and closed up the place with flesh.
Then the LORD God made a woman from the part he had taken out of the man, and he brought her to the man.
Then the man said,“This one at last is bone of my bones and flesh of my flesh; this one will be called‘woman,’ for she was taken out of man.”
That is why a man leaves his father and mother and unites with his wife, and they become a new family.
The man and his wife were both naked, but they were not ashamed.
3
The Temptation and the Fall Now the serpent was more shrewd than any of the wild animals that the LORD God had made. He said to the woman,“Is it really true that God said,‘You must not eat from any tree of the orchard’?”
The woman said to the serpent,“We may eat of the fruit from the trees of the orchard;
but concerning the fruit of the tree that is in the middle of the orchard God said,‘You must not eat from it, and you must not touch it, or else you will die.’”
The serpent said to the woman,“Surely you will not die,
for God knows that when you eat from it your eyes will open and you will be like God, knowing good and evil.”
When the woman saw that the tree produced fruit that was good for food, was attractive to the eye, and was desirable for making one wise, she took some of its fruit and ate it. She also gave some of it to her husband who was with her, and he ate it.
Then the eyes of both of them opened, and they knew they were naked; so they sewed fig leaves together and made coverings for themselves.
The Judgment Oracles of God at the Fall Then the man and his wife heard the sound of the LORD God moving about in the orchard at the breezy time of the day, and they hid from the LORD God among the trees of the orchard.
But the LORD God called to the man and said to him,“Where are you?”
The man replied,“I heard you moving about in the orchard, and I was afraid because I was naked, so I hid.”
And the LORD God said,“Who told you that you were naked? Did you eat from the tree that I commanded you not to eat from?”
The man said,“The woman whom you gave me, she gave me some fruit from the tree and I ate it.”
So the LORD God said to the woman,“What is this you have done?” And the woman replied,“The serpent tricked me, and I ate.”
The LORD God said to the serpent,“Because you have done this, cursed are you above all the cattle and all the living creatures of the field! On your belly you will crawl and dust you will eat all the days of your life.
And I will put hostility between you and the woman and between your offspring and her offspring; her offspring will attack your head, and you will attack her offspring’s heel.”
To the woman he said,“I will greatly increase your labor pains; with pain you will give birth to children. You will want to control your husband, but he will dominate you.”
But to Adam he said,“Because you obeyed your wife and ate from the tree about which I commanded you,‘You must not eat from it,’ the ground is cursed because of you; in painful toil you will eat of it all the days of your life.
It will produce thorns and thistles for you, but you will eat the grain of the field.
By the sweat of your brow you will eat food until you return to the ground, for out of it you were taken; for you are dust, and to dust you will return.”
The man named his wife Eve, because she was the mother of all the living.
The LORD God made garments from skin for Adam and his wife, and clothed them.
And the LORD God said,“Now that the man has become like one of us, knowing good and evil, he must not be allowed to stretch out his hand and take also from the tree of life and eat, and live forever.”
So the LORD God expelled him from the orchard in Eden to cultivate the ground from which he had been taken.
When he drove the man out, he placed on the eastern side of the orchard in Eden angelic sentries who used the flame of a whirling sword to guard the way to the tree of life.
4
The Story of Cain and Abel Now the man was intimate with his wife Eve, and she became pregnant and gave birth to Cain. Then she said,“I have created a man just as the LORD did!”
Then she gave birth to his brother Abel. Abel took care of the flocks, while Cain cultivated the ground.
At the designated time Cain brought some of the fruit of the ground for an offering to the LORD.
But Abel brought some of the firstborn of his flock– even the fattest of them. And the LORD was pleased with Abel and his offering,
but with Cain and his offering he was not pleased. So Cain became very angry, and his expression was downcast.
Then the LORD said to Cain,“Why are you angry, and why is your expression downcast?
Is it not true that if you do what is right, you will be fine? But if you do not do what is right, sin is crouching at the door. It desires to dominate you, but you must subdue it.”
Cain said to his brother Abel,“Let’s go out to the field.” While they were in the field, Cain attacked his brother Abel and killed him.
Then the LORD said to Cain,“Where is your brother Abel?” And he replied,“I don’t know! Am I my brother’s guardian?”
But the LORD said,“What have you done? The voice of your brother’s blood is crying out to me from the ground!
So now, you are banished from the ground, which has opened its mouth to receive your brother’s blood from your hand.
When you try to cultivate the ground it will no longer yield its best for you. You will be a homeless wanderer on the earth.”
Then Cain said to the LORD,“My punishment is too great to endure!
Look! You are driving me off the land today, and I must hide from your presence. I will be a homeless wanderer on the earth; whoever finds me will kill me.”
But the LORD said to him,“All right then, if anyone kills Cain, Cain will be avenged seven times as much.” Then the LORD put a special mark on Cain so that no one who found him would strike him down.
So Cain went out from the presence of the LORD and lived in the land of Nod, east of Eden.
The Beginning of Civilization Cain was intimate with his wife, and she became pregnant and gave birth to Enoch. Cain was building a city, and he named the city after his son Enoch.
To Enoch was born Irad, and Irad was the father of Mehujael. Mehujael was the father of Methushael, and Methushael was the father of Lamech.
Lamech took two wives for himself; the name of the first was Adah, and the name of the second was Zillah.
Adah gave birth to Jabal; he was the first of those who live in tents and keep livestock.
The name of his brother was Jubal; he was the first of all who play the harp and the flute.
Now Zillah also gave birth to Tubal-Cain, who heated metal and shaped all kinds of tools made of bronze and iron. The sister of Tubal-Cain was Naamah.
Lamech said to his wives,“Adah and Zillah! Listen to me! You wives of Lamech, hear my words! I have killed a man for wounding me, a young man for hurting me.
If Cain is to be avenged seven times as much, then Lamech seventy-seven times!”
And Adam was intimate with his wife again, and she gave birth to a son. She named him Seth, saying,“God has given me another child in place of Abel because Cain killed him.”
And a son was also born to Seth, whom he named Enosh. At that time people began to worship the LORD.
5
From Adam to Noah This is the record of the family line of Adam.When God created humankind, he made them in the likeness of God.
He created them male and female; when they were created, he blessed them and named them“humankind.”
When Adam had lived 130 years he fathered a son in his own likeness, according to his image, and he named him Seth.
The length of time Adam lived after he became the father of Seth was 800 years; during this time he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Adam was 930 years, and then he died.
When Seth had lived 105 years, he became the father of Enosh.
Seth lived 807 years after he became the father of Enosh, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Seth was 912 years, and then he died.
When Enosh had lived 90 years, he became the father of Kenan.
Enosh lived 815 years after he became the father of Kenan, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Enosh was 905 years, and then he died.
When Kenan had lived 70 years, he became the father of Mahalalel.
Kenan lived 840 years after he became the father of Mahalalel, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Kenan was 910 years, and then he died.
When Mahalalel had lived 65 years, he became the father of Jared.
Mahalalel lived 830 years after he became the father of Jared, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Mahalalel was 895 years, and then he died.
When Jared had lived 162 years, he became the father of Enoch.
Jared lived 800 years after he became the father of Enoch, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Jared was 962 years, and then he died.
When Enoch had lived 65 years, he became the father of Methuselah.
After he became the father of Methuselah, Enoch walked with God for 300 years, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Enoch was 365 years.
Enoch walked with God, and then he disappeared because God took him away.
When Methuselah had lived 187 years, he became the father of Lamech.
Methuselah lived 782 years after he became the father of Lamech, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Methuselah was 969 years, and then he died.
When Lamech had lived 182 years, he had a son.
He named him Noah, saying,“This one will bring us comfort from our labor and from the painful toil of our hands because of the ground that the LORD has cursed.”
Lamech lived 595 years after he became the father of Noah, and he had other sons and daughters.
The entire lifetime of Lamech was 777 years, and then he died.
After Noah was 500 years old, he became the father of Shem, Ham, and Japheth.
6
God’s Grief over Humankind’s Wickedness When humankind began to multiply on the face of the earth, and daughters were born to them,
the sons of God saw that the daughters of humankind were beautiful. Thus they took wives for themselves from any they chose.
So the LORD said,“My Spirit will not remain in humankind indefinitely, since they are mortal. They will remain for 120 more years.”
The Nephilim were on the earth in those days(and also after this) when the sons of God would sleep with the daughters of humankind, who gave birth to their children. They were the mighty heroes of old, the famous men.
But the LORD saw that the wickedness of humankind had become great on the earth. Every inclination of the thoughts of their minds was only evil all the time.
The LORD regretted that he had made humankind on the earth, and he was highly offended.
So the LORD said,“I will wipe humankind, whom I have created, from the face of the earth– everything from humankind to animals, including creatures that move on the ground and birds of the air, for I regret that I have made them.”
But Noah found favor in the sight of the LORD.
The Judgment of the Flood This is the account of Noah. Noah was a godly man; he was blameless among his contemporaries. He walked with God.
Noah had three sons: Shem, Ham, and Japheth.
The earth was ruined in the sight of God; the earth was filled with violence.
God saw the earth, and indeed it was ruined, for all living creatures on the earth were sinful.
So God said to Noah,“I have decided that all living creatures must die, for the earth is filled with violence because of them. Now I am about to destroy them and the earth.
Make for yourself an ark of cypress wood. Make rooms in the ark, and cover it with pitch inside and out.
This is how you should make it: The ark is to be 450 feet long, 75 feet wide, and 45 feet high.
Make a roof for the ark and finish it, leaving 18 inches from the top. Put a door in the side of the ark, and make lower, middle, and upper decks.
I am about to bring floodwaters on the earth to destroy from under the sky all the living creatures that have the breath of life in them. Everything that is on the earth will die,
but I will confirm my covenant with you. You will enter the ark– you, your sons, your wife, and your sons’ wives with you.
You must bring into the ark two of every kind of living creature from all flesh, male and female, to keep them alive with you.
Of the birds after their kinds, and of the cattle after their kinds, and of every creeping thing of the ground after its kind, two of every kind will come to you so you can keep them alive.
And you must take for yourself every kind of food that is eaten, and gather it together. It will be food for you and for them.”
And Noah did all that God commanded him– he did indeed.
7
The LORD said to Noah,“Come into the ark, you and all your household, for I consider you godly among this generation.
You must take with you seven pairs of every kind of clean animal, the male and its mate, two of every kind of unclean animal, the male and its mate,
and also seven pairs of every kind of bird in the sky, male and female, to preserve their offspring on the face of the entire earth.
For in seven days I will cause it to rain on the earth for forty days and forty nights, and I will wipe from the face of the ground every living thing that I have made.”
And Noah did all that the LORD commanded him.
Noah was 600 years old when the floodwaters engulfed the earth.
Noah entered the ark along with his sons, his wife, and his sons’ wives because of the floodwaters.
Pairs of clean animals, of unclean animals, of birds, and of everything that creeps along the ground,
male and female, came into the ark to Noah, just as God had commanded him.
And after seven days the floodwaters engulfed the earth.
In the six hundredth year of Noah’s life, in the second month, on the seventeenth day of the month– on that day all the fountains of the great deep burst open and the floodgates of the heavens were opened.
And the rain fell on the earth forty days and forty nights.
On that very day Noah entered the ark, accompanied by his sons Shem, Ham, and Japheth, along with his wife and his sons’ three wives.
They entered, along with every living creature after its kind, every animal after its kind, every creeping thing that creeps on the earth after its kind, and every bird after its kind, everything with wings.
Pairs of all creatures that have the breath of life came into the ark to Noah.
Those that entered were male and female, just as God commanded him. Then the LORD shut him in.
The flood engulfed the earth for forty days. As the waters increased, they lifted the ark and raised it above the earth.
The waters completely overwhelmed the earth, and the ark floated on the surface of the waters.
The waters completely inundated the earth so that even all the high mountains under the entire sky were covered.
The waters rose more than twenty feet above the mountains.
And all living things that moved on the earth died, including the birds, domestic animals, wild animals, all the creatures that swarm over the earth, and all humankind.
Everything on dry land that had the breath of life in its nostrils died.
So the LORD destroyed every living thing that was on the surface of the ground, including people, animals, creatures that creep along the ground, and birds of the sky. They were wiped off the earth. Only Noah and those who were with him in the ark survived.
The waters prevailed over the earth for 150 days.
8
But God remembered Noah and all the wild animals and domestic animals that were with him in the ark. God caused a wind to blow over the earth and the waters receded.
The fountains of the deep and the floodgates of heaven were closed, and the rain stopped falling from the sky.
The waters kept receding steadily from the earth, so that they had gone down by the end of the 150 days.
On the seventeenth day of the seventh month, the ark came to rest on one of the mountains of Ararat.
The waters kept on receding until the tenth month. On the first day of the tenth month, the tops of the mountains became visible.
At the end of forty days, Noah opened the window he had made in the ark
and sent out a raven; it kept flying back and forth until the waters had dried up on the earth.
Then Noah sent out a dove to see if the waters had receded from the surface of the ground.
The dove could not find a resting place for its feet because water still covered the surface of the entire earth, and so it returned to Noah in the ark. He stretched out his hand, took the dove, and brought it back into the ark.
He waited seven more days and then sent out the dove again from the ark.
When the dove returned to him in the evening, there was a freshly plucked olive leaf in its beak! Noah knew that the waters had receded from the earth.
He waited another seven days and sent the dove out again, but it did not return to him this time.
In Noah’s six hundred and first year, in the first day of the first month, the waters had dried up from the earth, and Noah removed the covering from the ark and saw that the surface of the ground was dry.
And by the twenty-seventh day of the second month the earth was dry.
Then God spoke to Noah and said,
“Come out of the ark, you, your wife, your sons, and your sons’ wives with you.
Bring out with you all the living creatures that are with you. Bring out every living thing, including the birds, animals, and every creeping thing that creeps on the earth. Let them increase and be fruitful and multiply on the earth!”
Noah went out along with his sons, his wife, and his sons’ wives.
Every living creature, every creeping thing, every bird, and everything that moves on the earth went out of the ark in their groups.
Noah built an altar to the LORD. He then took some of every kind of clean animal and clean bird and offered burnt offerings on the altar.
And the LORD smelled the soothing aroma and said to himself,“I will never again curse the ground because of humankind, even though the inclination of their minds is evil from childhood on. I will never again destroy everything that lives, as I have just done.
“While the earth continues to exist, planting time and harvest, cold and heat, summer and winter, and day and night will not cease.”
9
God’s Covenant with Humankind through Noah Then God blessed Noah and his sons and said to them,“Be fruitful and multiply and fill the earth.
Every living creature of the earth and every bird of the sky will be terrified of you. Everything that creeps on the ground and all the fish of the sea are under your authority.
You may eat any moving thing that lives. As I gave you the green plants, I now give you everything.
But you must not eat meat with its life(that is, its blood) in it.
For your lifeblood I will surely exact punishment, from every living creature I will exact punishment. From each person I will exact punishment for the life of the individual since the man was his relative.
“Whoever sheds human blood, by other humans must his blood be shed; for in God’s image God has made humankind.”
But as for you, be fruitful and multiply; increase abundantly on the earth and multiply on it.”
God said to Noah and his sons,
“Look! I now confirm my covenant with you and your descendants after you
and with every living creature that is with you, including the birds, the domestic animals, and every living creature of the earth with you, all those that came out of the ark with you– every living creature of the earth.
I confirm my covenant with you: Never again will all living things be wiped out by the waters of a flood; never again will a flood destroy the earth.”
And God said,“This is the guarantee of the covenant I am making with you and every living creature with you, a covenant for all subsequent generations:
I will place my rainbow in the clouds, and it will become a guarantee of the covenant between me and the earth.
Whenever I bring clouds over the earth and the rainbow appears in the clouds,
then I will remember my covenant with you and with all living creatures of all kinds. Never again will the waters become a flood and destroy all living things.
When the rainbow is in the clouds, I will notice it and remember the perpetual covenant between God and all living creatures of all kinds that are on the earth.”
So God said to Noah,“This is the guarantee of the covenant that I am confirming between me and all living things that are on the earth.”
The Curse of Canaan The sons of Noah who came out of the ark were Shem, Ham, and Japheth.(Now Ham was the father of Canaan.)
These were the three sons of Noah, and from them the whole earth was populated.
Noah, a man of the soil, began to plant a vineyard.
When he drank some of the wine, he got drunk and uncovered himself inside his tent.
Ham, the father of Canaan, saw his father’s nakedness and told his two brothers who were outside.
Shem and Japheth took the garment and placed it on their shoulders. Then they walked in backwards and covered up their father’s nakedness. Their faces were turned the other way so they did not see their father’s nakedness.
When Noah awoke from his drunken stupor he learned what his youngest son had done to him.
So he said,“Cursed be Canaan! The lowest of slaves he will be to his brothers.”
He also said,“Worthy of praise is the LORD, the God of Shem! May Canaan be the slave of Shem!
May God enlarge Japheth’s territory and numbers! May he live in the tents of Shem and may Canaan be the slave of Japheth!”
After the flood Noah lived 350 years.
The entire lifetime of Noah was 950 years, and then he died.
10
The Table of Nations This is the account of Noah’s sons: Shem, Ham, and Japheth. Sons were born to them after the flood.
The sons of Japheth were Gomer, Magog, Madai, Javan, Tubal, Meshech, and Tiras.
The sons of Gomer were Ashkenaz, Riphath, and Togarmah.
The sons of Javan were Elishah, Tarshish, the Kittim, and the Dodanim.
From these the coastlands of the nations were separated into their lands, every one according to its language, according to their families, by their nations.
The sons of Ham were Cush, Mizraim, Put, and Canaan.
The sons of Cush were Seba, Havilah, Sabtah, Raamah, and Sabteca. The sons of Raamah were Sheba and Dedan.
Cush was the father of Nimrod; he began to be a valiant warrior on the earth.
He was a mighty hunter before the LORD.(That is why it is said,“Like Nimrod, a mighty hunter before the LORD.
The primary regions of his kingdom were Babel, Erech, Akkad, and Calneh in the land of Shinar.
From that land he went to Assyria, where he built Nineveh, Rehoboth-Ir, Calah,
and Resen, which is between Nineveh and the great city Calah.
Mizraim was the father of the Ludites, Anamites, Lehabites, Naphtuhites,
Pathrusites, Casluhites(from whom the Philistines came), and Caphtorites.
Canaan was the father of Sidon his firstborn, Heth,
the Jebusites, Amorites, Girgashites,
Hivites, Arkites, Sinites,
Arvadites, Zemarites, and Hamathites. Eventually the families of the Canaanites were scattered
and the borders of Canaan extended from Sidon all the way to Gerar as far as Gaza, and all the way to Sodom, Gomorrah, Admah, and Zeboiim, as far as Lasha.
These are the sons of Ham, according to their families, according to their languages, by their lands, and by their nations.
And sons were also born to Shem(the older brother of Japheth), the father of all the sons of Eber.
The sons of Shem were Elam, Asshur, Arphaxad, Lud, and Aram.
The sons of Aram were Uz, Hul, Gether, and Mash.
Arphaxad was the father of Shelah, and Shelah was the father of Eber.
Two sons were born to Eber: One was named Peleg because in his days the earth was divided, and his brother’s name was Joktan.
Joktan was the father of Almodad, Sheleph, Hazarmaveth, Jerah,
Hadoram, Uzal, Diklah,
Obal, Abimael, Sheba,
Ophir, Havilah, and Jobab. All these were sons of Joktan.
Their dwelling place was from Mesha all the way to Sephar in the eastern hills.
These are the sons of Shem according to their families, according to their languages, by their lands, and according to their nations.
These are the families of the sons of Noah, according to their genealogies, by their nations, and from these the nations spread over the earth after the flood.
11
The Dispersion of the Nations at Babel The whole earth had a common language and a common vocabulary.
When the people moved eastward, they found a plain in Shinar and settled there.
Then they said to one another,“Come, let’s make bricks and bake them thoroughly.”(They had brick instead of stone and tar instead of mortar.)
Then they said,“Come, let’s build ourselves a city and a tower with its top in the heavens so that we may make a name for ourselves. Otherwise we will be scattered across the face of the entire earth.”
But the LORD came down to see the city and the tower that the people had started building.
And the LORD said,“If as one people all sharing a common language they have begun to do this, then nothing they plan to do will be beyond them.
Come, let’s go down and confuse their language so they won’t be able to understand each other.”
So the LORD scattered them from there across the face of the entire earth, and they stopped building the city.
That is why its name was called Babel– because there the LORD confused the language of the entire world, and from there the LORD scattered them across the face of the entire earth.
The Genealogy of Shem This is the account of Shem.Shem was 100 years old when he became the father of Arphaxad, two years after the flood.
And after becoming the father of Arphaxad, Shem lived 500 years and had other sons and daughters.
When Arphaxad had lived 35 years, he became the father of Shelah.
And after he became the father of Shelah, Arphaxad lived 403 years and had other sons and daughters.
When Shelah had lived 30 years, he became the father of Eber.
And after he became the father of Eber, Shelah lived 403 years and had other sons and daughters.
When Eber had lived 34 years, he became the father of Peleg.
And after he became the father of Peleg, Eber lived 430 years and had other sons and daughters.
When Peleg had lived 30 years, he became the father of Reu.
And after he became the father of Reu, Peleg lived 209 years and had other sons and daughters.
When Reu had lived 32 years, he became the father of Serug.
And after he became the father of Serug, Reu lived 207 years and had other sons and daughters.
When Serug had lived 30 years, he became the father of Nahor.
And after he became the father of Nahor, Serug lived 200 years and had other sons and daughters.
When Nahor had lived 29 years, he became the father of Terah.
And after he became the father of Terah, Nahor lived 119 years and had other sons and daughters.
When Terah had lived 70 years, he became the father of Abram, Nahor, and Haran.
The Record of Terah This is the account of Terah.Terah became the father of Abram, Nahor, and Haran. And Haran became the father of Lot.
Haran died in the land of his birth, in Ur of the Chaldeans, while his father Terah was still alive.
And Abram and Nahor took wives for themselves. The name of Abram’s wife was Sarai. And the name of Nahor’s wife was Milcah; she was the daughter of Haran, who was the father of both Milcah and Iscah.
But Sarai was barren; she had no children.
Terah took his son Abram, his grandson Lot(the son of Haran), and his daughter-in-law Sarai, his son Abram’s wife, and with them he set out from Ur of the Chaldeans to go to Canaan. When they came to Haran, they settled there.
The lifetime of Terah was 205 years, and he died in Haran.
12
The Obedience of Abram Now the LORD said to Abram,“Go out from your country, your relatives, and your father’s household to the land that I will show you.
Then I will make you into a great nation, and I will bless you, and I will make your name great, so that you will exemplify divine blessing.
I will bless those who bless you, but the one who treats you lightly I must curse, so that all the families of the earth may receive blessing through you.”
So Abram left, just as the LORD had told him to do, and Lot went with him.(Now Abram was 75 years old when he departed from Haran.)
And Abram took his wife Sarai, his nephew Lot, and all the possessions they had accumulated and the people they had acquired in Haran, and they left for the land of Canaan. They entered the land of Canaan.
Abram traveled through the land as far as the oak tree of Moreh at Shechem.(At that time the Canaanites were in the land.)
The LORD appeared to Abram and said,“To your descendants I will give this land.” So Abram built an altar there to the LORD, who had appeared to him.
Then he moved from there to the hill country east of Bethel and pitched his tent, with Bethel on the west and Ai on the east. There he built an altar to the LORD and worshiped the LORD.
Abram continually journeyed by stages down to the Negev.
The Promised Blessing Jeopardized There was a famine in the land, so Abram went down to Egypt to stay for a while because the famine was severe.
As he approached Egypt, he said to his wife Sarai,“Look, I know that you are a beautiful woman.
When the Egyptians see you they will say,‘This is his wife.’ Then they will kill me but will keep you alive.
So tell them you are my sister so that it may go well for me because of you and my life will be spared on account of you.”
When Abram entered Egypt, the Egyptians saw that the woman was very beautiful.
When Pharaoh’s officials saw her, they praised her to Pharaoh. So Abram’s wife was taken into the household of Pharaoh,
and he did treat Abram well on account of her. Abram received sheep and cattle, male donkeys, male servants, female servants, female donkeys, and camels.
But the LORD struck Pharaoh and his household with severe diseases because of Sarai, Abram’s wife.
So Pharaoh summoned Abram and said,“What is this you have done to me? Why didn’t you tell me that she was your wife?
Why did you say,‘She is my sister,’ so that I took her to be my wife? Now, here is your wife. Take her and go!”
Pharaoh gave his men orders about Abram, and so they expelled him, along with his wife and all his possessions.
13
Abram’s Solution to the Strife So Abram went up from Egypt into the Negev. He took his wife and all his possessions with him, as well as Lot.
(Now Abram was very wealthy in livestock, silver, and gold.)
And he journeyed from place to place from the Negev as far as Bethel. He returned to the place where he had pitched his tent at the beginning, between Bethel and Ai.
This was the place where he had first built the altar, and there Abram worshiped the LORD.
Now Lot, who was traveling with Abram, also had flocks, herds, and tents.
But the land could not support them while they were living side by side. Because their possessions were so great, they were not able to live alongside one another.
So there were quarrels between Abram’s herdsmen and Lot’s herdsmen.(Now the Canaanites and the Perizzites were living in the land at that time.)
Abram said to Lot,“Let there be no quarreling between me and you, and between my herdsmen and your herdsmen, for we are close relatives.
Is not the whole land before you? Separate yourself now from me. If you go to the left, then I’ll go to the right, but if you go to the right, then I’ll go to the left.”
Lot looked up and saw the whole region of the Jordan. He noticed that all of it was well-watered(before the LORD obliterated Sodom and Gomorrah) like the garden of the LORD, like the land of Egypt, all the way to Zoar.
Lot chose for himself the whole region of the Jordan and traveled toward the east. So the relatives separated from each other.
Abram settled in the land of Canaan, but Lot settled among the cities of the Jordan plain and pitched his tents next to Sodom.
(Now the people of Sodom were extremely wicked rebels against the LORD.)
After Lot had departed, the LORD said to Abram,“Look from the place where you stand to the north, south, east, and west.
I will give all the land that you see to you and your descendants forever.
And I will make your descendants like the dust of the earth, so that if anyone is able to count the dust of the earth, then your descendants also can be counted.
Get up and walk throughout the land, for I will give it to you.”
So Abram moved his tents and went to live by the oaks of Mamre in Hebron, and he built an altar to the LORD there.
14
The Blessing of Victory for God’s People At that time Amraphel king of Shinar, Arioch king of Ellasar, Kedorlaomer king of Elam, and Tidal king of nations
went to war against Bera king of Sodom, Birsha king of Gomorrah, Shinab king of Admah, Shemeber king of Zeboiim, and the king of Bela(that is, Zoar).
These last five kings joined forces in the Valley of Siddim(that is, the Salt Sea).
For twelve years they had served Kedorlaomer, but in the thirteenth year they rebelled.
In the fourteenth year, Kedorlaomer and the kings who were his allies came and defeated the Rephaites in Ashteroth Karnaim, the Zuzites in Ham, the Emites in Shaveh Kiriathaim,
and the Horites in their hill country of Seir, as far as El Paran, which is near the desert.
Then they attacked En Mishpat(that is, Kadesh) again, and they conquered all the territory of the Amalekites, as well as the Amorites who were living in Hazazon Tamar.
Then the king of Sodom, the king of Gomorrah, the king of Admah, the king of Zeboiim, and the king of Bela(that is, Zoar) went out and prepared for battle. In the Valley of Siddim they met
Kedorlaomer king of Elam, Tidal king of nations, Amraphel king of Shinar, and Arioch king of Ellasar. Four kings fought against five.
Now the Valley of Siddim was full of tar pits. When the kings of Sodom and Gomorrah fled, they fell into them, but some survivors fled to the hills.
The four victorious kings took all the possessions and food of Sodom and Gomorrah and left.
They also took Abram’s nephew Lot and his possessions when they left, for Lot was living in Sodom.
A fugitive came and told Abram the Hebrew. Now Abram was living by the oaks of Mamre the Amorite, the brother of Eshcol and Aner.(All these were allied by treaty with Abram.)
When Abram heard that his nephew had been taken captive, he mobilized his 318 trained men who had been born in his household, and he pursued the invaders as far as Dan.
Then, during the night, Abram divided his forces against them and defeated them. He chased them as far as Hobah, which is north of Damascus.
He retrieved all the stolen property. He also brought back his nephew Lot and his possessions, as well as the women and the rest of the people.
After Abram returned from defeating Kedorlaomer and the kings who were with him, the king of Sodom went out to meet Abram in the Valley of Shaveh(known as the King’s Valley).
Melchizedek king of Salem brought out bread and wine.(Now he was the priest of the Most High God.)
He blessed Abram, saying,“Blessed be Abram by the Most High God, Creator of heaven and earth.
Worthy of praise is the Most High God, who delivered your enemies into your hand.” Abram gave Melchizedek a tenth of everything.
Then the king of Sodom said to Abram,“Give me the people and take the possessions for yourself.”
But Abram replied to the king of Sodom,“I raise my hand to the LORD, the Most High God, Creator of heaven and earth, and vow
that I will take nothing belonging to you, not even a thread or the strap of a sandal. That way you can never say,‘It is I who made Abram rich.’
I will take nothing except compensation for what the young men have eaten. As for the share of the men who went with me– Aner, Eshcol, and Mamre– let them take their share.”
15
The Cutting of the Covenant After these things the LORD’s message came to Abram in a vision:“Fear not, Abram! I am your shield and the one who will reward you in great abundance.”
But Abram said,“O Sovereign LORD, what will you give me since I continue to be childless, and my heir is Eliezer of Damascus?”
Abram added,“Since you have not given me a descendant, then look, one born in my house will be my heir!”
But look, the LORD’s message came to him:“This man will not be your heir, but instead a son who comes from your own body will be your heir.”
The LORD took him outside and said,“Gaze into the sky and count the stars– if you are able to count them!” Then he said to him,“So will your descendants be.”
Abram believed the LORD, and the LORD credited it as righteousness to him.
The LORD said to him,“I am the LORD who brought you out from Ur of the Chaldeans to give you this land to possess.”
But Abram said,“O Sovereign LORD, by what can I know that I am to possess it?”
The LORD said to him,“Take for me a heifer, a goat, and a ram, each three years old, along with a dove and a young pigeon.”
So Abram took all these for him and then cut them in two and placed each half opposite the other, but he did not cut the birds in half.
When birds of prey came down on the carcasses, Abram drove them away.
When the sun went down, Abram fell sound asleep, and great terror overwhelmed him.
Then the LORD said to Abram,“Know for certain that your descendants will be strangers in a foreign country. They will be enslaved and oppressed for four hundred years.
But I will execute judgment on the nation that they will serve. Afterward they will come out with many possessions.
But as for you, you will go to your ancestors in peace and be buried at a good old age.
In the fourth generation your descendants will return here, for the sin of the Amorites has not yet reached its limit.”
When the sun had gone down and it was dark, a smoking firepot with a flaming torch passed between the animal parts.
That day the LORD made a covenant with Abram:“To your descendants I give this land, from the river of Egypt to the great river, the Euphrates River–
the land of the Kenites, Kenizzites, Kadmonites,
Hittites, Perizzites, Rephaites,
Amorites, Canaanites, Girgashites, and Jebusites.”
16
The Birth of Ishmael Now Sarai, Abram’s wife, had not given birth to any children, but she had an Egyptian servant named Hagar.
So Sarai said to Abram,“Since the LORD has prevented me from having children, please sleep with my servant. Perhaps I can have a family by her.” Abram did what Sarai told him.
So after Abram had lived in Canaan for ten years, Sarai, Abram’s wife, gave Hagar, her Egyptian servant, to her husband to be his wife.
He slept with Hagar, and she became pregnant. Once Hagar realized she was pregnant, she despised Sarai.
Then Sarai said to Abram,“You have brought this wrong on me! I gave my servant into your embrace, but when she realized that she was pregnant, she despised me. May the LORD judge between you and me!”
Abram said to Sarai,“Since your servant is under your authority, do to her whatever you think best.” Then Sarai treated Hagar harshly, so she ran away from Sarai.
The LORD’s angel found Hagar near a spring of water in the wilderness– the spring that is along the road to Shur.
He said,“Hagar, servant of Sarai, where have you come from, and where are you going?” She replied,“I’m running away from my mistress, Sarai.”
Then the LORD’s angel said to her,“Return to your mistress and submit to her authority.
I will greatly multiply your descendants,” the LORD’s angel added,“so that they will be too numerous to count.”
Then the LORD’s angel said to her,“You are now pregnant and are about to give birth to a son. You are to name him Ishmael, for the LORD has heard your painful groans.
He will be a wild donkey of a man. He will be hostile to everyone, and everyone will be hostile to him. He will live away from his brothers.”
So Hagar named the LORD who spoke to her,“You are the God who sees me,” for she said,“Here I have seen one who sees me!”
That is why the well was called Beer Lahai Roi.(It is located between Kadesh and Bered.)
So Hagar gave birth to Abram’s son, whom Abram named Ishmael.
(Now Abram was 86 years old when Hagar gave birth to Ishmael.)
17
The Sign of the Covenant When Abram was 99 years old, the LORD appeared to him and said,“I am the Sovereign God. Walk before me and be blameless.
Then I will confirm my covenant between me and you, and I will give you a multitude of descendants.”
Abram bowed down with his face to the ground, and God said to him,
“As for me, this is my covenant with you: You will be the father of a multitude of nations.
No longer will your name be Abram. Instead, your name will be Abraham because I will make you the father of a multitude of nations.
I will make you extremely fruitful. I will make nations of you, and kings will descend from you.
I will confirm my covenant as a perpetual covenant between me and you. It will extend to your descendants after you throughout their generations. I will be your God and the God of your descendants after you.
I will give the whole land of Canaan– the land where you are now residing– to you and your descendants after you as a permanent possession. I will be their God.”
Then God said to Abraham,“As for you, you must keep the covenantal requirement I am imposing on you and your descendants after you throughout their generations.
This is my requirement that you and your descendants after you must keep: Every male among you must be circumcised.
You must circumcise the flesh of your foreskins. This will be a reminder of the covenant between me and you.
Throughout your generations every male among you who is eight days old must be circumcised, whether born in your house or bought with money from any foreigner who is not one of your descendants.
They must indeed be circumcised, whether born in your house or bought with money. The sign of my covenant will be visible in your flesh as a permanent reminder.
Any uncircumcised male who has not been circumcised in the flesh of his foreskin will be cut off from his people– he has failed to carry out my requirement.”
Then God said to Abraham,“As for your wife, you must no longer call her Sarai; Sarah will be her name.
I will bless her and will give you a son through her. I will bless her and she will become a mother of nations. Kings of countries will come from her!”
Then Abraham bowed down with his face to the ground and laughed as he said to himself,“Can a son be born to a man who is a hundred years old? Can Sarah bear a child at the age of ninety?”
Abraham said to God,“O that Ishmael might live before you!”
God said,“No, Sarah your wife is going to bear you a son, and you will name him Isaac. I will confirm my covenant with him as a perpetual covenant for his descendants after him.
As for Ishmael, I have heard you. I will indeed bless him, make him fruitful, and give him a multitude of descendants. He will become the father of twelve princes; I will make him into a great nation.
But I will establish my covenant with Isaac, whom Sarah will bear to you at this set time next year.”
When he finished speaking with Abraham, God went up from him.
Abraham took his son Ishmael and every male in his household(whether born in his house or bought with money) and circumcised them on that very same day, just as God had told him to do.
Now Abraham was 99 years old when he was circumcised;
his son Ishmael was thirteen years old when he was circumcised.
Abraham and his son Ishmael were circumcised on the very same day.
All the men of his household, whether born in his household or bought with money from a foreigner, were circumcised with him.
18
Three Special Visitors The LORD appeared to Abraham by the oaks of Mamre while he was sitting at the entrance to his tent during the hottest time of the day.
Abraham looked up and saw three men standing across from him. When he saw them he ran from the entrance of the tent to meet them and bowed low to the ground.
He said,“My lord, if I have found favor in your sight, do not pass by and leave your servant.
Let a little water be brought so that you may all wash your feet and rest under the tree.
And let me get a bit of food so that you may refresh yourselves since you have passed by your servant’s home. After that you may be on your way.”“All right,” they replied,“you may do as you say.”
So Abraham hurried into the tent and said to Sarah,“Quick! Take three measures of fine flour, knead it, and make bread.”
Then Abraham ran to the herd and chose a fine, tender calf, and gave it to a servant, who quickly prepared it.
Abraham then took some curds and milk, along with the calf that had been prepared, and placed the food before them. They ate while he was standing near them under a tree.
Then they asked him,“Where is Sarah your wife?” He replied,“There, in the tent.”
One of them said,“I will surely return to you when the season comes round again, and your wife Sarah will have a son!”(Now Sarah was listening at the entrance to the tent, not far behind him.
Abraham and Sarah were old and advancing in years; Sarah had long since passed menopause.)
So Sarah laughed to herself, thinking,“After I am worn out will I have pleasure, especially when my husband is old too?”
The LORD said to Abraham,“Why did Sarah laugh and say,‘Will I really have a child when I am old?’
Is anything impossible for the LORD? I will return to you when the season comes round again and Sarah will have a son.”
Then Sarah lied, saying,“I did not laugh,” because she was afraid. But the LORD said,“No! You did laugh.”
Abraham Pleads for Sodom When the men got up to leave, they looked out over Sodom.(Now Abraham was walking with them to see them on their way.)
Then the LORD said,“Should I hide from Abraham what I am about to do?
After all, Abraham will surely become a great and powerful nation, and all the nations on the earth may receive blessing through him.
I have chosen him so that he may command his children and his household after him to keep the way of the LORD by doing what is right and just. Then the LORD will give to Abraham what he promised him.”
So the LORD said,“The outcry against Sodom and Gomorrah is so great and their sin so blatant
that I must go down and see if they are as wicked as the outcry suggests. If not, I want to know.”
The two men turned and headed toward Sodom, but Abraham was still standing before the LORD.
Abraham approached and said,“Will you really sweep away the godly along with the wicked?
What if there are fifty godly people in the city? Will you really wipe it out and not spare the place for the sake of the fifty godly people who are in it?
Far be it from you to do such a thing– to kill the godly with the wicked, treating the godly and the wicked alike! Far be it from you! Will not the judge of the whole earth do what is right?”
So the LORD replied,“If I find in the city of Sodom fifty godly people, I will spare the whole place for their sake.”
Then Abraham asked,“Since I have undertaken to speak to the Lord(although I am but dust and ashes),
what if there are five less than the fifty godly people? Will you destroy the whole city because five are lacking?” He replied,“I will not destroy it if I find forty-five there.”
Abraham spoke to him again,“What if forty are found there?” He replied,“I will not do it for the sake of the forty.”
Then Abraham said,“May the Lord not be angry so that I may speak! What if thirty are found there?” He replied,“I will not do it if I find thirty there.”
Abraham said,“Since I have undertaken to speak to the Lord, what if only twenty are found there?” He replied,“I will not destroy it for the sake of the twenty.”
Finally Abraham said,“May the Lord not be angry so that I may speak just once more. What if ten are found there?” He replied,“I will not destroy it for the sake of the ten.”
The LORD went on his way when he had finished speaking to Abraham. Then Abraham returned home.
19
The Destruction of Sodom and Gomorrah The two angels came to Sodom in the evening while Lot was sitting in the city’s gateway. When Lot saw them, he got up to meet them and bowed down with his face toward the ground.
He said,“Here, my lords, please turn aside to your servant’s house. Stay the night and wash your feet. Then you can be on your way early in the morning.”“No,” they replied,“we’ll spend the night in the town square.”
But he urged them persistently, so they turned aside with him and entered his house. He prepared a feast for them, including bread baked without yeast, and they ate.
Before they could lie down to sleep, all the men– both young and old, from every part of the city of Sodom– surrounded the house.
They shouted to Lot,“Where are the men who came to you tonight? Bring them out to us so we can take carnal knowledge of them!”
Lot went outside to them, shutting the door behind him.
He said,“No, my brothers! Don’t act so wickedly!
Look, I have two daughters who have never been intimate with a man. Let me bring them out to you, and you can do to them whatever you please. Only don’t do anything to these men, for they have come under the protection of my roof.”
“Out of our way!” they cried, and“This man came to live here as a foreigner, and now he dares to judge us! We’ll do more harm to you than to them!” They kept pressing in on Lot until they were close enough to break down the door.
So the men inside reached out and pulled Lot back into the house as they shut the door.
Then they struck the men who were at the door of the house, from the youngest to the oldest, with blindness. The men outside wore themselves out trying to find the door.
Then the two visitors said to Lot,“Who else do you have here? Do you have any sons-in-law, sons, daughters, or other relatives in the city? Get them out of this place
because we are about to destroy it. The outcry against this place is so great before the LORD that he has sent us to destroy it.”
Then Lot went out and spoke to his sons-in-law who were going to marry his daughters. He said,“Quick, get out of this place because the LORD is about to destroy the city!” But his sons-in-law thought he was ridiculing them.
At dawn the angels hurried Lot along, saying,“Get going! Take your wife and your two daughters who are here, or else you will be destroyed when the city is judged!”
When Lot hesitated, the men grabbed his hand and the hands of his wife and two daughters because the LORD had compassion on them. They led them away and placed them outside the city.
When they had brought them outside, they said,“Run for your lives! Don’t look behind you or stop anywhere in the valley! Escape to the mountains or you will be destroyed!”
But Lot said to them,“No, please, Lord!
Your servant has found favor with you, and you have shown me great kindness by sparing my life. But I am not able to escape to the mountains because this disaster will overtake me and I’ll die.
Look, this town over here is close enough to escape to, and it’s just a little one. Let me go there. It’s just a little place, isn’t it? Then I’ll survive.”
“Very well,” he replied,“I will grant this request too and will not overthrow the town you mentioned.
Run there quickly, for I cannot do anything until you arrive there.”(This incident explains why the town was called Zoar.)
The sun had just risen over the land as Lot reached Zoar.
Then the LORD rained down sulfur and fire on Sodom and Gomorrah. It was sent down from the sky by the LORD.
So he overthrew those cities and all that region, including all the inhabitants of the cities and the vegetation that grew from the ground.
But Lot’s wife looked back longingly and was turned into a pillar of salt.
Abraham got up early in the morning and went to the place where he had stood before the LORD.
He looked out toward Sodom and Gomorrah and all the land of that region. As he did so, he saw the smoke rising up from the land like smoke from a furnace.
So when God destroyed the cities of the region, God honored Abraham’s request. He removed Lot from the midst of the destruction when he destroyed the cities Lot had lived in.
Lot went up from Zoar with his two daughters and settled in the mountains because he was afraid to live in Zoar. So he lived in a cave with his two daughters.
Later the older daughter said to the younger,“Our father is old, and there is no man in the country to sleep with us, the way everyone does.
Come, let’s make our father drunk with wine so we can go to bed with him and preserve our family line through our father.”
So that night they made their father drunk with wine, and the older daughter came in and went to bed with her father. But he was not aware of when she lay down with him or when she got up.
So in the morning the older daughter said to the younger,“Since I went to bed with my father last night, let’s make him drunk again tonight. Then you go in and go to bed with him so we can preserve our family line through our father.”
So they made their father drunk that night as well, and the younger one came and went to bed with him. But he was not aware of when she lay down with him or when she got up.
In this way both of Lot’s daughters became pregnant by their father.
The older daughter gave birth to a son and named him Moab. He is the ancestor of the Moabites of today.
The younger daughter also gave birth to a son and named him Ben Ammi. He is the ancestor of the Ammonites of today.
20
Abraham and Abimelech Abraham journeyed from there to the Negev region and settled between Kadesh and Shur. While he lived as a temporary resident in Gerar,
Abraham said about his wife Sarah,“She is my sister.” So Abimelech, king of Gerar, sent for Sarah and took her.
But God appeared to Abimelech in a dream at night and said to him,“You are as good as dead because of the woman you have taken, for she is someone else’s wife.”
Now Abimelech had not gone near her. He said,“Lord, would you really slaughter an innocent nation?
Did Abraham not say to me,‘She is my sister’? And she herself said,‘He is my brother.’ I have done this with a clear conscience and with innocent hands!”
Then in the dream God replied to him,“Yes, I know that you have done this with a clear conscience. That is why I have kept you from sinning against me and why I did not allow you to touch her.
But now give back the man’s wife. Indeed he is a prophet and he will pray for you; thus you will live. But if you don’t give her back, know that you will surely die along with all who belong to you.”
Early in the morning Abimelech summoned all his servants. When he told them about all these things, they were terrified.
Abimelech summoned Abraham and said to him,“What have you done to us? What sin did I commit against you that would cause you to bring such great guilt on me and my kingdom? You have done things to me that should not be done!”
Then Abimelech asked Abraham,“What prompted you to do this thing?”
Abraham replied,“Because I thought,‘Surely no one fears God in this place. They will kill me because of my wife.’
What’s more, she is indeed my sister, my father’s daughter, but not my mother’s daughter. She became my wife.
When God made me wander from my father’s house, I told her,‘This is what you can do to show your loyalty to me: Every place we go, say about me,“He is my brother.”’”
So Abimelech gave sheep, cattle, and male and female servants to Abraham. He also gave his wife Sarah back to him.
Then Abimelech said,“Look, my land is before you; live wherever you please.”
To Sarah he said,“Look, I have given a thousand pieces of silver to your‘brother.’ This is compensation for you so that you will stand vindicated before all who are with you.”
Abraham prayed to God, and God healed Abimelech, as well as his wife and female slaves so that they were able to have children.
For the LORD had caused infertility to strike every woman in the household of Abimelech because he took Sarah, Abraham’s wife.
21
The Birth of Isaac The LORD visited Sarah just as he had said he would and did for Sarah what he had promised.
So Sarah became pregnant and bore Abraham a son in his old age at the appointed time that God had told him.
Abraham named his son– whom Sarah bore to him– Isaac.
When his son Isaac was eight days old, Abraham circumcised him just as God had commanded him to do.
(Now Abraham was a hundred years old when his son Isaac was born to him.)
Sarah said,“God has made me laugh. Everyone who hears about this will laugh with me.”
She went on to say,“Who would have said to Abraham that Sarah would nurse children? Yet I have given birth to a son for him in his old age!”
The child grew and was weaned. Abraham prepared a great feast on the day that Isaac was weaned.
But Sarah noticed the son of Hagar the Egyptian– the son whom Hagar had borne to Abraham– mocking.
So she said to Abraham,“Banish that slave woman and her son, for the son of that slave woman will not be an heir along with my son Isaac!”
Sarah’s demand displeased Abraham greatly because Ishmael was his son.
But God said to Abraham,“Do not be upset about the boy or your slave wife. Do all that Sarah is telling you because through Isaac your descendants will be counted.
But I will also make the son of the slave wife into a great nation, for he is your descendant too.”
Early in the morning Abraham took some food and a skin of water and gave them to Hagar. He put them on her shoulders, gave her the child, and sent her away. So she went wandering aimlessly through the wilderness of Beer Sheba.
When the water in the skin was gone, she shoved the child under one of the shrubs.
Then she went and sat down by herself across from him at quite a distance, about a bowshot, away; for she thought,“I refuse to watch the child die.” So she sat across from him and wept uncontrollably.
But God heard the boy’s voice. The angel of God called to Hagar from heaven and asked her,“What is the matter, Hagar? Don’t be afraid, for God has heard the boy’s voice right where he is crying.
Get up! Help the boy up and hold him by the hand, for I will make him into a great nation.”
Then God enabled Hagar to see a well of water. She went over and filled the skin with water, and then gave the boy a drink.
God was with the boy as he grew. He lived in the wilderness and became an archer.
He lived in the wilderness of Paran. His mother found a wife for him from the land of Egypt.
At that time Abimelech and Phicol, the commander of his army, said to Abraham,“God is with you in all that you do.
Now swear to me right here in God’s name that you will not deceive me, my children, or my descendants. Show me, and the land where you are staying, the same loyalty that I have shown you.”
Abraham said,“I swear to do this.”
But Abraham lodged a complaint against Abimelech concerning a well that Abimelech’s servants had seized.
“I do not know who has done this thing,” Abimelech replied.“Moreover, you did not tell me. I did not hear about it until today.”
Abraham took some sheep and cattle and gave them to Abimelech. The two of them made a treaty.
Then Abraham set seven ewe lambs apart from the flock by themselves.
Abimelech asked Abraham,“What is the meaning of these seven ewe lambs that you have set apart?”
He replied,“You must take these seven ewe lambs from my hand as legal proof that I dug this well.”
That is why he named that place Beer Sheba, because the two of them swore an oath there.
So they made a treaty at Beer Sheba. Then Abimelech and Phicol, the commander of his army, returned to the land of the Philistines.
Abraham planted a tamarisk tree in Beer Sheba. There he worshiped the LORD, the eternal God.
So Abraham stayed in the land of the Philistines for quite some time.
22
The Sacrifice of Isaac Some time after these things God tested Abraham. He said to him,“Abraham!”“Here I am!” Abraham replied.
God said,“Take your son– your only son, whom you love, Isaac– and go to the land of Moriah! Offer him up there as a burnt offering on one of the mountains which I will indicate to you.”
Early in the morning Abraham got up and saddled his donkey. He took two of his young servants with him, along with his son Isaac. When he had cut the wood for the burnt offering, he started out for the place God had spoken to him about.
On the third day Abraham caught sight of the place in the distance.
So he said to his servants,“You two stay here with the donkey while the boy and I go up there. We will worship and then return to you.”
Abraham took the wood for the burnt offering and put it on his son Isaac. Then he took the fire and the knife in his hand, and the two of them walked on together.
Isaac said to his father Abraham,“My father?”“What is it, my son?” he replied.“Here is the fire and the wood,” Isaac said,“but where is the lamb for the burnt offering?”
“God will provide for himself the lamb for the burnt offering, my son,” Abraham replied. The two of them continued on together.
When they came to the place God had told him about, Abraham built the altar there and arranged the wood on it. Next he tied up his son Isaac and placed him on the altar on top of the wood.
Then Abraham reached out his hand, took the knife, and prepared to slaughter his son.
But the LORD’s angel called to him from heaven,“Abraham! Abraham!”“Here I am!” he answered.
“Do not harm the boy!” the angel said.“Do not do anything to him, for now I know that you fear God because you did not withhold your son, your only son, from me.”
Abraham looked up and saw behind him a ram caught in the bushes by its horns. So he went over and got the ram and offered it up as a burnt offering instead of his son.
And Abraham called the name of that place“The LORD provides.” It is said to this day,“In the mountain of the LORD provision will be made.”
The LORD’s angel called to Abraham a second time from heaven
and said,“‘I solemnly swear by my own name,’ decrees the LORD,‘that because you have done this and have not withheld your son, your only son,
I will indeed bless you, and I will greatly multiply your descendants so that they will be as countless as the stars in the sky or the grains of sand on the seashore. Your descendants will take possession of the strongholds of their enemies.
Because you have obeyed me, all the nations of the earth will pronounce blessings on one another using the name of your descendants.’”
Then Abraham returned to his servants, and they set out together for Beer Sheba where Abraham stayed.
After these things Abraham was told,“Milcah also has borne children to your brother Nahor–
Uz the firstborn, his brother Buz, Kemuel(the father of Aram),
Kesed, Hazo, Pildash, Jidlaph, and Bethuel.”
(Now Bethuel became the father of Rebekah.) These were the eight sons Milcah bore to Abraham’s brother Nahor.
His concubine, whose name was Reumah, also bore him children– Tebah, Gaham, Tahash, and Maacah.
23
The Death of Sarah Sarah lived 127 years.
Then she died in Kiriath Arba(that is, Hebron) in the land of Canaan. Abraham went to mourn for Sarah and to weep for her.
Then Abraham got up from mourning his dead wife and said to the sons of Heth,
“I am a foreign resident, a temporary settler, among you. Grant me ownership of a burial site among you so that I may bury my dead.”
The sons of Heth answered Abraham,
“Listen, sir, you are a mighty prince among us! You may bury your dead in the choicest of our tombs. None of us will refuse you his tomb to prevent you from burying your dead.”
Abraham got up and bowed down to the local people, the sons of Heth.
Then he said to them,“If you agree that I may bury my dead, then hear me out. Ask Ephron the son of Zohar
if he will sell me the cave of Machpelah that belongs to him; it is at the end of his field. Let him sell it to me publicly for the full price, so that I may own it as a burial site.”
(Now Ephron was sitting among the sons of Heth.) Ephron the Hittite replied to Abraham in the hearing of the sons of Heth– before all who entered the gate of his city–
“No, my lord! Hear me out. I sell you both the field and the cave that is in it. In the presence of my people I sell it to you. Bury your dead.”
Abraham bowed before the local people
and said to Ephron in their hearing,“Hear me, if you will. I pay to you the price of the field. Take it from me so that I may bury my dead there.”
Ephron answered Abraham, saying to him,
“Hear me, my lord. The land is worth 400 pieces of silver, but what is that between me and you? So bury your dead.”
So Abraham agreed to Ephron’s price and weighed out for him the price that Ephron had quoted in the hearing of the sons of Heth– 400 pieces of silver, according to the standard measurement at the time.
So Abraham secured Ephron’s field in Machpelah, next to Mamre, including the field, the cave that was in it, and all the trees that were in the field and all around its border,
as his property in the presence of the sons of Heth before all who entered the gate of Ephron’s city.
After this Abraham buried his wife Sarah in the cave in the field of Machpelah next to Mamre(that is, Hebron) in the land of Canaan.
So Abraham secured the field and the cave that was in it as a burial site from the sons of Heth.
24
The Wife for Isaac Now Abraham was old, well advanced in years, and the LORD had blessed him in everything.
Abraham said to his servant, the senior one in his household who was in charge of everything he had,“Put your hand under my thigh
so that I may make you solemnly promise by the LORD, the God of heaven and the God of the earth: You must not acquire a wife for my son from the daughters of the Canaanites, among whom I am living.
You must go instead to my country and to my relatives to find a wife for my son Isaac.”
The servant asked him,“What if the woman is not willing to come back with me to this land? Must I then take your son back to the land from which you came?”
“Be careful never to take my son back there!” Abraham told him.
“The LORD, the God of heaven, who took me from my father’s house and the land of my relatives, promised me with a solemn oath,‘To your descendants I will give this land.’ He will send his angel before you so that you may find a wife for my son from there.
But if the woman is not willing to come back with you, you will be free from this oath of mine. But you must not take my son back there!”
So the servant placed his hand under the thigh of his master Abraham and gave his solemn promise he would carry out his wishes.
Then the servant took ten of his master’s camels and departed with all kinds of gifts from his master at his disposal. He journeyed to the region of Aram Naharaim and the city of Nahor.
He made the camels kneel down by the well outside the city. It was evening, the time when the women would go out to draw water.
He prayed,“O LORD, God of my master Abraham, guide me today. Be faithful to my master Abraham.
Here I am, standing by the spring, and the daughters of the people who live in the town are coming out to draw water.
I will say to a young woman,‘Please lower your jar so I may drink.’ May the one you have chosen for your servant Isaac reply,‘Drink, and I’ll give your camels water too.’ In this way I will know that you have been faithful to my master.”
Before he had finished praying, there came Rebekah with her water jug on her shoulder. She was the daughter of Bethuel son of Milcah(Milcah was the wife of Abraham’s brother Nahor).
Now the young woman was very beautiful. She was a virgin; no man had ever been physically intimate with her. She went down to the spring, filled her jug, and came back up.
Abraham’s servant ran to meet her and said,“Please give me a sip of water from your jug.”
“Drink, my lord,” she replied, and quickly lowering her jug to her hands, she gave him a drink.
When she had done so, she said,“I’ll draw water for your camels too, until they have drunk as much as they want.”
She quickly emptied her jug into the watering trough and ran back to the well to draw more water until she had drawn enough for all his camels.
Silently the man watched her with interest to determine if the LORD had made his journey successful or not.
After the camels had finished drinking, the man took out a gold nose ring weighing a beka and two gold wrist bracelets weighing ten shekels and gave them to her.
“Whose daughter are you?” he asked.“Tell me, is there room in your father’s house for us to spend the night?”
She said to him,“I am the daughter of Bethuel the son of Milcah, whom Milcah bore to Nahor.
We have plenty of straw and feed,” she added,“and room for you to spend the night.”
The man bowed his head and worshiped the LORD,
saying“Praised be the LORD, the God of my master Abraham, who has not abandoned his faithful love for my master! The LORD has led me to the house of my master’s relatives!”
The young woman ran and told her mother’s household all about these things.
(Now Rebekah had a brother named Laban.) Laban rushed out to meet the man at the spring.
When he saw the bracelets on his sister’s wrists and the nose ring and heard his sister Rebekah say,“This is what the man said to me,” he went out to meet the man. There he was, standing by the camels near the spring.
Laban said to him,“Come, you who are blessed by the LORD! Why are you standing out here when I have prepared the house and a place for the camels?”
So Abraham’s servant went to the house and unloaded the camels. Straw and feed were given to the camels, and water was provided so that he and the men who were with him could wash their feet.
When food was served, he said,“I will not eat until I have said what I want to say.”“Tell us,” Laban said.
“I am the servant of Abraham,” he began.
“The LORD has richly blessed my master and he has become very wealthy. The Lord has given him sheep and cattle, silver and gold, male and female servants, and camels and donkeys.
My master’s wife Sarah bore a son to him when she was old, and my master has given him everything he owns.
My master made me swear an oath. He said,‘You must not acquire a wife for my son from the daughters of the Canaanites, among whom I am living,
but you must go to the family of my father and to my relatives to find a wife for my son.’
But I said to my master,‘What if the woman does not want to go with me?’
He answered,‘The LORD, before whom I have walked, will send his angel with you. He will make your journey a success and you will find a wife for my son from among my relatives, from my father’s family.
You will be free from your oath if you go to my relatives and they will not give her to you. Then you will be free from your oath.’
When I came to the spring today, I prayed,‘O LORD, God of my master Abraham, if you have decided to make my journey successful, may events unfold as follows:
Here I am, standing by the spring. When the young woman goes out to draw water, I’ll say,“Please give me a little water to drink from your jug.”
Then she will reply to me,“Drink, and I’ll draw water for your camels too.” May that woman be the one whom the LORD has chosen for my master’s son.’
“Before I finished praying in my heart, along came Rebekah with her water jug on her shoulder! She went down to the spring and drew water. So I said to her,‘Please give me a drink.’
She quickly lowered her jug from her shoulder and said,‘Drink, and I’ll give your camels water too.’ So I drank, and she also gave the camels water.
Then I asked her,‘Whose daughter are you?’ She replied,‘The daughter of Bethuel the son of Nahor, whom Milcah bore to Nahor.’ I put the ring in her nose and the bracelets on her wrists.
Then I bowed down and worshiped the LORD. I praised the LORD, the God of my master Abraham, who had led me on the right path to find the granddaughter of my master’s brother for his son.
Now, if you will show faithful love to my master, tell me. But if not, tell me as well, so that I may go on my way.”
Then Laban and Bethuel replied,“This is the LORD’s doing. Our wishes are of no concern.
Rebekah stands here before you. Take her and go so that she may become the wife of your master’s son, just as the LORD has decided.”
When Abraham’s servant heard their words, he bowed down to the ground before the LORD.
Then he brought out gold, silver jewelry, and clothing and gave them to Rebekah. He also gave valuable gifts to her brother and to her mother.
After this, he and the men who were with him ate a meal and stayed there overnight. When they got up in the morning, he said,“Let me leave now so I can return to my master.”
But Rebekah’s brother and her mother replied,“Let the girl stay with us a few more days, perhaps ten. Then she can go.”
But he said to them,“Don’t detain me– the LORD has granted me success on my journey. Let me leave now so I may return to my master.”
Then they said,“We’ll call the girl and find out what she wants to do.”
So they called Rebekah and asked her,“Do you want to go with this man?” She replied,“I want to go.”
So they sent their sister Rebekah on her way, accompanied by her female attendant, with Abraham’s servant and his men.
They blessed Rebekah with these words:“Our sister, may you become the mother of thousands of ten thousands! May your descendants possess the strongholds of their enemies.”
Then Rebekah and her female servants mounted the camels and rode away with the man. So Abraham’s servant took Rebekah and left.
Now Isaac came from Beer Lahai Roi, for he was living in the Negev.
He went out to relax in the field in the early evening. Then he looked up and saw that there were camels approaching.
Rebekah looked up and saw Isaac. She got down from her camel
and asked Abraham’s servant,“Who is that man walking in the field toward us?”“That is my master,” the servant replied. So she took her veil and covered herself.
The servant told Isaac everything that had happened.
Then Isaac brought Rebekah into his mother Sarah’s tent. He took her as his wife and loved her. So Isaac was comforted after his mother’s death.
25
The Death of Abraham Abraham had taken another wife, named Keturah.
She bore him Zimran, Jokshan, Medan, Midian, Ishbak, and Shuah.
Jokshan became the father of Sheba and Dedan. The descendants of Dedan were the Asshurites, Letushites, and Leummites.
The sons of Midian were Ephah, Epher, Hanoch, Abida, and Eldaah. All these were descendants of Keturah.
Everything he owned Abraham left to his son Isaac.
But while he was still alive, Abraham gave gifts to the sons of his concubines and sent them off to the east, away from his son Isaac.
Abraham lived a total of 175 years.
Then Abraham breathed his last and died at a good old age, an old man who had lived a full life. He joined his ancestors.
His sons Isaac and Ishmael buried him in the cave of Machpelah near Mamre, in the field of Ephron the son of Zohar, the Hittite.
This was the field Abraham had purchased from the sons of Heth. There Abraham was buried with his wife Sarah.
After Abraham’s death, God blessed his son Isaac. Isaac lived near Beer Lahai Roi.
The Sons of Ishmael This is the account of Abraham’s son Ishmael, whom Hagar the Egyptian, Sarah’s servant, bore to Abraham.
These are the names of Ishmael’s sons, by their names according to their records: Nebaioth(Ishmael’s firstborn), Kedar, Adbeel, Mibsam,
Mishma, Dumah, Massa,
Hadad, Tema, Jetur, Naphish, and Kedemah.
These are the sons of Ishmael, and these are their names by their settlements and their camps– twelve princes according to their clans.
Ishmael lived a total of 137 years. He breathed his last and died; then he joined his ancestors.
His descendants settled from Havilah to Shur, which runs next to Egypt all the way to Asshur. They settled away from all their relatives.
Jacob and Esau This is the account of Isaac, the son of Abraham.Abraham became the father of Isaac.
When Isaac was forty years old, he married Rebekah, the daughter of Bethuel the Aramean from Paddan Aram and sister of Laban the Aramean.
Isaac prayed to the LORD on behalf of his wife because she was childless. The LORD answered his prayer, and his wife Rebekah became pregnant.
But the children struggled inside her, and she said,“Why is this happening to me?” So she asked the LORD,
and the LORD said to her,“Two nations are in your womb, and two peoples will be separated from within you. One people will be stronger than the other, and the older will serve the younger.”
When the time came for Rebekah to give birth, there were twins in her womb.
The first came out reddish all over, like a hairy garment, so they named him Esau.
When his brother came out with his hand clutching Esau’s heel, they named him Jacob. Isaac was sixty years old when they were born.
When the boys grew up, Esau became a skilled hunter, a man of the open fields, but Jacob was an even-tempered man, living in tents.
Isaac loved Esau because he had a taste for fresh game, but Rebekah loved Jacob.
Now Jacob cooked some stew, and when Esau came in from the open fields, he was famished.
So Esau said to Jacob,“Feed me some of the red stuff– yes, this red stuff– because I’m starving!”(That is why he was also called Edom.)
But Jacob replied,“First sell me your birthright.”
“Look,” said Esau,“I’m about to die! What use is the birthright to me?”
But Jacob said,“Swear an oath to me now.” So Esau swore an oath to him and sold his birthright to Jacob.
Then Jacob gave Esau some bread and lentil stew; Esau ate and drank, then got up and went out. So Esau despised his birthright.
26
Isaac and Abimelech There was a famine in the land, subsequent to the earlier famine that occurred in the days of Abraham. Isaac went to Abimelech king of the Philistines at Gerar.
The LORD appeared to Isaac and said,“Do not go down to Egypt; settle down in the land that I will point out to you.
Stay in this land. Then I will be with you and will bless you, for I will give all these lands to you and to your descendants, and I will fulfill the solemn promise I made to your father Abraham.
I will multiply your descendants so they will be as numerous as the stars in the sky, and I will give them all these lands. All the nations of the earth will pronounce blessings on one another using the name of your descendants.
All this will come to pass because Abraham obeyed me and kept my charge, my commandments, my statutes, and my laws.”
So Isaac settled in Gerar.
When the men of that place asked him about his wife, he replied,“She is my sister.” He was afraid to say,“She is my wife,” for he thought to himself,“The men of this place will kill me to get Rebekah because she is very beautiful.”
After Isaac had been there a long time, Abimelech king of the Philistines happened to look out a window and observed Isaac caressing his wife Rebekah.
So Abimelech summoned Isaac and said,“She is really your wife! Why did you say,‘She is my sister’?” Isaac replied,“Because I thought someone might kill me to get her.”
Then Abimelech exclaimed,“What in the world have you done to us? One of the men nearly took your wife to bed, and you would have brought guilt on us!”
So Abimelech commanded all the people,“Whoever touches this man or his wife will surely be put to death.”
When Isaac planted in that land, he reaped in the same year a hundred times what he had sown, because the LORD blessed him.
The man became wealthy. His influence continued to grow until he became very prominent.
He had so many sheep and cattle and such a great household of servants that the Philistines became jealous of him.
So the Philistines took dirt and filled up all the wells that his father’s servants had dug back in the days of his father Abraham.
Then Abimelech said to Isaac,“Leave us and go elsewhere, for you have become much more powerful than we are.”
So Isaac left there and settled in the Gerar Valley.
Isaac reopened the wells that had been dug back in the days of his father Abraham, for the Philistines had stopped them up after Abraham died. Isaac gave these wells the same names his father had given them.
When Isaac’s servants dug in the valley and discovered a well with fresh flowing water there,
the herdsmen of Gerar quarreled with Isaac’s herdsmen, saying,“The water belongs to us!” So Isaac named the well Esek because they argued with him about it.
His servants dug another well, but they quarreled over it too, so Isaac named it Sitnah.
Then he moved away from there and dug another well. They did not quarrel over it, so Isaac named it Rehoboth, saying,“For now the LORD has made room for us, and we will prosper in the land.”
From there Isaac went up to Beer Sheba.
The LORD appeared to him that night and said,“I am the God of your father Abraham. Do not be afraid, for I am with you. I will bless you and multiply your descendants for the sake of my servant Abraham.”
Then Isaac built an altar there and worshiped the LORD. He pitched his tent there, and his servants dug a well.
Now Abimelech had come to him from Gerar along with Ahuzzah his friend and Phicol the commander of his army.
Isaac asked them,“Why have you come to me? You hate me and sent me away from you.”
They replied,“We could plainly see that the LORD is with you. So we decided there should be a pact between us– between us and you. Allow us to make a treaty with you
so that you will not do us any harm, just as we have not harmed you, but have always treated you well before sending you away in peace. Now you are blessed by the LORD.”
So Isaac held a feast for them and they celebrated.
Early in the morning the men made a treaty with each other. Isaac sent them off; they separated on good terms.
That day Isaac’s servants came and told him about the well they had dug.“We’ve found water,” they reported.
So he named it Shibah; that is why the name of the city has been Beer Sheba to this day.
When Esau was forty years old, he married Judith the daughter of Beeri the Hittite, as well as Basemath the daughter of Elon the Hittite.
They caused Isaac and Rebekah great anxiety.
27
Jacob Cheats Esau out of the Blessing When Isaac was old and his eyes were so weak that he was almost blind, he called his older son Esau and said to him,“My son!”“Here I am!” Esau replied.
Isaac said,“Since I am so old, I could die at any time.
Therefore, take your weapons– your quiver and your bow– and go out into the open fields and hunt down some wild game for me.
Then prepare for me some tasty food, the kind I love, and bring it to me. Then I will eat it so that I may bless you before I die.”
Now Rebekah had been listening while Isaac spoke to his son Esau. When Esau went out to the open fields to hunt down some wild game and bring it back,
Rebekah said to her son Jacob,“Look, I overheard your father tell your brother Esau,
‘Bring me some wild game and prepare for me some tasty food. Then I will eat it and bless you in the presence of the LORD before I die.’
Now then, my son, do exactly what I tell you!
Go to the flock and get me two of the best young goats. I’ll prepare them in a tasty way for your father, just the way he loves them.
Then you will take it to your father. Thus he will eat it and bless you before he dies.”
“But Esau my brother is a hairy man,” Jacob protested to his mother Rebekah,“and I have smooth skin!
My father may touch me! Then he’ll think I’m mocking him and I’ll bring a curse on myself instead of a blessing.”
So his mother told him,“Any curse against you will fall on me, my son! Just obey me! Go and get them for me!”
So he went and got the goats and brought them to his mother. She prepared some tasty food, just the way his father loved it.
Then Rebekah took her older son Esau’s best clothes, which she had with her in the house, and put them on her younger son Jacob.
She put the skins of the young goats on his hands and the smooth part of his neck.
Then she handed the tasty food and the bread she had made to her son Jacob.
He went to his father and said,“My father!” Isaac replied,“Here I am. Which are you, my son?”
Jacob said to his father,“I am Esau, your firstborn. I’ve done as you told me. Now sit up and eat some of my wild game so that you can bless me.”
But Isaac asked his son,“How in the world did you find it so quickly, my son?”“Because the LORD your God brought it to me,” he replied.
Then Isaac said to Jacob,“Come closer so I can touch you, my son, and know for certain if you really are my son Esau.”
So Jacob went over to his father Isaac, who felt him and said,“The voice is Jacob’s, but the hands are Esau’s.”
He did not recognize him because his hands were hairy, like his brother Esau’s hands. So Isaac blessed Jacob.
Then he asked,“Are you really my son Esau?”“I am,” Jacob replied.
Isaac said,“Bring some of the wild game for me to eat, my son. Then I will bless you.” So Jacob brought it to him, and he ate it. He also brought him wine, and Isaac drank.
Then his father Isaac said to him,“Come here and kiss me, my son.”
So Jacob went over and kissed him. When Isaac caught the scent of his clothing, he blessed him, saying,“Yes, my son smells like the scent of an open field which the LORD has blessed.
May God give you the dew of the sky and the richness of the earth, and plenty of grain and new wine.
May peoples serve you and nations bow down to you. You will be lord over your brothers, and the sons of your mother will bow down to you. May those who curse you be cursed, and those who bless you be blessed.”
Isaac had just finished blessing Jacob, and Jacob had scarcely left his father’s presence, when his brother Esau returned from the hunt.
He also prepared some tasty food and brought it to his father. Esau said to him,“My father, get up and eat some of your son’s wild game. Then you can bless me.”
His father Isaac asked,“Who are you?”“I am your firstborn son,” he replied,“Esau!”
Isaac began to shake violently and asked,“Then who else hunted game and brought it to me? I ate all of it just before you arrived, and I blessed him. He will indeed be blessed!”
When Esau heard his father’s words, he wailed loudly and bitterly. He said to his father,“Bless me too, my father!”
But Isaac replied,“Your brother came in here deceitfully and took away your blessing.”
Esau exclaimed,“‘Jacob is the right name for him! He has tripped me up two times! He took away my birthright, and now, look, he has taken away my blessing!” Then he asked,“Have you not kept back a blessing for me?”
Isaac replied to Esau,“Look! I have made him lord over you. I have made all his relatives his servants and provided him with grain and new wine. What is left that I can do for you, my son?”
Esau said to his father,“Do you have only that one blessing, my father? Bless me too!” Then Esau wept loudly.
So his father Isaac said to him,“See here, your home will be by the richness of the earth, and by the dew of the sky above.
You will live by your sword but you will serve your brother. When you grow restless, you will tear off his yoke from your neck.”
So Esau hated Jacob because of the blessing his father had given to his brother. Esau said privately,“The time of mourning for my father is near; then I will kill my brother Jacob!”
When Rebekah heard what her older son Esau had said, she quickly summoned her younger son Jacob and told him,“Look, your brother Esau is planning to get revenge by killing you.
Now then, my son, do what I say. Run away immediately to my brother Laban in Haran.
Live with him for a little while until your brother’s rage subsides.
Stay there until your brother’s anger against you subsides and he forgets what you did to him. Then I’ll send someone to bring you back from there. Why should I lose both of you in one day?”
Then Rebekah said to Isaac,“I am deeply depressed because of the daughters of Heth. If Jacob were to marry one of these daughters of Heth who live in this land, I would want to die!”
28
So Isaac called for Jacob and blessed him. Then he commanded him,“You must not marry a Canaanite woman!
Leave immediately for Paddan Aram! Go to the house of Bethuel, your mother’s father, and find yourself a wife there, among the daughters of Laban, your mother’s brother.
May the Sovereign God bless you! May he make you fruitful and give you a multitude of descendants! Then you will become a large nation.
May he give you and your descendants the blessing he gave to Abraham so that you may possess the land God gave to Abraham, the land where you have been living as a temporary resident.”
So Isaac sent Jacob on his way, and he went to Paddan Aram, to Laban son of Bethuel the Aramean and brother of Rebekah, the mother of Jacob and Esau.
Esau saw that Isaac had blessed Jacob and sent him off to Paddan Aram to find a wife there. As he blessed him, Isaac commanded him,“You must not marry a Canaanite woman.”
Jacob obeyed his father and mother and left for Paddan Aram.
Then Esau realized that the Canaanite women were displeasing to his father Isaac.
So Esau went to Ishmael and married Mahalath, the sister of Nebaioth and daughter of Abraham’s son Ishmael, along with the wives he already had.
Jacob’s Dream at Bethel Meanwhile Jacob left Beer Sheba and set out for Haran.
He reached a certain place where he decided to camp because the sun had gone down. He took one of the stones and placed it near his head. Then he fell asleep in that place
and had a dream. He saw a stairway erected on the earth with its top reaching to the heavens. The angels of God were going up and coming down it
and the LORD stood at its top. He said,“I am the LORD, the God of your grandfather Abraham and the God of your father Isaac. I will give you and your descendants the ground you are lying on.
Your descendants will be like the dust of the earth, and you will spread out to the west, east, north, and south. And so all the families of the earth may receive blessings through you and through your descendants.
I am with you! I will protect you wherever you go and will bring you back to this land. I will not leave you until I have done what I promised you!”
Then Jacob woke up and thought,“Surely the LORD is in this place, but I did not realize it!”
He was afraid and said,“What an awesome place this is! This is nothing else than the house of God! This is the gate of heaven!”
Early in the morning Jacob took the stone he had placed near his head and set it up as a sacred stone. Then he poured oil on top of it.
He called that place Bethel, although the former name of the town was Luz.
Then Jacob made a vow, saying,“If God is with me and protects me on this journey I am taking and gives me food to eat and clothing to wear,
and I return safely to my father’s home, then the LORD will become my God.
Then this stone that I have set up as a sacred stone will be the house of God, and I will surely give you back a tenth of everything you give me.”
29
The Marriages of Jacob So Jacob moved on and came to the land of the eastern people.
He saw in the field a well with three flocks of sheep lying beside it, because the flocks were watered from that well. Now a large stone covered the mouth of the well.
When all the flocks were gathered there, the shepherds would roll the stone off the mouth of the well and water the sheep. Then they would put the stone back in its place over the well’s mouth.
Jacob asked them,“My brothers, where are you from?” They replied,“We’re from Haran.”
So he said to them,“Do you know Laban, the grandson of Nahor?”“We know him,” they said.
“Is he well?” Jacob asked. They replied,“He is well. Now look, here comes his daughter Rachel with the sheep.”
Then Jacob said,“Since it is still the middle of the day, it is not time for the flocks to be gathered. You should water the sheep and then go and let them graze some more.”
“We can’t,” they said,“until all the flocks are gathered and the stone is rolled off the mouth of the well. Then we water the sheep.”
While he was still speaking with them, Rachel arrived with her father’s sheep, for she was tending them.
When Jacob saw Rachel, the daughter of his uncle Laban, and the sheep of his uncle Laban, he went over and rolled the stone off the mouth of the well and watered the sheep of his uncle Laban.
Then Jacob kissed Rachel and began to weep loudly.
When Jacob explained to Rachel that he was a relative of her father and the son of Rebekah, she ran and told her father.
When Laban heard this news about Jacob, his sister’s son, he rushed out to meet him. He embraced him and kissed him and brought him to his house. Jacob told Laban how he was related to him.
Then Laban said to him,“You are indeed my own flesh and blood.” So Jacob stayed with him for a month.
Then Laban said to Jacob,“Should you work for me for nothing because you are my relative? Tell me what your wages should be.”
(Now Laban had two daughters; the older one was named Leah, and the younger one Rachel.
Leah’s eyes were tender, but Rachel had a lovely figure and beautiful appearance.)
Since Jacob had fallen in love with Rachel, he said,“I’ll serve you seven years in exchange for your younger daughter Rachel.”
Laban replied,“I’d rather give her to you than to another man. Stay with me.”
So Jacob worked for seven years to acquire Rachel. But they seemed like only a few days to him because his love for her was so great.
Finally Jacob said to Laban,“Give me my wife, for my time of service is up. And I want to sleep with her.”
So Laban invited all the people of that place and prepared a feast.
In the evening he brought his daughter Leah to Jacob, and he slept with her.
(Laban gave his female servant Zilpah to his daughter Leah to be her servant.)
In the morning Jacob discovered it was Leah! So Jacob said to Laban,“What in the world have you done to me! Didn’t I work for you in exchange for Rachel? Why have you tricked me?”
“It is not our custom here,” Laban replied,“to give the younger daughter in marriage before the firstborn.
Complete my older daughter’s bridal week. Then we will give you the younger one too, in exchange for seven more years of work.”
Jacob did as Laban said. When Jacob completed Leah’s bridal week, Laban gave him his daughter Rachel to be his wife.
(Laban gave his female servant Bilhah to his daughter Rachel to be her servant.)
Jacob slept with Rachel as well. He also loved Rachel more than Leah. Then he worked for Laban for seven more years.
The Family of Jacob When the LORD saw that Leah was unloved, he enabled her to become pregnant while Rachel remained childless.
So Leah became pregnant and gave birth to a son. She named him Reuben, for she said,“The LORD has looked with pity on my oppressed condition. Surely my husband will love me now.”
She became pregnant again and had another son. She said,“Because the LORD heard that I was unloved, he gave me this one too.” So she named him Simeon.
She became pregnant again and had another son. She said,“Now this time my husband will show me affection, because I have given birth to three sons for him.” That is why he was named Levi.
She became pregnant again and had another son. She said,“This time I will praise the LORD.”That is why she named him Judah. Then she stopped having children.
30
When Rachel saw that she could not give Jacob children, she became jealous of her sister. She said to Jacob,“Give me children or I’ll die!”
Jacob became furious with Rachel and exclaimed,“Am I in the place of God, who has kept you from having children?”
She replied,“Here is my servant Bilhah! Sleep with her so that she can bear children for me and I can have a family through her.”
So Rachel gave him her servant Bilhah as a wife, and Jacob slept with her.
Bilhah became pregnant and gave Jacob a son.
Then Rachel said,“God has vindicated me. He has responded to my prayer and given me a son.” That is why she named him Dan.
Bilhah, Rachel’s servant, became pregnant again and gave Jacob another son.
Then Rachel said,“I have fought a desperate struggle with my sister, but I have won.” So she named him Naphtali.
When Leah saw that she had stopped having children, she gave her servant Zilpah to Jacob as a wife.
Soon Leah’s servant Zilpah gave Jacob a son.
Leah said,“How fortunate!” So she named him Gad.
Then Leah’s servant Zilpah gave Jacob another son.
Leah said,“How happy I am, for women will call me happy!” So she named him Asher.
At the time of the wheat harvest Reuben went out and found some mandrake plants in a field and brought them to his mother Leah. Rachel said to Leah,“Give me some of your son’s mandrakes.”
But Leah replied,“Wasn’t it enough that you’ve taken away my husband? Would you take away my son’s mandrakes too?”“All right,” Rachel said,“he may go to bed with you tonight in exchange for your son’s mandrakes.”
When Jacob came in from the fields that evening, Leah went out to meet him and said,“You must sleep with me because I have paid for your services with my son’s mandrakes.” So he went to bed with her that night.
God paid attention to Leah; she became pregnant and gave Jacob a son for the fifth time.
Then Leah said,“God has granted me a reward because I gave my servant to my husband as a wife.” So she named him Issachar.
Leah became pregnant again and gave Jacob a son for the sixth time.
Then Leah said,“God has given me a good gift. Now my husband will honor me because I have given him six sons.” So she named him Zebulun.
After that she gave birth to a daughter and named her Dinah.
Then God took note of Rachel. He paid attention to her and enabled her to become pregnant.
She became pregnant and gave birth to a son. Then she said,“God has taken away my shame.”
She named him Joseph, saying,“May the LORD give me yet another son.”
The Flocks of Jacob After Rachel had given birth to Joseph, Jacob said to Laban,“Send me on my way so that I can go home to my own country.
Let me take my wives and my children whom I have acquired by working for you. Then I’ll depart, because you know how hard I’ve worked for you.”
But Laban said to him,“If I have found favor in your sight, please stay here, for I have learned by divination that the LORD has blessed me on account of you.”
He added,“Just name your wages– I’ll pay whatever you want.”
“You know how I have worked for you,” Jacob replied,“and how well your livestock have fared under my care.
Indeed, you had little before I arrived, but now your possessions have increased many times over. The LORD has blessed you wherever I worked. But now, how long must it be before I do something for my own family too?”
So Laban asked,“What should I give you?”“You don’t need to give me a thing,” Jacob replied,“but if you agree to this one condition, I will continue to care for your flocks and protect them:
Let me walk among all your flocks today and remove from them every speckled or spotted sheep, every dark-colored lamb, and the spotted or speckled goats. These animals will be my wages.
My integrity will testify for me later on. When you come to verify that I’ve taken only the wages we agreed on, if I have in my possession any goat that is not speckled or spotted or any sheep that is not dark-colored, it will be considered stolen.”
“Agreed!” said Laban,“It will be as you say.”
So that day Laban removed the male goats that were streaked or spotted, all the female goats that were speckled or spotted(all that had any white on them), and all the dark-colored lambs, and put them in the care of his sons.
Then he separated them from Jacob by a three-day journey, while Jacob was taking care of the rest of Laban’s flocks.
But Jacob took fresh-cut branches from poplar, almond, and plane trees. He made white streaks by peeling them, making the white inner wood in the branches visible.
Then he set up the peeled branches in all the watering troughs where the flocks came to drink. He set up the branches in front of the flocks when they were in heat and came to drink.
When the sheep mated in front of the branches, they gave birth to young that were streaked or speckled or spotted.
Jacob removed these lambs, but he made the rest of the flock face the streaked and completely dark-colored animals in Laban’s flock. So he made separate flocks for himself and did not mix them with Laban’s flocks.
When the stronger females were in heat, Jacob would set up the branches in the troughs in front of the flock, so they would mate near the branches.
But if the animals were weaker, he did not set the branches there. So the weaker animals ended up belonging to Laban and the stronger animals to Jacob.
In this way Jacob became extremely prosperous. He owned large flocks, male and female servants, camels, and donkeys.
31
Jacob’s Flight from Laban Jacob heard that Laban’s sons were complaining,“Jacob has taken everything that belonged to our father! He has gotten rich at our father’s expense!”
When Jacob saw the look on Laban’s face, he could tell his attitude toward him had changed.
The LORD said to Jacob,“Return to the land of your fathers and to your relatives. I will be with you.”
So Jacob sent a message for Rachel and Leah to come to the field where his flocks were.
There he said to them,“I can tell that your father’s attitude toward me has changed, but the God of my father has been with me.
You know that I’ve worked for your father as hard as I could,
but your father has humiliated me and changed my wages ten times. But God has not permitted him to do me any harm.
If he said,‘The speckled animals will be your wage,’ then the entire flock gave birth to speckled offspring. But if he said,‘The streaked animals will be your wage,’ then the entire flock gave birth to streaked offspring.
In this way God has snatched away your father’s livestock and given them to me.
“Once during breeding season I saw in a dream that the male goats mating with the flock were streaked, speckled, and spotted.
In the dream the angel of God said to me,‘Jacob!’‘Here I am!’ I replied.
Then he said,‘Observe that all the male goats mating with the flock are streaked, speckled, or spotted, for I have observed all that Laban has done to you.
I am the God of Bethel, where you anointed the sacred stone and made a vow to me. Now leave this land immediately and return to your native land.’”
Then Rachel and Leah replied to him,“Do we still have any portion or inheritance in our father’s house?
Hasn’t he treated us like foreigners? He not only sold us, but completely wasted the money paid for us!
Surely all the wealth that God snatched away from our father belongs to us and to our children. So now do everything God has told you.”
So Jacob immediately put his children and his wives on the camels.
He took away all the livestock he had acquired in Paddan Aram and all his moveable property that he had accumulated. Then he set out toward the land of Canaan to return to his father Isaac.
While Laban had gone to shear his sheep, Rachel stole the household idols that belonged to her father.
Jacob also deceived Laban the Aramean by not telling him that he was leaving.
He left with all he owned. He quickly crossed the Euphrates River and headed for the hill country of Gilead.
Three days later Laban discovered Jacob had left.
So he took his relatives with him and pursued Jacob for seven days. He caught up with him in the hill country of Gilead.
But God came to Laban the Aramean in a dream at night and warned him,“Be careful that you neither bless nor curse Jacob.”
Laban overtook Jacob, and when Jacob pitched his tent in the hill country of Gilead, Laban and his relatives set up camp there too.
“What have you done?” Laban demanded of Jacob.“You’ve deceived me and carried away my daughters as if they were captives of war!
Why did you run away secretly and deceive me? Why didn’t you tell me so I could send you off with a celebration complete with singing, tambourines, and harps?
You didn’t even allow me to kiss my daughters and my grandchildren goodbye. You have acted foolishly!
I have the power to do you harm, but the God of your father told me last night,‘Be careful that you neither bless nor curse Jacob.’
Now I understand that you have gone away because you longed desperately for your father’s house. Yet why did you steal my gods?”
“I left secretly because I was afraid!” Jacob replied to Laban.“I thought you might take your daughters away from me by force.
Whoever has taken your gods will be put to death! In the presence of our relatives identify whatever is yours and take it.”(Now Jacob did not know that Rachel had stolen them.)
So Laban entered Jacob’s tent, and Leah’s tent, and the tent of the two female servants, but he did not find the idols. Then he left Leah’s tent and entered Rachel’s.
(Now Rachel had taken the idols and put them inside her camel’s saddle and sat on them.) Laban searched the whole tent, but did not find them.
Rachel said to her father,“Don’t be angry, my lord. I cannot stand up in your presence because I am having my period.” So he searched thoroughly, but did not find the idols.
Jacob became angry and argued with Laban.“What did I do wrong?” he demanded of Laban.“What sin of mine prompted you to chase after me in hot pursuit?
When you searched through all my goods, did you find anything that belonged to you? Set it here before my relatives and yours, and let them settle the dispute between the two of us!
“I have been with you for the past twenty years. Your ewes and female goats have not miscarried, nor have I eaten rams from your flocks.
Animals torn by wild beasts I never brought to you; I always absorbed the loss myself. You always made me pay for every missing animal, whether it was taken by day or at night.
I was consumed by scorching heat during the day and by piercing cold at night, and I went without sleep.
This was my lot for twenty years in your house: I worked like a slave for you– fourteen years for your two daughters and six years for your flocks, but you changed my wages ten times!
If the God of my father– the God of Abraham, the one whom Isaac fears– had not been with me, you would certainly have sent me away empty-handed! But God saw how I was oppressed and how hard I worked, and he rebuked you last night.”
Laban replied to Jacob,“These women are my daughters, these children are my grandchildren, and these flocks are my flocks. All that you see belongs to me. But how can I harm these daughters of mine today or the children to whom they have given birth?
So now, come, let’s make a formal agreement, you and I, and it will be proof that we have made peace.”
So Jacob took a stone and set it up as a memorial pillar.
Then he said to his relatives,“Gather stones.” So they brought stones and put them in a pile. They ate there by the pile of stones.
Laban called it Jegar Sahadutha, but Jacob called it Galeed.
Laban said,“This pile of stones is a witness of our agreement today.” That is why it was called Galeed.
It was also called Mizpah because he said,“May the LORD watch between us when we are out of sight of one another.
If you mistreat my daughters or if you take wives besides my daughters, although no one else is with us, realize that God is witness to your actions.”
“Here is this pile of stones and this pillar I have set up between me and you,” Laban said to Jacob.
“This pile of stones and the pillar are reminders that I will not pass beyond this pile to come to harm you and that you will not pass beyond this pile and this pillar to come to harm me.
May the God of Abraham and the god of Nahor, the gods of their father, judge between us.” Jacob took an oath by the God whom his father Isaac feared.
Then Jacob offered a sacrifice on the mountain and invited his relatives to eat the meal. They ate the meal and spent the night on the mountain.
(32:1) Early in the morning Laban kissed his grandchildren and his daughters goodbye and blessed them. Then Laban left and returned home.
32
Jacob Wrestles at Peniel So Jacob went on his way and the angels of God met him.
When Jacob saw them, he exclaimed,“This is the camp of God!” So he named that place Mahanaim.
Jacob sent messengers on ahead to his brother Esau in the land of Seir, the region of Edom.
He commanded them,“This is what you must say to my lord Esau:‘This is what your servant Jacob says: I have been staying with Laban until now.
I have oxen, donkeys, sheep, and male and female servants. I have sent this message to inform my lord, so that I may find favor in your sight.’”
The messengers returned to Jacob and said,“We went to your brother Esau. He is coming to meet you and has four hundred men with him.”
Jacob was very afraid and upset. So he divided the people who were with him into two camps, as well as the flocks, herds, and camels.
“If Esau attacks one camp,” he thought,“then the other camp will be able to escape.”
Then Jacob prayed,“O God of my father Abraham, God of my father Isaac, O LORD, you said to me,‘Return to your land and to your relatives and I will make you prosper.’
I am not worthy of all the faithful love you have shown your servant. With only my walking stick I crossed the Jordan, but now I have become two camps.
Rescue me, I pray, from the hand of my brother Esau, for I am afraid he will come and attack me, as well as the mothers with their children.
But you said,‘I will certainly make you prosper and will make your descendants like the sand on the seashore, too numerous to count.’”
Jacob stayed there that night. Then he sent as a gift to his brother Esau
two hundred female goats and twenty male goats, two hundred ewes and twenty rams,
thirty female camels with their young, forty cows and ten bulls, and twenty female donkeys and ten male donkeys.
He entrusted them to his servants, who divided them into herds. He told his servants,“Pass over before me, and keep some distance between one herd and the next.”
He instructed the servant leading the first herd,“When my brother Esau meets you and asks,‘To whom do you belong? Where are you going? Whose herds are you driving?’
then you must say,‘They belong to your servant Jacob. They have been sent as a gift to my lord Esau. In fact Jacob himself is behind us.’”
He also gave these instructions to the second and third servants, as well as all those who were following the herds, saying,“You must say the same thing to Esau when you meet him.
You must also say,‘In fact your servant Jacob is behind us.’” Jacob thought,“I will first appease him by sending a gift ahead of me. After that I will meet him. Perhaps he will accept me.”
So the gifts were sent on ahead of him while he spent that night in the camp.
During the night Jacob quickly took his two wives, his two female servants, and his eleven sons and crossed the ford of the Jabbok.
He took them and sent them across the stream along with all his possessions.
So Jacob was left alone. Then a man wrestled with him until daybreak.
When the man saw that he could not defeat Jacob, he struck the socket of his hip so the socket of Jacob’s hip was dislocated while he wrestled with him.
Then the man said,“Let me go, for the dawn is breaking.”“I will not let you go,” Jacob replied,“unless you bless me.”
The man asked him,“What is your name?” He answered,“Jacob.”
“No longer will your name be Jacob,” the man told him,“but Israel, because you have fought with God and with men and have prevailed.”
Then Jacob asked,“Please tell me your name.”“Why do you ask my name?” the man replied. Then he blessed Jacob there.
So Jacob named the place Peniel, explaining,“Certainly I have seen God face to face and have survived.”
The sun rose over him as he crossed over Penuel, but he was limping because of his hip.
That is why to this day the Israelites do not eat the sinew which is attached to the socket of the hip, because he struck the socket of Jacob’s hip near the attached sinew.
33
Jacob Meets Esau Jacob looked up and saw that Esau was coming along with four hundred men. So he divided the children among Leah, Rachel, and the two female servants.
He put the servants and their children in front, with Leah and her children behind them, and Rachel and Joseph behind them.
But Jacob himself went on ahead of them, and he bowed toward the ground seven times as he approached his brother.
But Esau ran to meet him, embraced him, hugged his neck, and kissed him. Then they both wept.
When Esau looked up and saw the women and the children, he asked,“Who are these people with you?” Jacob replied,“The children whom God has graciously given your servant.”
The female servants came forward with their children and bowed down.
Then Leah came forward with her children and they bowed down. Finally Joseph and Rachel came forward and bowed down.
Esau then asked,“What did you intend by sending all these herds to meet me?” Jacob replied,“To find favor in your sight, my lord.”
But Esau said,“I have plenty, my brother. Keep what belongs to you.”
“No, please take them,” Jacob said.“If I have found favor in your sight, accept my gift from my hand. Now that I have seen your face and you have accepted me, it is as if I have seen the face of God.
Please take my present that was brought to you, for God has been generous to me and I have all I need.” When Jacob urged him, he took it.
Then Esau said,“Let’s be on our way! I will go in front of you.”
But Jacob said to him,“My lord knows that the children are young, and that I have to look after the sheep and cattle that are nursing their young. If they are driven too hard for even a single day, all the animals will die.
Let my lord go on ahead of his servant. I will travel more slowly, at the pace of the herds and the children, until I come to my lord at Seir.”
So Esau said,“Let me leave some of my men with you.”“Why do that?” Jacob replied.“My lord has already been kind enough to me.”
So that same day Esau made his way back to Seir.
But Jacob traveled to Succoth where he built himself a house and made shelters for his livestock. That is why the place was called Succoth.
After he left Paddan Aram, Jacob came safely to the city of Shechem in the land of Canaan, and he camped near the city.
Then he purchased the portion of the field where he had pitched his tent; he bought it from the sons of Hamor, Shechem’s father, for a hundred pieces of money.
There he set up an altar and called it“The God of Israel is God.”
34
Dinah and the Shechemites Now Dinah, Leah’s daughter whom she bore to Jacob, went to meet the young women of the land.
When Shechem son of Hamor the Hivite, who ruled that area, saw her, he grabbed her, forced himself on her, and sexually assaulted her.
Then he became very attached to Dinah, Jacob’s daughter. He fell in love with the young woman and spoke romantically to her.
Shechem said to his father Hamor,“Acquire this young girl as my wife.”
When Jacob heard that Shechem had violated his daughter Dinah, his sons were with the livestock in the field. So Jacob remained silent until they came in.
Then Shechem’s father Hamor went to speak with Jacob about Dinah.
Now Jacob’s sons had come in from the field when they heard the news. They were offended and very angry because Shechem had disgraced Israel by sexually assaulting Jacob’s daughter, a crime that should not be committed.
But Hamor made this appeal to them:“My son Shechem is in love with your daughter. Please give her to him as his wife.
Intermarry with us. Let us marry your daughters, and take our daughters as wives for yourselves.
You may live among us, and the land will be open to you. Live in it, travel freely in it, and acquire property in it.”
Then Shechem said to Dinah’s father and brothers,“Let me find favor in your sight, and whatever you require of me I’ll give.
You can make the bride price and the gift I must bring very expensive, and I’ll give whatever you ask of me. Just give me the young woman as my wife!”
Jacob’s sons answered Shechem and his father Hamor deceitfully when they spoke because Shechem had violated their sister Dinah.
They said to them,“We cannot give our sister to a man who is not circumcised, for it would be a disgrace to us.
We will give you our consent on this one condition: You must become like us by circumcising all your males.
Then we will give you our daughters to marry, and we will take your daughters as wives for ourselves, and we will live among you and become one people.
But if you do not agree to our terms by being circumcised, then we will take our sister and depart.”
Their offer pleased Hamor and his son Shechem.
The young man did not delay in doing what they asked because he wanted Jacob’s daughter Dinah badly.(Now he was more important than anyone in his father’s household.)
So Hamor and his son Shechem went to the gate of their city and spoke to the men of their city,
“These men are at peace with us. So let them live in the land and travel freely in it, for the land is wide enough for them. We will take their daughters for wives, and we will give them our daughters to marry.
Only on this one condition will these men consent to live with us and become one people: They demand that every male among us be circumcised just as they are circumcised.
If we do so, won’t their livestock, their property, and all their animals become ours? So let’s consent to their demand, so they will live among us.”
All the men who assembled at the city gate agreed with Hamor and his son Shechem. Every male who assembled at the city gate was circumcised.
In three days, when they were still in pain, two of Jacob’s sons, Simeon and Levi, Dinah’s brothers, each took his sword and went to the unsuspecting city and slaughtered every male.
They killed Hamor and his son Shechem with the sword, took Dinah from Shechem’s house, and left.
Jacob’s sons killed them and looted the city because their sister had been violated.
They took their flocks, herds, and donkeys, as well as everything in the city and in the surrounding fields.
They captured as plunder all their wealth, all their little ones, and their wives, including everything in the houses.
Then Jacob said to Simeon and Levi,“You have brought ruin on me by making me a foul odor among the inhabitants of the land– among the Canaanites and the Perizzites. I am few in number; they will join forces against me and attack me, and both I and my family will be destroyed!”
But Simeon and Levi replied,“Should he treat our sister like a common prostitute?”
35
The Return to Bethel Then God said to Jacob,“Go up at once to Bethel and live there. Make an altar there to God, who appeared to you when you fled from your brother Esau.”
So Jacob told his household and all who were with him,“Get rid of the foreign gods you have among you. Purify yourselves and change your clothes.
Let us go up at once to Bethel. Then I will make an altar there to God, who responded to me in my time of distress and has been with me wherever I went.”
So they gave Jacob all the foreign gods that were in their possession and the rings that were in their ears. Jacob buried them under the oak near Shechem
and they started on their journey. The surrounding cities were afraid of God, and they did not pursue the sons of Jacob.
Jacob and all those who were with him arrived at Luz(that is, Bethel) in the land of Canaan.
He built an altar there and named the place El Bethel because there God had revealed himself to him when he was fleeing from his brother.
(Deborah, Rebekah’s nurse, died and was buried under the oak below Bethel; thus it was named Oak of Weeping.)
God appeared to Jacob again after he returned from Paddan Aram and blessed him.
God said to him,“Your name is Jacob, but your name will no longer be called Jacob; Israel will be your name.” So God named him Israel.
Then God said to him,“I am the Sovereign God. Be fruitful and multiply! A nation– even a company of nations– will descend from you; kings will be among your descendants!
The land I gave to Abraham and Isaac I will give to you. To your descendants I will also give this land.”
Then God went up from the place where he spoke with him.
So Jacob set up a sacred stone pillar in the place where God spoke with him. He poured out a drink offering on it, and then he poured oil on it.
Jacob named the place where God spoke with him Bethel.
They traveled on from Bethel, and when Ephrath was still some distance away, Rachel went into labor– and her labor was hard.
When her labor was at its hardest, the midwife said to her,“Don’t be afraid, for you are having another son.”
With her dying breath, she named him Ben Oni. But his father called him Benjamin instead.
So Rachel died and was buried on the way to Ephrath(that is, Bethlehem).
Jacob set up a marker over her grave; it is the Marker of Rachel’s Grave to this day.
Then Israel traveled on and pitched his tent beyond Migdal Eder.
While Israel was living in that land, Reuben went to bed with Bilhah, his father’s concubine, and Israel heard about it.Jacob had twelve sons:
The sons of Leah were Reuben, Jacob’s firstborn, as well as Simeon, Levi, Judah, Issachar, and Zebulun.
The sons of Rachel were Joseph and Benjamin.
The sons of Bilhah, Rachel’s servant, were Dan and Naphtali.
The sons of Zilpah, Leah’s servant, were Gad and Asher.These were the sons of Jacob who were born to him in Paddan Aram.
So Jacob came back to his father Isaac in Mamre, to Kiriath Arba(that is, Hebron), where Abraham and Isaac had stayed.
Isaac lived to be 180 years old.
Then Isaac breathed his last and joined his ancestors. He died an old man who had lived a full life. His sons Esau and Jacob buried him.
36
The Descendants of Esau What follows is the account of Esau(also known as Edom).
Esau took his wives from the Canaanites: Adah the daughter of Elon the Hittite, and Oholibamah the daughter of Anah and granddaughter of Zibeon the Hivite,
in addition to Basemath the daughter of Ishmael and sister of Nebaioth.
Adah bore Eliphaz to Esau, Basemath bore Reuel,
and Oholibamah bore Jeush, Jalam, and Korah. These were the sons of Esau who were born to him in the land of Canaan.
Esau took his wives, his sons, his daughters, all the people in his household, his livestock, his animals, and all his possessions which he had acquired in the land of Canaan and went to a land some distance away from Jacob his brother
because they had too many possessions to be able to stay together and the land where they had settled was not able to support them because of their livestock.
So Esau(also known as Edom) lived in the hill country of Seir.
This is the account of Esau, the father of the Edomites, in the hill country of Seir.
These were the names of Esau’s sons:Eliphaz, the son of Esau’s wife Adah, and Reuel, the son of Esau’s wife Basemath.
The sons of Eliphaz were:Teman, Omar, Zepho, Gatam, and Kenaz.
Timna, a concubine of Esau’s son Eliphaz, bore Amalek to Eliphaz. These were the sons of Esau’s wife Adah.
These were the sons of Reuel: Nahath, Zerah, Shammah, and Mizzah. These were the sons of Esau’s wife Basemath.
These were the sons of Esau’s wife Oholibamah the daughter of Anah and granddaughter of Zibeon: She bore Jeush, Jalam, and Korah to Esau.
These were the chiefs among the descendants of Esau, the sons of Eliphaz, Esau’s firstborn: chief Teman, chief Omar, chief Zepho, chief Kenaz,
chief Korah, chief Gatam, chief Amalek. These were the chiefs descended from Eliphaz in the land of Edom; these were the sons of Adah.
These were the sons of Esau’s son Reuel: chief Nahath, chief Zerah, chief Shammah, chief Mizzah. These were the chiefs descended from Reuel in the land of Edom; these were the sons of Esau’s wife Basemath.
These were the sons of Esau’s wife Oholibamah: chief Jeush, chief Jalam, chief Korah. These were the chiefs descended from Esau’s wife Oholibamah, the daughter of Anah.
These were the sons of Esau(also known as Edom), and these were their chiefs.
These were the sons of Seir the Horite, who were living in the land: Lotan, Shobal, Zibeon, Anah,
Dishon, Ezer, and Dishan. These were the chiefs of the Horites, the descendants of Seir in the land of Edom.
The sons of Lotan were Hori and Homam; Lotan’s sister was Timna.
These were the sons of Shobal: Alvan, Manahath, Ebal, Shepho, and Onam.
These were the sons of Zibeon: Aiah and Anah(who discovered the hot springs in the wilderness as he pastured the donkeys of his father Zibeon).
These were the children of Anah: Dishon and Oholibamah, the daughter of Anah.
These were the sons of Dishon: Hemdan, Eshban, Ithran, and Keran.
These were the sons of Ezer: Bilhan, Zaavan, and Akan.
These were the sons of Dishan: Uz and Aran.
These were the chiefs of the Horites: chief Lotan, chief Shobal, chief Zibeon, chief Anah,
chief Dishon, chief Ezer, chief Dishan. These were the chiefs of the Horites, according to their chief lists in the land of Seir.
These were the kings who reigned in the land of Edom before any king ruled over the Israelites:
Bela the son of Beor reigned in Edom; the name of his city was Dinhabah.
When Bela died, Jobab the son of Zerah from Bozrah reigned in his place.
When Jobab died, Husham from the land of the Temanites reigned in his place.
When Husham died, Hadad the son of Bedad, who defeated the Midianites in the land of Moab, reigned in his place; the name of his city was Avith.
When Hadad died, Samlah from Masrekah reigned in his place.
When Samlah died, Shaul from Rehoboth on the River reigned in his place.
When Shaul died, Baal-Hanan the son of Achbor reigned in his place.
When Baal-Hanan the son of Achbor died, Hadad reigned in his place; the name of his city was Pau. His wife’s name was Mehetabel, the daughter of Matred, the daughter of Me-Zahab.
These were the names of the chiefs of Esau, according to their families, according to their places, by their names: chief Timna, chief Alvah, chief Jetheth,
chief Oholibamah, chief Elah, chief Pinon,
chief Kenaz, chief Teman, chief Mibzar,
chief Magdiel, chief Iram. These were the chiefs of Edom, according to their settlements in the land they possessed. This was Esau, the father of the Edomites.
37
Joseph’s Dreams But Jacob lived in the land where his father had stayed, in the land of Canaan.
This is the account of Jacob.Joseph, his seventeen-year-old son, was taking care of the flocks with his brothers. Now he was a youngster working with the sons of Bilhah and Zilpah, his father’s wives. Joseph brought back a bad report about them to their father.
Now Israel loved Joseph more than all his sons because he was a son born to him late in life, and he made a special tunic for him.
When Joseph’s brothers saw that their father loved him more than any of them, they hated Joseph and were not able to speak to him kindly.
Joseph had a dream, and when he told his brothers about it, they hated him even more.
He said to them,“Listen to this dream I had:
There we were, binding sheaves of grain in the middle of the field. Suddenly my sheaf rose up and stood upright and your sheaves surrounded my sheaf and bowed down to it!”
Then his brothers asked him,“Do you really think you will rule over us or have dominion over us?” They hated him even more because of his dream and because of what he said.
Then he had another dream, and told it to his brothers.“Look,” he said.“I had another dream. The sun, the moon, and eleven stars were bowing down to me.”
When he told his father and his brothers, his father rebuked him, saying,“What is this dream that you had? Will I, your mother, and your brothers really come and bow down to you?”
His brothers were jealous of him, but his father kept in mind what Joseph said.
When his brothers had gone to graze their father’s flocks near Shechem,
Israel said to Joseph,“Your brothers are grazing the flocks near Shechem. Come, I will send you to them.”“I’m ready,” Joseph replied.
So Jacob said to him,“Go now and check on the welfare of your brothers and of the flocks, and bring me word.” So Jacob sent him from the valley of Hebron.
When Joseph reached Shechem, a man found him wandering in the field, so the man asked him,“What are you looking for?”
He replied,“I’m looking for my brothers. Please tell me where they are grazing their flocks.”
The man said,“They left this area, for I heard them say,‘Let’s go to Dothan.’” So Joseph went after his brothers and found them at Dothan.
Now Joseph’s brothers saw him from a distance, and before he reached them, they plotted to kill him.
They said to one another,“Here comes this master of dreams!
Come now, let’s kill him, throw him into one of the cisterns, and then say that a wild animal ate him. Then we’ll see how his dreams turn out!”
When Reuben heard this, he rescued Joseph from their hands, saying,“Let’s not take his life!”
Reuben continued,“Don’t shed blood! Throw him into this cistern that is here in the wilderness, but don’t lay a hand on him.”(Reuben said this so he could rescue Joseph from them and take him back to his father.)
When Joseph reached his brothers, they stripped him of his tunic, the special tunic that he wore.
Then they took him and threw him into the cistern.(Now the cistern was empty; there was no water in it.)
When they sat down to eat their food, they looked up and saw a caravan of Ishmaelites coming from Gilead. Their camels were carrying spices, balm, and myrrh down to Egypt.
Then Judah said to his brothers,“What profit is there if we kill our brother and cover up his blood?
Come, let’s sell him to the Ishmaelites, but let’s not lay a hand on him, for after all, he is our brother, our own flesh.” His brothers agreed.
So when the Midianite merchants passed by, Joseph’s brothers pulled him out of the cistern and sold him to the Ishmaelites for twenty pieces of silver. The Ishmaelites then took Joseph to Egypt.
Later Reuben returned to the cistern to find that Joseph was not in it! He tore his clothes,
returned to his brothers, and said,“The boy isn’t there! And I, where can I go?”
So they took Joseph’s tunic, killed a young goat, and dipped the tunic in the blood.
Then they brought the special tunic to their father and said,“We found this. Determine now whether it is your son’s tunic or not.”
He recognized it and exclaimed,“It is my son’s tunic! A wild animal has eaten him! Joseph has surely been torn to pieces!”
Then Jacob tore his clothes, put on sackcloth, and mourned for his son many days.
All his sons and daughters stood by him to console him, but he refused to be consoled.“No,” he said,“I will go to the grave mourning my son.” So Joseph’s father wept for him.
Now in Egypt the Midianites sold Joseph to Potiphar, one of Pharaoh’s officials, the captain of the guard.
38
Judah and Tamar At that time Judah left his brothers and stayed with an Adullamite man named Hirah.
There Judah saw the daughter of a Canaanite man named Shua. Judah acquired her as a wife and slept with her.
She became pregnant and had a son. Judah named him Er.
She became pregnant again and had another son, whom she named Onan.
Then she had yet another son, whom she named Shelah. She gave birth to him in Kezib.
Judah acquired a wife for Er his firstborn; her name was Tamar.
But Er, Judah’s firstborn, was evil in the LORD’s sight, so the LORD killed him.
Then Judah said to Onan,“Sleep with your brother’s wife and fulfill the duty of a brother-in-law to her so that you may raise up a descendant for your brother.”
But Onan knew that the child would not be considered his. So whenever he slept with his brother’s wife, he wasted his emission on the ground so as not to give his brother a descendant.
What he did was evil in the LORD’s sight, so the LORD killed him too.
Then Judah said to his daughter-in-law Tamar,“Live as a widow in your father’s house until Shelah my son grows up.” For he thought,“I don’t want him to die like his brothers.” So Tamar went and lived in her father’s house.
After some time Judah’s wife, the daughter of Shua, died. After Judah was consoled, he left for Timnah to visit his sheepshearers, along with his friend Hirah the Adullamite.
Tamar was told,“Look, your father-in-law is going up to Timnah to shear his sheep.”
So she removed her widow’s clothes and covered herself with a veil. She wrapped herself and sat at the entrance to Enaim which is on the way to Timnah.(She did this because she saw that she had not been given to Shelah as a wife, even though he had now grown up.)
When Judah saw her, he thought she was a prostitute because she had covered her face.
He turned aside to her along the road and said,“Come, please, I want to sleep with you.”(He did not realize it was his daughter-in-law.) She asked,“What will you give me so that you may sleep with me?”
He replied,“I’ll send you a young goat from the flock.” She asked,“Will you give me a pledge until you send it?”
He said,“What pledge should I give you?” She replied,“Your seal, your cord, and the staff that’s in your hand.” So he gave them to her, then slept with her, and she became pregnant by him.
She left immediately, removed her veil, and put on her widow’s clothes.
Then Judah had his friend Hirah the Adullamite take a young goat to get back from the woman the items he had given in pledge, but Hirah could not find her.
He asked the men who were there,“Where is the cult prostitute who was at Enaim by the road?” But they replied,“There has been no cult prostitute here.”
So he returned to Judah and said,“I couldn’t find her. Moreover, the men of the place said,‘There has been no cult prostitute here.’”
Judah said,“Let her keep the things for herself. Otherwise we will appear to be dishonest. I did indeed send this young goat, but you couldn’t find her.”
After three months Judah was told,“Your daughter-in-law Tamar has turned to prostitution, and as a result she has become pregnant.” Judah said,“Bring her out and let her be burned!”
While they were bringing her out, she sent word to her father-in-law:“I am pregnant by the man to whom these belong.” Then she said,“Identify the one to whom the seal, cord, and staff belong.”
Judah recognized them and said,“She is more upright than I am, because I wouldn’t give her to Shelah my son.” He was not physically intimate with her again.
When it was time for her to give birth, there were twins in her womb.
While she was giving birth, one child put out his hand, and the midwife took a scarlet thread and tied it on his hand, saying,“This one came out first.”
But then he drew back his hand, and his brother came out before him. She said,“How you have broken out of the womb!” So he was named Perez.
Afterward his brother came out– the one who had the scarlet thread on his hand– and he was named Zerah.
39
Joseph and Potiphar’s Wife Now Joseph had been brought down to Egypt. An Egyptian named Potiphar, an official of Pharaoh and the captain of the guard, purchased him from the Ishmaelites who had brought him there.
The LORD was with Joseph. He was successful and lived in the household of his Egyptian master.
His master observed that the LORD was with him and that the LORD made everything he was doing successful.
So Joseph found favor in his sight and became his personal attendant. Potiphar appointed Joseph overseer of his household and put him in charge of everything he owned.
From the time Potiphar appointed him over his household and over all that he owned, the LORD blessed the Egyptian’s household for Joseph’s sake. The blessing of the LORD was on everything that he had, both in his house and in his fields.
So Potiphar left everything he had in Joseph’s care; he gave no thought to anything except the food he ate. Now Joseph was well built and good-looking.
Soon after these things, his master’s wife took notice of Joseph and said,“Come to bed with me.”
But he refused, saying to his master’s wife,“Look, my master does not give any thought to his household with me here, and everything that he owns he has put into my care.
There is no one greater in this household than I am. He has withheld nothing from me except you because you are his wife. So how could I do such a great evil and sin against God?”
Even though she continued to speak to Joseph day after day, he did not respond to her invitation to go to bed with her.
One day he went into the house to do his work when none of the household servants were there in the house.
She grabbed him by his outer garment, saying,“Come to bed with me!” But he left his outer garment in her hand and ran outside.
When she saw that he had left his outer garment in her hand and had run outside,
she called for her household servants and said to them,“See, my husband brought in a Hebrew man to us to humiliate us. He tried to go to bed with me, but I screamed loudly.
When he heard me raise my voice and scream, he left his outer garment beside me and ran outside.”
So she laid his outer garment beside her until his master came home.
This is what she said to him:“That Hebrew slave you brought to us tried to humiliate me,
but when I raised my voice and screamed, he left his outer garment and ran outside.”
When his master heard his wife say,“This is the way your slave treated me,” he became furious.
Joseph’s master took him and threw him into the prison, the place where the king’s prisoners were confined. So he was there in the prison.
But the LORD was with Joseph and showed him kindness. He granted him favor in the sight of the prison warden.
The warden put all the prisoners under Joseph’s care. He was in charge of whatever they were doing.
The warden did not concern himself with anything that was in Joseph’s care because the LORD was with him and whatever he was doing the LORD was making successful.
40
The Cupbearer and the Baker After these things happened, the cupbearer to the king of Egypt and the royal baker offended their master, the king of Egypt.
Pharaoh was enraged with his two officials, the cupbearer and the baker,
so he imprisoned them in the house of the captain of the guard in the same facility where Joseph was confined.
The captain of the guard appointed Joseph to be their attendant, and he served them. They spent some time in custody.
Both of them, the cupbearer and the baker of the king of Egypt, who were confined in the prison, had a dream the same night. Each man’s dream had its own meaning.
When Joseph came to them in the morning, he saw that they were looking depressed.
So he asked Pharaoh’s officials, who were with him in custody in his master’s house,“Why do you look so sad today?”
They told him,“We both had dreams, but there is no one to interpret them.” Joseph responded,“Don’t interpretations belong to God? Tell them to me.”
So the chief cupbearer told his dream to Joseph:“In my dream, there was a vine in front of me.
On the vine there were three branches. As it budded, its blossoms opened and its clusters ripened into grapes.
Now Pharaoh’s cup was in my hand, so I took the grapes, squeezed them into his cup, and put the cup in Pharaoh’s hand.”
“This is its meaning,” Joseph said to him.“The three branches represent three days.
In three more days Pharaoh will reinstate you and restore you to your office. You will put Pharaoh’s cup in his hand, just as you did before when you were cupbearer.
But remember me when it goes well for you, and show me kindness. Make mention of me to Pharaoh and bring me out of this prison,
for I really was kidnapped from the land of the Hebrews and I have done nothing wrong here for which they should put me in a dungeon.”
When the chief baker saw that the interpretation of the first dream was favorable, he said to Joseph,“I also appeared in my dream and there were three baskets of white bread on my head.
In the top basket there were baked goods of every kind for Pharaoh, but the birds were eating them from the basket that was on my head.”
Joseph replied,“This is its meaning: The three baskets represent three days.
In three more days Pharaoh will decapitate you and impale you on a pole. Then the birds will eat your flesh from you.”
On the third day it was Pharaoh’s birthday, so he gave a feast for all his servants. He“lifted up” the head of the chief cupbearer and the head of the chief baker in the midst of his servants.
He restored the chief cupbearer to his former position so that he placed the cup in Pharaoh’s hand,
but the chief baker he impaled, just as Joseph had predicted.
But the chief cupbearer did not remember Joseph– he forgot him.
41
Joseph’s Rise to Power At the end of two full years Pharaoh had a dream. As he was standing by the Nile,
seven fine-looking, fat cows were coming up out of the Nile, and they grazed in the reeds.
Then seven bad-looking, thin cows were coming up after them from the Nile, and they stood beside the other cows at the edge of the river.
The bad-looking, thin cows ate the seven fine-looking, fat cows. Then Pharaoh woke up.
Then he fell asleep again and had a second dream: There were seven heads of grain growing on one stalk, healthy and good.
Then seven heads of grain, thin and burned by the east wind, were sprouting up after them.
The thin heads swallowed up the seven healthy and full heads. Then Pharaoh woke up and realized it was a dream.
In the morning he was troubled, so he called for all the diviner-priests of Egypt and all its wise men. Pharaoh told them his dreams, but no one could interpret them for him.
Then the chief cupbearer said to Pharaoh,“Today I recall my failures.
Pharaoh was enraged with his servants, and he put me in prison in the house of the captain of the guards– me and the chief baker.
We each had a dream one night; each of us had a dream with its own meaning.
Now a young man, a Hebrew, a servant of the captain of the guards, was with us there. We told him our dreams, and he interpreted the meaning of each of our respective dreams for us.
It happened just as he had said to us– Pharaoh restored me to my office, but he impaled the baker.”
Then Pharaoh summoned Joseph. So they brought him quickly out of the dungeon; he shaved himself, changed his clothes, and came before Pharaoh.
Pharaoh said to Joseph,“I had a dream, and there is no one who can interpret it. But I have heard about you, that you can interpret dreams.”
Joseph replied to Pharaoh,“It is not within my power, but God will speak concerning the welfare of Pharaoh.”
Then Pharaoh said to Joseph,“In my dream I was standing by the edge of the Nile.
Then seven fat and fine-looking cows were coming up out of the Nile, and they grazed in the reeds.
Then seven other cows came up after them; they were scrawny, very bad-looking, and lean. I had never seen such bad-looking cows as these in all the land of Egypt!
The lean, bad-looking cows ate up the seven fat cows.
When they had eaten them, no one would have known that they had done so, for they were just as bad-looking as before. Then I woke up.
I also saw in my dream seven heads of grain growing on one stalk, full and good.
Then seven heads of grain, withered and thin and burned with the east wind, were sprouting up after them.
The thin heads of grain swallowed up the seven good heads of grain. So I told all this to the diviner-priests, but no one could tell me its meaning.”
Then Joseph said to Pharaoh,“Both dreams of Pharaoh have the same meaning. God has revealed to Pharaoh what he is about to do.
The seven good cows represent seven years, and the seven good heads of grain represent seven years. Both dreams have the same meaning.
The seven lean, bad-looking cows that came up after them represent seven years, as do the seven empty heads of grain burned with the east wind. They represent seven years of famine.
This is just what I told Pharaoh: God has shown Pharaoh what he is about to do.
Seven years of great abundance are coming throughout the whole land of Egypt.
But seven years of famine will occur after them, and all the abundance will be forgotten in the land of Egypt. The famine will devastate the land.
The previous abundance of the land will not be remembered because of the famine that follows, for the famine will be very severe.
The dream was repeated to Pharaoh because the matter has been decreed by God, and God will make it happen soon.
“So now Pharaoh should look for a wise and discerning man and give him authority over all the land of Egypt.
Pharaoh should do this– he should appoint officials throughout the land to collect one-fifth of the produce of the land of Egypt during the seven years of abundance.
They should gather all the excess food during these good years that are coming. By Pharaoh’s authority they should store up grain so the cities will have food, and they should preserve it.
This food should be held in storage for the land in preparation for the seven years of famine that will occur throughout the land of Egypt. In this way the land will survive the famine.”
This advice made sense to Pharaoh and all his officials.
So Pharaoh asked his officials,“Can we find a man like Joseph, one in whom the Spirit of God is present?”
So Pharaoh said to Joseph,“Because God has enabled you to know all this, there is no one as wise and discerning as you are!
You will oversee my household, and all my people will submit to your commands. Only I, the king, will be greater than you.
“See here,” Pharaoh said to Joseph,“I place you in authority over all the land of Egypt.”
Then Pharaoh took his signet ring from his own hand and put it on Joseph’s. He clothed him with fine linen clothes and put a gold chain around his neck.
Pharaoh had him ride in the chariot used by his second-in-command, and they cried out before him,“Kneel down!” So he placed him over all the land of Egypt.
Pharaoh also said to Joseph,“I am Pharaoh, but without your permission no one will move his hand or his foot in all the land of Egypt.”
Pharaoh gave Joseph the name Zaphenath-Paneah. He also gave him Asenath daughter of Potiphera, priest of On, to be his wife. So Joseph took charge of all the land of Egypt.
Now Joseph was 30 years old when he began serving Pharaoh king of Egypt. Joseph was commissioned by Pharaoh and was in charge of all the land of Egypt.
During the seven years of abundance the land produced large, bountiful harvests.
Joseph collected all the excess food in the land of Egypt during the seven years and stored it in the cities. In every city he put the food gathered from the fields around it.
Joseph stored up a vast amount of grain, like the sand of the sea, until he stopped measuring it because it was impossible to measure.
Two sons were born to Joseph before the famine came. Asenath daughter of Potiphera, priest of On, was their mother.
Joseph named the firstborn Manasseh, saying,“Certainly God has made me forget all my trouble and all my father’s house.”
He named the second child Ephraim, saying,“Certainly God has made me fruitful in the land of my suffering.”
The seven years of abundance in the land of Egypt came to an end.
Then the seven years of famine began, just as Joseph had predicted. There was famine in all the other lands, but throughout the land of Egypt there was food.
When all the land of Egypt experienced the famine, the people cried out to Pharaoh for food. Pharaoh said to all the people of Egypt,“Go to Joseph and do whatever he tells you.”
While the famine was over all the earth, Joseph opened the storehouses and sold grain to the Egyptians. The famine was severe throughout the land of Egypt.
People from every country came to Joseph in Egypt to buy grain because the famine was severe throughout the earth.
42
Joseph’s Brothers in Egypt When Jacob heard there was grain in Egypt, he said to his sons,“Why are you looking at each other?”
He then said,“Look, I hear that there is grain in Egypt. Go down there and buy grain for us so that we may live and not die.”
So ten of Joseph’s brothers went down to buy grain from Egypt.
But Jacob did not send Joseph’s brother Benjamin with his brothers, for he said,“What if some accident happens to him?”
So Israel’s sons came to buy grain among the other travelers, for the famine was severe in the land of Canaan.
Now Joseph was the ruler of the country, the one who sold grain to all the people of the country. Joseph’s brothers came and bowed down before him with their faces to the ground.
When Joseph saw his brothers, he recognized them, but he pretended to be a stranger to them and spoke to them harshly. He asked,“Where do you come from?” They answered,“From the land of Canaan, to buy grain for food.”
Joseph recognized his brothers, but they did not recognize him.
Then Joseph remembered the dreams he had dreamed about them, and he said to them,“You are spies; you have come to see if our land is vulnerable!”
But they exclaimed,“No, my lord! Your servants have come to buy grain for food!
We are all the sons of one man; we are honest men! Your servants are not spies.”
“No,” he insisted,“but you have come to see if our land is vulnerable.”
They replied,“Your servants are from a family of twelve brothers. We are the sons of one man in the land of Canaan. The youngest is with our father at this time, and one is no longer alive.”
But Joseph told them,“It is just as I said to you: You are spies!
You will be tested in this way: As surely as Pharaoh lives, you will not depart from this place unless your youngest brother comes here.
One of you must go and get your brother, while the rest of you remain in prison. In this way your words may be tested to see if you are telling the truth. If not, then, as surely as Pharaoh lives, you are spies!”
He imprisoned them all for three days.
On the third day Joseph said to them,“Do as I say and you will live, for I fear God.
If you are honest men, leave one of your brothers confined here in prison while the rest of you go and take grain back for your hungry families.
But you must bring your youngest brother to me. Then your words will be verified and you will not die.” They did as he said.
They said to one another,“Surely we’re being punished because of our brother, because we saw how distressed he was when he cried to us for mercy, but we refused to listen. That is why this distress has come on us!”
Reuben said to them,“Didn’t I say to you,‘Don’t sin against the boy,’ but you wouldn’t listen? So now we must pay for shedding his blood!”
(Now they did not know that Joseph could understand them, for he was speaking through an interpreter.)
He turned away from them and wept. When he turned around and spoke to them again, he had Simeon taken from them and tied up before their eyes.
Then Joseph gave orders to fill their bags with grain, to return each man’s money to his sack, and to give them provisions for the journey. His orders were carried out.
So they loaded their grain on their donkeys and left.
When one of them opened his sack to get feed for his donkey at their resting place, he saw his money in the mouth of his sack.
He said to his brothers,“My money was returned! Here it is in my sack!” They were dismayed; they turned trembling to one another and said,“What in the world has God done to us?”
They returned to their father Jacob in the land of Canaan and told him all the things that had happened to them, saying,
“The man, the lord of the land, spoke harshly to us and treated us as if we were spying on the land.
But we said to him,‘We are honest men; we are not spies!
We are from a family of twelve brothers; we are the sons of one father. One is no longer alive, and the youngest is with our father at this time in the land of Canaan.’
“Then the man, the lord of the land, said to us,‘This is how I will find out if you are honest men. Leave one of your brothers with me, and take grain for your hungry households and go.
But bring your youngest brother back to me so I will know that you are honest men and not spies. Then I will give your brother back to you and you may move about freely in the land.’”
When they were emptying their sacks, there was each man’s bag of money in his sack! When they and their father saw the bags of money, they were afraid.
Their father Jacob said to them,“You are making me childless! Joseph is gone. Simeon is gone. And now you want to take Benjamin! Everything is against me.”
Then Reuben said to his father,“You may put my two sons to death if I do not bring him back to you. Put him in my care and I will bring him back to you.”
But Jacob replied,“My son will not go down there with you, for his brother is dead and he alone is left. If an accident happens to him on the journey you have to make, then you will bring down my gray hair in sorrow to the grave.”
43
The Second Journey to Egypt Now the famine was severe in the land.
When they finished eating the grain they had brought from Egypt, their father said to them,“Return, buy us a little more food.”
But Judah said to him,“The man solemnly warned us,‘You will not see my face unless your brother is with you.’
If you send our brother with us, we’ll go down and buy food for you.
But if you will not send him, we won’t go down there because the man said to us,‘You will not see my face unless your brother is with you.’”
Israel said,“Why did you bring this trouble on me by telling the man you had one more brother?”
They replied,“The man questioned us thoroughly about ourselves and our family, saying,‘Is your father still alive? Do you have another brother?’ So we answered him in this way. How could we possibly know that he would say,‘Bring your brother down’?”
Then Judah said to his father Israel,“Send the boy with me and we will go immediately. Then we will live and not die– we and you and our little ones.
I myself pledge security for him; you may hold me liable. If I do not bring him back to you and place him here before you, I will bear the blame before you all my life.
But if we had not delayed, we could have traveled there and back twice by now!”
Then their father Israel said to them,“If it must be so, then do this: Take some of the best products of the land in your bags, and take a gift down to the man– a little balm and a little honey, spices and myrrh, pistachios and almonds.
Take double the money with you; you must take back the money that was returned in the mouths of your sacks– perhaps it was an oversight.
Take your brother too, and go right away to the man.
May the Sovereign God grant you mercy before the man so that he may release your other brother and Benjamin! As for me, if I lose my children I lose them.”
So the men took these gifts, and they took double the money with them, along with Benjamin. Then they hurried down to Egypt and stood before Joseph.
When Joseph saw Benjamin with them, he said to the servant who was over his household,“Bring the men to the house. Slaughter an animal and prepare it, for the men will eat with me at noon.”
The man did just as Joseph said; he brought the men into Joseph’s house.
But the men were afraid when they were brought to Joseph’s house. They said,“We are being brought in because of the money that was returned in our sacks last time. He wants to capture us, make us slaves, and take our donkeys!”
So they approached the man who was in charge of Joseph’s household and spoke to him at the entrance to the house.
They said,“My lord, we did indeed come down the first time to buy food.
But when we came to the place where we spent the night, we opened our sacks and each of us found his money– the full amount– in the mouth of his sack. So we have returned it.
We have brought additional money with us to buy food. We do not know who put the money in our sacks!”
“Everything is fine,” the man in charge of Joseph’s household told them.“Don’t be afraid. Your God and the God of your father has given you treasure in your sacks. I had your money.” Then he brought Simeon out to them.
The servant in charge brought the men into Joseph’s house. He gave them water, and they washed their feet. Then he gave food to their donkeys.
They got their gifts ready for Joseph’s arrival at noon, for they had heard that they were to have a meal there.
When Joseph came home, they presented him with the gifts they had brought inside, and they bowed down to the ground before him.
He asked them how they were doing. Then he said,“Is your aging father well, the one you spoke about? Is he still alive?”
“Your servant our father is well,” they replied.“He is still alive.” They bowed down in humility.
When Joseph looked up and saw his brother Benjamin, his mother’s son, he said,“Is this your youngest brother, whom you told me about?” Then he said,“May God be gracious to you, my son.”
Joseph hurried out, for he was overcome by affection for his brother and was at the point of tears. So he went to his room and wept there.
Then he washed his face and came out. With composure he said,“Set out the food.”
They set a place for him, a separate place for his brothers, and another for the Egyptians who were eating with him.(The Egyptians are not able to eat with Hebrews, for the Egyptians think it is disgusting to do so.)
They sat before him, arranged by order of birth, beginning with the firstborn and ending with the youngest. The men looked at each other in astonishment.
He gave them portions of the food set before him, but the portion for Benjamin was five times greater than the portions for any of the others. They drank with Joseph until they all became drunk.
44
The Final Test He instructed the servant who was over his household,“Fill the sacks of the men with as much food as they can carry and put each man’s money in the mouth of his sack.
Then put my cup– the silver cup– in the mouth of the youngest one’s sack, along with the money for his grain.” He did as Joseph instructed.
When morning came, the men and their donkeys were sent off.
They had not gone very far from the city when Joseph said to the servant who was over his household,“Pursue the men at once! When you overtake them, say to them,‘Why have you repaid good with evil?
Doesn’t my master drink from this cup and use it for divination? You have done wrong!’”
When the man overtook them, he spoke these words to them.
They answered him,“Why does my lord say such things? Far be it from your servants to do such a thing!
Look, the money that we found in the mouths of our sacks we brought back to you from the land of Canaan. Why then would we steal silver or gold from your master’s house?
If one of us has it, he will die, and the rest of us will become my lord’s slaves!”
He replied,“You have suggested your own punishment! The one who has it will become my slave, but the rest of you will go free.”
So each man quickly lowered his sack to the ground and opened it.
Then the man searched. He began with the oldest and finished with the youngest. The cup was found in Benjamin’s sack!
They all tore their clothes! Then each man loaded his donkey, and they returned to the city.
So Judah and his brothers came back to Joseph’s house. He was still there, and they threw themselves to the ground before him.
Joseph said to them,“What did you think you were doing? Don’t you know that a man like me can find out things like this by divination?”
Judah replied,“What can we say to my lord? What can we speak? How can we clear ourselves? God has exposed the sin of your servants! We are now my lord’s slaves, we and the one in whose possession the cup was found.”
But Joseph said,“Far be it from me to do this! The man in whose hand the cup was found will become my slave, but the rest of you may go back to your father in peace.”
Then Judah approached him and said,“My lord, please allow your servant to speak a word with you. Please do not get angry with your servant, for you are just like Pharaoh.
My lord asked his servants,‘Do you have a father or a brother?’
We said to my lord,‘We have an aged father, and there is a young boy who was born when our father was old. The boy’s brother is dead. He is the only one of his mother’s sons left, and his father loves him.’
“Then you told your servants,‘Bring him down to me so I can see him.’
We said to my lord,‘The boy cannot leave his father. If he leaves his father, his father will die.’
But you said to your servants,‘If your youngest brother does not come down with you, you will not see my face again.’
When we returned to your servant my father, we told him the words of my lord.
“Then our father said,‘Go back and buy us a little food.’
But we replied,‘We cannot go down there. If our youngest brother is with us, then we will go, for we won’t be permitted to see the man’s face if our youngest brother is not with us.’
“Then your servant my father said to us,‘You know that my wife gave me two sons.
The first disappeared and I said,“He has surely been torn to pieces.” I have not seen him since.
If you take this one from me too and an accident happens to him, then you will bring down my gray hair in tragedy to the grave.’
“So now, when I return to your servant my father, and the boy is not with us– his very life is bound up in his son’s life.
When he sees the boy is not with us, he will die, and your servants will bring down the gray hair of your servant our father in sorrow to the grave.
Indeed, your servant pledged security for the boy with my father, saying,‘If I do not bring him back to you, then I will bear the blame before my father all my life.’
“So now, please let your servant remain as my lord’s slave instead of the boy. As for the boy, let him go back with his brothers.
For how can I go back to my father if the boy is not with me? I couldn’t bear to see my father’s pain.”
45
The Reconciliation of the Brothers Joseph was no longer able to control himself before all his attendants, so he cried out,“Make everyone go out from my presence!” No one remained with Joseph when he made himself known to his brothers.
He wept loudly; the Egyptians heard it and Pharaoh’s household heard about it.
Joseph said to his brothers,“I am Joseph! Is my father still alive?” His brothers could not answer him because they were dumbfounded before him.
Joseph said to his brothers,“Come closer to me,” so they came near. Then he said,“I am Joseph your brother, whom you sold into Egypt.
Now, do not be upset and do not be angry with yourselves because you sold me here, for God sent me ahead of you to preserve life!
For these past two years there has been famine in the land and for five more years there will be neither plowing nor harvesting.
God sent me ahead of you to preserve you on the earth and to save your lives by a great deliverance.
So now, it is not you who sent me here, but God. He has made me an adviser to Pharaoh, lord over all his household, and ruler over all the land of Egypt.
Now go up to my father quickly and tell him,‘This is what your son Joseph says:“God has made me lord of all Egypt. Come down to me; do not delay!
You will live in the land of Goshen, and you will be near me– you, your children, your grandchildren, your flocks, your herds, and everything you have.
I will provide you with food there because there will be five more years of famine. Otherwise you would become poor– you, your household, and everyone who belongs to you.”’
You and my brother Benjamin can certainly see with your own eyes that I really am the one who speaks to you.
So tell my father about all my honor in Egypt and about everything you have seen. But bring my father down here quickly!”
Then he threw himself on the neck of his brother Benjamin and wept, and Benjamin wept on his neck.
He kissed all his brothers and wept over them. After this his brothers talked with him.
Now it was reported in the household of Pharaoh,“Joseph’s brothers have arrived.” It pleased Pharaoh and his servants.
Pharaoh said to Joseph,“Say to your brothers,‘Do this: Load your animals and go to the land of Canaan!
Get your father and your households and come to me! Then I will give you the best land in Egypt and you will eat the best of the land.’
You are also commanded to say,‘Do this: Take for yourselves wagons from the land of Egypt for your little ones and for your wives. Bring your father and come.
Don’t worry about your belongings, for the best of all the land of Egypt will be yours.’”
So the sons of Israel did as he said. Joseph gave them wagons as Pharaoh had instructed, and he gave them provisions for the journey.
He gave sets of clothes to each one of them, but to Benjamin he gave three hundred pieces of silver and five sets of clothes.
To his father he sent the following: ten donkeys loaded with the best products of Egypt and ten female donkeys loaded with grain, food, and provisions for his father’s journey.
Then he sent his brothers on their way and they left. He said to them,“As you travel don’t be overcome with fear.”
So they went up from Egypt and came to their father Jacob in the land of Canaan.
They told him,“Joseph is still alive and he is ruler over all the land of Egypt!” Jacob was stunned, for he did not believe them.
But when they related to him everything Joseph had said to them, and when he saw the wagons that Joseph had sent to transport him, their father Jacob’s spirit revived.
Then Israel said,“Enough! My son Joseph is still alive! I will go and see him before I die.”
46
The Family of Jacob goes to Egypt So Israel began his journey, taking with him all that he had. When he came to Beer Sheba he offered sacrifices to the God of his father Isaac.
God spoke to Israel in a vision during the night and said,“Jacob, Jacob!” He replied,“Here I am!”
He said,“I am God, the God of your father. Do not be afraid to go down to Egypt, for I will make you into a great nation there.
I will go down with you to Egypt and I myself will certainly bring you back from there. Joseph will close your eyes.”
Then Jacob started out from Beer Sheba, and the sons of Israel carried their father Jacob, their little children, and their wives in the wagons that Pharaoh had sent along to transport him.
Jacob and all his descendants took their livestock and the possessions they had acquired in the land of Canaan, and they went to Egypt.
He brought with him to Egypt his sons and grandsons, his daughters and granddaughters– all his descendants.
These are the names of the sons of Israel who went to Egypt– Jacob and his sons: Reuben, the firstborn of Jacob.
The sons of Reuben: Hanoch, Pallu, Hezron, and Carmi.
The sons of Simeon: Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Zohar, and Shaul(the son of a Canaanite woman).
The sons of Levi: Gershon, Kohath, and Merari.
The sons of Judah: Er, Onan, Shelah, Perez, and Zerah(but Er and Onan died in the land of Canaan). The sons of Perez were Hezron and Hamul.
The sons of Issachar: Tola, Puah, Jashub, and Shimron.
The sons of Zebulun: Sered, Elon, and Jahleel.
These were the sons of Leah, whom she bore to Jacob in Paddan Aram, along with Dinah his daughter. His sons and daughters numbered thirty-three in all.
The sons of Gad: Zephon, Haggi, Shuni, Ezbon, Eri, Arodi, and Areli.
The sons of Asher: Imnah, Ishvah, Ishvi, Beriah, and Serah their sister. The sons of Beriah were Heber and Malkiel.
These were the sons of Zilpah, whom Laban gave to Leah his daughter. She bore these to Jacob, sixteen in all.
The sons of Rachel the wife of Jacob: Joseph and Benjamin.
Manasseh and Ephraim were born to Joseph in the land of Egypt. Asenath daughter of Potiphera, priest of On, bore them to him.
The sons of Benjamin: Bela, Beker, Ashbel, Gera, Naaman, Ehi, Rosh, Muppim, Huppim and Ard.
These were the sons of Rachel who were born to Jacob, fourteen in all.
The son of Dan: Hushim.
The sons of Naphtali: Jahziel, Guni, Jezer, and Shillem.
These were the sons of Bilhah, whom Laban gave to Rachel his daughter. She bore these to Jacob, seven in all.
All the direct descendants of Jacob who went to Egypt with him were sixty-six in number.(This number does not include the wives of Jacob’s sons.)
Counting the two sons of Joseph who were born to him in Egypt, all the people of the household of Jacob who were in Egypt numbered seventy.
Jacob sent Judah before him to Joseph to accompany him to Goshen. So they came to the land of Goshen.
Joseph harnessed his chariot and went up to meet his father Israel in Goshen. When he met him, he hugged his neck and wept on his neck for quite some time.
Israel said to Joseph,“Now let me die since I have seen your face and know that you are still alive.”
Then Joseph said to his brothers and his father’s household,“I will go up and tell Pharaoh,‘My brothers and my father’s household who were in the land of Canaan have come to me.
The men are shepherds; they take care of livestock. They have brought their flocks and their herds and all that they have.’
Pharaoh will summon you and say,‘What is your occupation?’
Tell him,‘Your servants have taken care of cattle from our youth until now, both we and our fathers,’ so that you may live in the land of Goshen, for everyone who takes care of sheep is disgusting to the Egyptians.”
47
Joseph’s Wise Administration Joseph went and told Pharaoh,“My father, my brothers, their flocks and herds, and all that they own have arrived from the land of Canaan. They are now in the land of Goshen.”
He took five of his brothers and introduced them to Pharaoh.
Pharaoh said to Joseph’s brothers,“What is your occupation?” They said to Pharaoh,“Your servants take care of flocks, just as our ancestors did.”
Then they said to Pharaoh,“We have come to live as temporary residents in the land. There is no pasture for your servants’ flocks because the famine is severe in the land of Canaan. So now, please let your servants live in the land of Goshen.”
Pharaoh said to Joseph,“Your father and your brothers have come to you.
The land of Egypt is before you; settle your father and your brothers in the best region of the land. They may live in the land of Goshen. If you know of any highly capable men among them, put them in charge of my livestock.”
Then Joseph brought in his father Jacob and presented him before Pharaoh. Jacob blessed Pharaoh.
Pharaoh said to Jacob,“How long have you lived?”
Jacob said to Pharaoh,“All the years of my travels are 130. All the years of my life have been few and painful; the years of my travels are not as long as those of my ancestors.”
Then Jacob blessed Pharaoh and went out from his presence.
So Joseph settled his father and his brothers. He gave them territory in the land of Egypt, in the best region of the land, the land of Rameses, just as Pharaoh had commanded.
Joseph also provided food for his father, his brothers, and all his father’s household, according to the number of their little children.
But there was no food in all the land because the famine was very severe; the land of Egypt and the land of Canaan wasted away because of the famine.
Joseph collected all the money that could be found in the land of Egypt and in the land of Canaan as payment for the grain they were buying. Then Joseph brought the money into Pharaoh’s palace.
When the money from the lands of Egypt and Canaan was used up, all the Egyptians came to Joseph and said,“Give us food! Why should we die before your very eyes because our money has run out?”
Then Joseph said,“If your money is gone, bring your livestock, and I will give you food in exchange for your livestock.”
So they brought their livestock to Joseph, and Joseph gave them food in exchange for their horses, the livestock of their flocks and herds, and their donkeys. He got them through that year by giving them food in exchange for all their livestock.
When that year was over, they came to him the next year and said to him,“We cannot hide from our lord that the money is used up and the livestock and the animals belong to our lord. Nothing remains before our lord except our bodies and our land.
Why should we die before your very eyes, both we and our land? Buy us and our land in exchange for food, and we, with our land, will become Pharaoh’s slaves. Give us seed that we may live and not die. Then the land will not become desolate.”
So Joseph bought all the land of Egypt for Pharaoh. Each of the Egyptians sold his field, for the famine was severe. So the land became Pharaoh’s.
Joseph made all the people slaves from one end of Egypt’s border to the other end of it.
But he did not purchase the land of the priests because the priests had an allotment from Pharaoh and they ate from their allotment that Pharaoh gave them. That is why they did not sell their land.
Joseph said to the people,“Since I have bought you and your land today for Pharaoh, here is seed for you. Cultivate the land.
When the crop comes in, give one-fifth of it to Pharaoh. The remaining four-fifths will be yours for seed for the fields and for you to eat, including those in your households and your little children.”
They replied,“You have saved our lives! You are showing us favor, and we will be Pharaoh’s slaves.”
So Joseph made it a statute, which is in effect to this day throughout the land of Egypt: One-fifth belongs to Pharaoh. Only the land of the priests did not become Pharaoh’s.
Israel settled in the land of Egypt, in the land of Goshen, and they owned land there. They were fruitful and increased rapidly in number.
Jacob lived in the land of Egypt seventeen years; the years of Jacob’s life were 147 in all.
The time for Israel to die approached, so he called for his son Joseph and said to him,“If now I have found favor in your sight, put your hand under my thigh and show me kindness and faithfulness. Do not bury me in Egypt,
but when I rest with my fathers, carry me out of Egypt and bury me in their burial place.” Joseph said,“I will do as you say.”
Jacob said,“Swear to me that you will do so.” So Joseph gave him his word. Then Israel bowed down at the head of his bed.
48
Manasseh and Ephraim After these things Joseph was told,“Your father is weakening.” So he took his two sons Manasseh and Ephraim with him.
When Jacob was told,“Your son Joseph has just come to you,” Israel regained strength and sat up on his bed.
Jacob said to Joseph,“The Sovereign God appeared to me at Luz in the land of Canaan and blessed me.
He said to me,‘I am going to make you fruitful and will multiply you. I will make you into a group of nations, and I will give this land to your descendants as an everlasting possession.’
“Now, as for your two sons, who were born to you in the land of Egypt before I came to you in Egypt, they will be mine. Ephraim and Manasseh will be mine just as Reuben and Simeon are.
Any children that you father after them will be yours; they will be listed under the names of their brothers in their inheritance.
But as for me, when I was returning from Paddan, Rachel died– to my sorrow– in the land of Canaan. It happened along the way, some distance from Ephrath. So I buried her there on the way to Ephrath”(that is, Bethlehem).
When Israel saw Joseph’s sons, he asked,“Who are these?”
Joseph said to his father,“They are the sons God has given me in this place.” His father said,“Bring them to me so I may bless them.”
Now Israel’s eyes were failing because of his age; he was not able to see well. So Joseph brought his sons near to him, and his father kissed them and embraced them.
Israel said to Joseph,“I never expected to see you again, but now God has allowed me to see your children too.”
So Joseph moved them from Israel’s knees and bowed down with his face to the ground.
Joseph positioned them; he put Ephraim on his right hand across from Israel’s left hand, and Manasseh on his left hand across from Israel’s right hand. Then Joseph brought them closer to his father.
Israel stretched out his right hand and placed it on Ephraim’s head, although he was the younger. Crossing his hands, he put his left hand on Manasseh’s head, for Manasseh was the firstborn.
Then he blessed Joseph and said,“May the God before whom my fathers Abraham and Isaac walked– the God who has been my shepherd all my life long to this day,
the Angel who has protected me from all harm– bless these boys. May my name be named in them, and the name of my fathers Abraham and Isaac. May they grow into a multitude on the earth.”
When Joseph saw that his father placed his right hand on Ephraim’s head, it displeased him. So he took his father’s hand to move it from Ephraim’s head to Manasseh’s head.
Joseph said to his father,“Not so, my father, for this is the firstborn. Put your right hand on his head.”
But his father refused and said,“I know, my son, I know. He too will become a nation and he too will become great. In spite of this, his younger brother will be even greater and his descendants will become a multitude of nations.”
So he blessed them that day, saying,“By you will Israel bless, saying,‘May God make you like Ephraim and Manasseh.’”So he put Ephraim before Manasseh.
Then Israel said to Joseph,“I am about to die, but God will be with you and will bring you back to the land of your fathers.
As one who is above your brothers, I give to you the mountain slope, which I took from the Amorites with my sword and my bow.”
49
The Blessing of Jacob Jacob called for his sons and said,“Gather together so I can tell you what will happen to you in the future.
“Assemble and listen, you sons of Jacob; listen to Israel, your father.
Reuben, you are my firstborn, my might and the beginning of my strength, outstanding in dignity, outstanding in power.
You are destructive like water and will not excel, for you got on your father’s bed, then you defiled it– he got on my couch!
Simeon and Levi are brothers, weapons of violence are their knives!
O my soul, do not come into their council, do not be united to their assembly, my heart, for in their anger they have killed men, and for pleasure they have hamstrung oxen.
Cursed be their anger, for it was fierce, and their fury, for it was cruel. I will divide them in Jacob, and scatter them in Israel!
Judah, your brothers will praise you. Your hand will be on the neck of your enemies, your father’s sons will bow down before you.
You are a lion’s cub, Judah, from the prey, my son, you have gone up. He crouches and lies down like a lion; like a lioness– who will rouse him?
The scepter will not depart from Judah, nor the ruler’s staff from between his feet, until he comes to whom it belongs; the nations will obey him.
Binding his foal to the vine, and his colt to the choicest vine, he will wash his garments in wine, his robes in the blood of grapes.
His eyes will be red from wine, and his teeth white from milk.
Zebulun will live by the haven of the sea and become a haven for ships; his border will extend to Sidon.
Issachar is a strong-boned donkey lying down between two saddlebags.
When he sees a good resting place, and the pleasant land, he will bend his shoulder to the burden and become a slave laborer.
Dan will judge his people as one of the tribes of Israel.
May Dan be a snake beside the road, a viper by the path, that bites the heels of the horse so that its rider falls backward.
I wait for your deliverance, O LORD.
Gad will be raided by marauding bands, but he will attack them at their heels.
Asher’s food will be rich, and he will provide delicacies to royalty.
Naphtali is a free running doe, he speaks delightful words.
Joseph is a fruitful bough, a fruitful bough near a spring whose branches climb over the wall.
The archers will attack him, they will shoot at him and oppose him.
But his bow will remain steady, and his hands will be skillful; because of the hands of the Powerful One of Jacob, because of the Shepherd, the Rock of Israel,
because of the God of your father, who will help you, because of the Sovereign God, who will bless you with blessings from the sky above, blessings from the deep that lies below, and blessings of the breasts and womb.
The blessings of your father are greater than the blessings of the eternal mountains or the desirable things of the age-old hills. They will be on the head of Joseph and on the brow of the prince of his brothers.
Benjamin is a ravenous wolf; in the morning devouring the prey, and in the evening dividing the plunder.”
These are the twelve tribes of Israel. This is what their father said to them when he blessed them. He gave each of them an appropriate blessing.
Then he instructed them,“I am about to go to my people. Bury me with my fathers in the cave in the field of Ephron the Hittite.
It is the cave in the field of Machpelah, near Mamre in the land of Canaan, which Abraham bought for a burial plot from Ephron the Hittite.
There they buried Abraham and his wife Sarah; there they buried Isaac and his wife Rebekah; and there I buried Leah.
The field and the cave in it were acquired from the sons of Heth.”
When Jacob finished giving these instructions to his sons, he pulled his feet up onto the bed, breathed his last breath, and went to his people.
50
The Burials of Jacob and Joseph Then Joseph hugged his father’s face. He wept over him and kissed him.
Joseph instructed the physicians in his service to embalm his father, so the physicians embalmed Israel.
They took forty days, for that is the full time needed for embalming. The Egyptians mourned for him seventy days.
When the days of mourning had passed, Joseph said to Pharaoh’s royal court,“If I have found favor in your sight, please say to Pharaoh,
‘My father made me swear an oath. He said,“I am about to die. Bury me in my tomb that I dug for myself there in the land of Canaan.” Now let me go and bury my father; then I will return.’”
So Pharaoh said,“Go and bury your father, just as he made you swear to do.”
So Joseph went up to bury his father; all Pharaoh’s officials went with him– the senior courtiers of his household, all the senior officials of the land of Egypt,
all Joseph’s household, his brothers, and his father’s household. But they left their little children and their flocks and herds in the land of Goshen.
Chariots and horsemen also went up with him, so it was a very large entourage.
When they came to the threshing floor of Atad on the other side of the Jordan, they mourned there with very great and bitter sorrow. There Joseph observed a seven day period of mourning for his father.
When the Canaanites who lived in the land saw them mourning at the threshing floor of Atad, they said,“This is a very sad occasion for the Egyptians.” That is why its name was called Abel Mizraim, which is beyond the Jordan.
So the sons of Jacob did for him just as he had instructed them.
His sons carried him to the land of Canaan and buried him in the cave of the field of Machpelah, near Mamre. This is the field Abraham purchased as a burial plot from Ephron the Hittite.
After he buried his father, Joseph returned to Egypt, along with his brothers and all who had accompanied him to bury his father.
When Joseph’s brothers saw that their father was dead, they said,“What if Joseph bears a grudge and wants to repay us in full for all the harm we did to him?”
So they sent word to Joseph, saying,“Your father gave these instructions before he died:
‘Tell Joseph this: Please forgive the sin of your brothers and the wrong they did when they treated you so badly.’ Now please forgive the sin of the servants of the God of your father.” When this message was reported to him, Joseph wept.
Then his brothers also came and threw themselves down before him; they said,“Here we are; we are your slaves.”
But Joseph answered them,“Don’t be afraid. Am I in the place of God?
As for you, you meant to harm me, but God intended it for a good purpose, so he could preserve the lives of many people, as you can see this day.
So now, don’t be afraid. I will provide for you and your little children.” Then he consoled them and spoke kindly to them.
Joseph lived in Egypt, along with his father’s family. Joseph lived 110 years.
Joseph saw the descendants of Ephraim to the third generation. He also saw the children of Makir the son of Manasseh; they were given special inheritance rights by Joseph.
Then Joseph said to his brothers,“I am about to die. But God will surely come to you and lead you up from this land to the land he swore on oath to give to Abraham, Isaac, and Jacob.”
Joseph made the sons of Israel swear an oath. He said,“God will surely come to you. Then you must carry my bones up from this place.”
So Joseph died at the age of 110. After they embalmed him, his body was placed in a coffin in Egypt.